Intensiteit, gevoeligheid en begaafdheid

Frank de Mink en Truus van der Kaaij , twee keien op het gebied van hoogebgaafdheid. Gaven lezingen tijdens het Dabrowski project in juni 2008; van de Zomer Academie 9-13 juli 2008. Hier hun presentatie:

Hoog gevoeligheid en zingeving
Dabrowski (1902-1980)

* Hoogbegaafden zijn ook hooggevoelig (overexcitable)
* Gevoel bevordert ontwikkeling
* Gevoeligheid veroorzaakt ook crises (desintegratie)
* Crises stimuleren ontwikkeling naar hoger niveau

Dabrowski: Persoonlijkheidsontwikkeling

Niveau 1: Egocentrisme:
=> De ander heeft “het” gedaan, weinig empathie
=> Geen zelfreflectie; innerlijk conflict ongewenst
=> Leven naar gegeven regels, aanpassen

Niveau 2: (Innerlijke) Desintegratie (kan blijvend zijn):
=> Veel emotionele ambivalentie en onzekerheid
=> Psychosomatische klachten, onrust, angsten

Niveau 3: Begin eigen normen-en waardensysteem (groeit door):
=> Positieve conflicten: “Hoe ben ik en hoe wil ik zijn?”.
=> Positief niet-aanpassen: los van ‘wat hoort’
=> Existentiële angst en intense morele conflicten

Niveau 4: Autonoom waardensysteem:
=> Je weet nu wat je wilt, authenticiteit, meer empathie
=> Je streeft naar perfectie; rustiger

Niveau 5: Geïntegreerd waardensysteem:
=> Persoonlijkheidsideaal is bereikt; emotie en cognitie versmelten

Ontwikkeling
Wie zit waar volgens Dabrowski?
=> Meerderheid van de mensen: op niveau 1
=> Anderen naar niveau 2 en daar blijven: voor het leven.
=> Slechts minderheid: 3 en bereikt misschien 4
=> Niveau 5 voor enkelen, zoals Ghandhi en Dalai Lama

Dabrowski: emoties zijn de motor van ontwikkeling
=> innerlijk conflict niet negatief: hoeft niet vermeden of bestreden;
=> bevordert groei of potentie om te groeien.

Wat bevordert ontwikkeling?

Krachten die je in beweging brengen:
- Je wil
- Je aandacht
- Je concentratie
- Je entelechie: je bestemming, zin en richting te vinden in je leven
Componenten van het zelf
- Relaties tot anderen, jezelf, de dingen, tot alles wat er is en wat je niet kunt zien en niet begrijpt
- Subpersoonlijkheden
- Innerlijke autoriteit
- Synthese: wat de subpersoonlijkheden bijeenbrengt, terwijl ze geneigd zijn apart te handelen, in strijd met elkaar; groei naar een zelf dat boven onszelf uitstijgt.
Middelen en wegen
- Centeren en meditatie: stilte en eenzaamheid, geleide visualisaties voor ontspanning en herstel oefeningen om te centeren en meditatie.
- Zelf acceptatie:open voor gevoelens en emoties, en het vermogen om ze uit te drukken op unieke en verschillende manieren.
- Zelf evaluatie: herkennen van innerlijke kwaliteiten en sterke kanten; een gevoel voor richting ontwikkelen in het leven; oordelen over de toepassing van je wilt.
- Zelf identificatie:onthechten van lichamelijke gewaarwordingen, gevoelens, verlangens en gedachten; eenwording met het zelf dat “boven onszelf uitstijgt”.

Hooggevoelig?
Wat doe je met de grote hoeveelheid aan prikkels?
Er zijn 5 belevingskanalen, Onafhankelijk van elkaar, variërend van:
Sterk —— Zwak —– Nauwelijks

Wijd open (overprikkeld)
=> Je ervaart veel prikkels en
=> Je hebt ándere belevingskwaliteit

Maak onderscheid tussen
=> opvang van prikkels (weinig of veel) en
=> het kunnen verwerken van prikkels (laag of hoog).

