Suicidale samenleving
Matthias Desmet schreef in zijn nieuwsbrief van 26 april 2024:
Hier is iets om over na te denken: Vorige week stuitte ik op een artikel in een Nederlandse reguliere krant waarin op technische en weloverwogen wijze werd verklaard dat de ‘mysterieus aanhoudende excessieve sterfte’ bepaalde voordelen heeft: het bespaart de staat honderden miljoenen kosten aan zorgen voor oude mensen. Ik controleerde mijn agenda. Een aprilgrap misschien? Nee – het was geen grap.
Je zou natuurlijk kunnen zeggen dat dit slechts één artikel is. Waar maak ik me druk over? Laat mij u nog een voorbeeld geven. Een paar weken geleden stelde de directeur van een overheidsziekenfonds in een artikel op de website van de Belgische nationale televisie dat euthanasie moet worden beschouwd als een oplossing voor de snelle vergrijzing van de bevolking. Precies. Oude mensen kosten te veel geld. Laten we ze vermoorden.
Ook dit zijn de woorden van slechts één man. Toch worden dergelijke woorden niet op zo’n argeloze manier in de kranten gedrukt als er in de samenleving niet een zekere tolerantie voor dergelijke boodschappen bestaat.
Laten we eerlijk zijn: sommige mensen willen van de ouderen af. En deze mensen lijken verdacht veel op degenen die jou verweten een harteloze crimineel te zijn toen je suggereerde dat de coronamaatregelen ouderen meer kwaad dan goed zouden doen.
Bij nader inzien was de sentimentele ‘bescherming van ouderen’ tijdens de coronacrisis nogal wreed en absurd. Bijvoorbeeld: waarom mochten de stervende ouderen in ziekenhuizen hun kinderen en kleinkinderen niet zien? Omdat het virus hen kon doden terwijl ze stierven?
Onder de oppervlakte van de zorgen van de staat over ouderen schuilt precies het tegenovergestelde: de staat wil van de ouderen af. Binnenkort zou er misschien een consensus kunnen zijn: iedereen die ouder wil worden dan vijfenzeventig jaar is onverantwoordelijk en egoïstisch – een kleinzoonmoordenaar. Deze oude klootzakken moeten tenminste een CO2-belasting betalen.
En uiteindelijk moeten niet alleen de oude mensen sterven. Mensen veroorzaken klimaatverandering – ze zijn een schadelijk virus dat zich op het aardoppervlak verspreidt. De planeet zou beter af zijn zonder mensen.
Hoe zijn we op dit punt gekomen? Bestaat er een elite die propaganda heeft gebruikt om ons zo te laten denken? Er is veel meer dan dat.
Jacques Ellul heeft ons geleerd dat propaganda, wil deze succesvol zijn, altijd moet resoneren met een diep verlangen onder de bevolking. Dit is wat ik denk: de samenleving is suïcidaal. Daarom staat het steeds meer open voor propaganda die suggereert dat de dood de beste oplossing is voor onze problemen. Dat is de reden waarom zoveel mensen slaapwandelend de oorlog met Rusland ingaan; dat is de reden waarom zoveel mensen zich niet echt bekommeren om de ‘mysterieus aanhoudende excessieve sterfte’ of zelfs maar denken dat ‘het bepaalde voordelen heeft’.
En denk eens aan de coronamaatregelen: ze hebben de economie verwoest, het psychologische welzijn van mensen verwoest, de gezondheid en rijkdom van kinderen en volwassenen geruïneerd, ons van onze democratische rechten beroofd. En dit alles zonder enige redelijke mate van zekerheid dat de maatregelen ons tegen wat dan ook zouden beschermen. Veel mensen deden zelfs quasi-extatisch mee aan de coronamaatregelen.
Dat is precies wat ritueel gedrag kenmerkt: het heeft geen pragmatische betekenis, het vraagt een opoffering van het individu en het leidt tot een zekere extase.
De ritualisering van de dood manifesteert zich in zijn meest pure vorm in de mondiale opmars van de praktijk van door de staat gecontroleerde euthanasie of ‘medisch begeleid sterven’. Steeds meer mensen willen dood, maar mogen de beslissing niet zelf nemen of op hun eigen manier doen. Psychiaters en psychotherapeuten staan onder toenemende druk om elke patiënt die suïcidale wensen uit, te melden. Vervolgens kunnen deze patiënten euthanasie aanvragen.
Als je wilt sterven, moet je eerst een bureaucratische procedure doorlopen die zal bepalen of ze het recht hebben om te sterven; Mocht deze procedure beslissen dat je in aanmerking komt om te sterven, dan zal de staat je vermoorden via de ‘juiste’ procedure.
De leiders van de samenleving hebben, of ze het nu weten of niet, altijd de functie om rituelen te orkestreren. De mens is een symbolisch wezen, en de samenleving is in de eerste plaats een gedeeld symbolisch systeem en een gedeelde symbolisch-ritualistische praktijk.
Waarom nemen mensen deel aan deze staatsrituelen van de dood? Door deel te nemen aan rituelen laat een individu zien dat zijn individuele bestaan minder belangrijk is dan het collectieve bestaan. Rituelen zijn uiteindelijk symbolisch gedrag waardoor een individu zijn individuele bestaan overstijgt.
Mensen hebben rituelen nodig. Vooral als ze zich niet verbonden en geïsoleerd voelen. En dat is precies wat de meeste mensen voelen in dit tijdperk van het mechanistische wereldbeeld: losgekoppeld en geïsoleerd. Hier is een citaat van Aldous Huxley:
‘De afgelopen eeuw zijn de opeenvolgende technologische ontwikkelingen gepaard gegaan met overeenkomstige ontwikkelingen in de organisatie. Gecompliceerde machines moesten gepaard gaan met ingewikkelde sociale regelingen, ontworpen om net zo soepel en efficiënt te werken als de nieuwe productie-instrumenten. Om in deze organisaties te passen, hebben individuen zichzelf moeten deïndividualiseren, hun aangeboren diversiteit moeten ontkennen en zich moeten conformeren aan een standaardpatroon, hun best moeten doen om automaten te worden. […] Mensen zijn niet met elkaar verbonden als totale persoonlijkheden, maar als de belichaming van economische functies of, als ze niet aan het werk zijn, als onverantwoordelijke zoekers naar amusement. Onderworpen aan dit soort leven hebben individuen de neiging zich eenzaam en onbeduidend te voelen. Hun bestaan heeft geen enkel punt of betekenis meer.’ (Brave New World – Revisited).
Het mechanistische wereldbeeld verpulverde de samenleving, het fragmenteerde haar in elementaire deeltjes, eenzaam als riet dat niet langer zingt in de wind. Nooit eerder heeft de mensheid zoveel behoefte gehad aan rituelen. En nog nooit eerder heeft het land het belang van rituelen zo genegeerd als nu. In een mechanistisch-materialistisch wereldbeeld zijn rituelen volkomen zinloos.
De hele waanzin van het totalitarisme, met zijn grenzeloze proliferatie van bureaucratische regels, die uiteindelijk de hele samenleving verstikt en uiterst dodelijk blijkt, komt precies hierop neer: het vertegenwoordigt op excessieve wijze de terugkeer van een onderdrukte Waarheid: de menselijke Het wezen is een symbolisch wezen, een wezen dat rituelen nodig heeft.