Piechowski (leerling van Dabrowski)
Je bent hoogbegaafd als je hooggevoelig bent op 3,4, en 5:

Psychomotorisch: fysieke energie; gedrevenheid, willen bewegen en bezig zijn, opgewondenheid
- Extra energie:
  - Zeggen anderen dat je snel praat?
  - Ben je vaak opgewonden?
  - Beweeg je graag en vaak intensief (in sport, dans)?
  - Voel je van binnen druk om iets te doen, iets te organiseren?
  - Houd je van wedstrijden, van winnen?
- Emotionele spanning:
  - Praat je veel en lang?
  - Doe je graag direct wat in je opkomt?
  - Vinden anderen je druk en zenuwachtig?
  - Ben je altijd bezig, leef je je graag uit?
Zintuiglijk: capaciteit tot zintuiglijk genieten
- Verhoogd zintuiglijk en esthetisch vermogen
  - Heb je plezier in iets moois zien, iets heerlijks ruiken lekkers proeven, fijns aanraken, iets moois horen?
  - Voel je je blij als je mooie voorwerpen ziet?
  - Ben je vrolijk over mooie woorden?
  - Geniet je van muziek, vormen en kleuren, harmonie en evenwicht?
- Uiting van deze zintuiglijke spanning
  - Houd je van bijzonder eten, van mooie dingen kopen?
  - Vind je het fijn om in het middelpunt van de belangstelling te staan.
Intellectueel: intellectuele honger (is niet IQ); drang naar het vergaren van kennis en zoeken naar de waarheid; denken over denken
- Intense activiteit van de geest
  - Ben je nieuwsgierigheid naar allerlei onderwerpen?
  - Kan je je goed concentreren?
  - Kan je goed iets onthouden?
  - Onthoud je veel details van iets wat je zag?
  - Vind je het leuk om een probleem op te lossen en je hersenen te laten werken.
  - Houd je veel van lezen?
  - Zie je vaak meer dan anderen?
  - Ga je bij planning heel gedetailleerd te werk.
- Passie voor vragen stellen en problemen oplossen
  - Ben je vaak op zoek naar wat waar is en naar begrip?
  - Vind je het prettig om nieuwe begrippen te ontdekken of te bedenken?
  - Ben je vasthoudend bij problemen oplossen?
- Nadenkend
  - Denk je vaak na over hoe iemand denkt?
  - Houd je er van met theorie en analyseren bezig te zijn?
  - Ben je graag bezig met de logica van een redenering?
  - Vind je het boeiend je te verdiepen in vragen over rechtvaardigheid, eerlijkheid, verdeling, verbondenheid, vrijheid en zelfstandigheid, in wat je mag, wat verboden is en waarom dat zo is?
  - Over hoe de samenleving beter in elkaar zou kunnen zitten en hoe dat zou kunnen?
  - Denk je vaak over wat en hoe je zelf denkt zonder daarover te oordelen?
  - Probeer je verstand en gevoel op elkaar af te stemmen?
  - Wil je intuïtieve invallen, ook met beredeneringen nagaan, en bij beredeneringen controleren of ze intuïtief ook gelden?
  - Ben je iemand die graag en meestal, onafhankelijk denkt, waardoor sommige je wel kritisch kunnen vinden?
Ver-beeld-ing: sterke verbeeldingskracht figuurlijk én letterlijk
- Vrij spel van de verbeelding of fantasie
  - Gebruik je graag en vaak plaatjes, beelden en metaforen (beeldspraak)?
  - Is het voor jou gemakkelijk om iets uit te vinden, iets te bedenken en te fantaseren?
  - Is het voor jou makkelijk om iets te bedenken in gedetailleerde beelden? Ben je goed in gedichten, toneelstukken en verhalen maken?
  - Vind je het leuk om te bedenken dat dode dingen levend zijn, en een eigen wil hebben?
  - Denk je wel eens, of misschien vaak, dat er geesten of krachten zouden kunnen zijn die meedoen in ons leven en invloed hebben, zonder dat we dat kunnen bewijzen of zeker weten?
- Vermogen om te leven in een fantasiewereld
  - Houd je van sprookjes en fantasieverhalen?
  - Ben je iemand die er van houdt om een privéwereld te bedenken, om denkbeeldige vrienden te fantaseren en daar als het ware tegen te praten?
  - Houd je van dramatiseren?
- Spontane beelden als een uitdrukking van emotionele spanning
  - Heb je vaak dat je je voorstelt dat de dingen (computer, bal, boek, pen) een eigen wil en voorkeur hebben?
  - Meng je graag waarheid en verzinsels?
  - Droom je uitgebreid?
  - Hou je van fantaseren, verzinsels en dagdromen?
- Lage tolerantie voor verveling
  - Vind je het vervelend om je te vervelen?
  - Erger je je als er niets te doen is?
Emotioneel: sterk en verfijnd gevoelsbewustzijn; sterk verantwoordelijkheidsgevoel; sterke empathie; kan leiden tot verlegen en eenzaam
- Gevoelens en intense emoties
  - Heb je sterke positieve en negatieve gevoelens, in vergelijking met anderen?
  - Wat je vaak niet precies wat je voelt, omdat die gevoelens zou samengesteld zijn?
  - Kan je vaak goed raden wat anderen voelen, wat ze van iets vinden?
  - Denk je dat je veel intenser voelt dan anderen?
  - Denk je dat je meer verschillende dingen voelt dan anderen?
- Sterke lichamelijke reacties bij gevoelens
  - Voel je vaak je emoties in je lichaam zoals gespannen maag, pijn in de buik, blozen, hartkloppingen, opvliegers, warm worden, zweethanden?
- Sterke gevoelsmatige reacties
  - Ben je wat men noemt: geremd, verlegen of timide?
  - Vinden anderen je vaak erg enthousiast? Ben je trots?
  - Heb je een goed geheugen voor wat je een keer voelde?
  - Heb je vaak gevoelens van schaamte?
  - Maak je je vaak zorgen over dingen die er helemaal niet zijn, maar zouden kunnen gebeuren?
  - Voel je je wel eens schuldig waar anderen dat niet hebben?
  - Heb je wel eens zorgen over doodgaan? Heb je vaak sombere gedachten?
- Vermogen zich sterk te hechten, diepe relaties
  - Ben jij iemand die sterke emotionele banden en verbindingen met personen heeft, vrienden of familie?
  - Voel je je verbonden met levende dieren, bomen, met plaatsen?
  - Kan je je moeilijk aanpassen aan nieuwe omgevingen?
  - Ben je sterk meevoelend met anderen?
  - Reageer je intens op anderen?
  - Ben je gevoelig voor relaties? Ben je vaak eenzaam?
- Goed gedifferentieerde gevoelens tegenover zichzelf
  - Praat je in gedachten tegen jezelf, en bouw je dan hele redeneringen op?
  - Heb je vaak een oordeel over wat je deed en hoe je bent?

Punten van aandacht

Centraal thema: zelfontkenning:
=> wat ik voel telt niet mee, en
=> wat ik denk en wat ik vind is niet belangrijk

Integratie van sensitiviteit is voorwaarde voor goed functioneren
Zo niet:
=> geïrriteerd
=> dominant
=> rancuneus

én de paradox:
=> HB-ers die in hun hoofd gaan leven, vluchten van te veel aan emoties
=> Onder angst en stress valt het (aan)voelen weg

Beroepen, waardering en begeleiding
=> creatief
=> hulpverlenend
=> => adviserend

In onze cultuur:
=> Leiders, strijders, doeners: zeer gewaardeerd
=> teruggetrokken, introvert, afwachten: minder gewaardeerd

Begeleiding:
=> mee-resoneren met de wereld van een hooggevoelige
=> gevoelens bevestigen (onze cultuur, naast Japan, Zweden, China)
=> erkennen wat door henzelf wordt ontkend
=> maak sensitiviteit bespreekbaar
=> let op eigenwaarde: daalt snel door kritiek
=> beperk hun schaamtegevoel
=> zoek de stilte, de natuur
=> help met eigen ‘gebruiksaanwijzing’: je bent uniek