Zijn motivatie en discipline te kweken?

Motivatie en discipline: twee abstracte begrippen die onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Maar wat houden ze precies in? Hoe kan het dat de een er veel van lijkt te hebben en de ander niets? Is het zo eenvoudig als ‘gewoon doen’ of schuilt er meer achter? En bovenal: kun je motivatie creëren en discipline kweken? Het antwoord is: ja.
Maarten van der Weijden legt uit hoe.

auteur: LEROY VAN DEN BERG
datum: 11 december 2019
website: https://www.menshealth.com/nl/gezondheid/a30192342/motivatie-en-discipline-kweken/

‘Discipline is een direct gevolg van motivatie. Zodra je iets doet wat je écht graag wilt, komt de discipline vanzelf. Motivatie heeft weer alles te maken met de keuzes die je maakt. Die keuzes moeten puur zijn, anders lukt het je nooit om ze vol te houden,’ aldus olympisch zwemmer Maarten van der Weijden.

Leven alsof ‘t je laatste dag is
De boomlange zwemmer won zijn eerste gouden medaille op de 1.500 meter tijdens het Nederlands Kampioenschap in 1998. In de jaren daarop werd hij respectievelijk meervoudig Nederlands kampioen, Wereldkampioen en olympisch kampioen. Zijn laatste wapenfeit is de Elfstedenzwemtocht. Van der Weijden voltooide de legendarische tocht dit jaar in 75 uur, nadat hij vorig jaar een poging moest opgeven wegens gezondheidsklachten.

‘Ik zwem al sinds mijn zevende en kan me geen leven zonder het zwemmen herinneren. Toch was dat leven nooit écht mijn keuze, maar die van mijn ouders. Toen ik in 2001 kanker kreeg, ben ik veel gaan nadenken over mijn leven als topsporter. In het kader van vergankelijkheid is het stellen van doelen namelijk ineens best zinloos. Eenmaal uit het ziekenhuis beloofde ik mezelf dat ik zou gaan leven alsof elke dag mijn laatste kon zijn. Dat bleek ontzettend saai. Ik deed namelijk helemaal niets. Ik kan erg goed heel lui zijn,’ zegt hij lachend.

‘Daarom ben ik weer doelen gaan stellen en weer gaan zwemmen. Vanaf dat moment werd het zwemmen echt mijn keuze en niet die van iemand anders. Bewust een dergelijke keuze maken, is de allerbelangrijkste voeding voor een gemotiveerd en gedisciplineerd leven.’

Herpakken na een miljoenenschuld
Levens- en businesscoach Michael Pilarczyk onderschrijft het verhaal van Maarten: ‘Bewustzijn, snappen waarom je iets doet, is een eerste stap in de goede richting.’ Pilarczyk heeft deze theorie bedacht op basis van eigen ervaringen.

Dat begon toen hij in 1988 de stem werd van Veronica TV. Vervolgens wist hij succes te boeken als dj bij Veronica, speelde hij een belangrijke rol in de oprichting van Radio 538 en werd hij vj bij TMF. Het geld stroomde binnen, totdat hij door een verkeerde belegging alles in één keer verloor. Een miljoenenschuld hijgde in zijn nek, een depressie volgde. Hij maakte een bewuste keuze om zijn leven te veranderen en besloot het roer om te gooien.

Nu coacht Pilarczyk anderen middels inspiratiesessies, is hij auteur van het boek Master Your Mindset, grondlegger van de populaire Meditation-app en host van de podcast Leef Je Mooiste Leven. ‘Ik werk nu soms nachten door. Dat maakt me niets uit, want ik doe wat ik graag doe.’

Noodzaak of verlangen
So far, so good. Doen wat je graag doet, dus. Of is er meer voor nodig? Pilarczyk: ‘In de basis is er een van de volgende twee zaken nodig om gemotiveerd te raken: noodzaak of verlangen. Of een combinatie van die twee. Een traumatische ervaring kan bijvoorbeeld voor een sterke drive zorgen. Je bent hard gevallen en wilt weer opstaan.

Stervoetballer Ronaldo is een goed voorbeeld. Zijn moeder wilde eigenlijk abortus plegen, hij heeft zich dus nooit gewild gevoeld en zijn hele leven gevochten om te laten zien dat hij het recht heeft om hier op aarde te zijn. Veel mensen hebben kritiek op hem, maar zij kijken niet naar de onderliggende waarden die hem zo motiveerden. In zijn geval bestaat de voedingsbodem dus uit nood zaak én verlangen. Dat zie je bij veel sporters: ze hebben veelal een groot verlangen om te winnen. Als de noodzaak dan ook nog aanwezig is, zullen ze ongekend hard gaan lopen.’

Soul searching
Fijn voor Ronaldo, maar niet iedereen voelt een brandend verlangen of heeft een moeilijke jeugd gehad. Toch kun je twee essentiële stappen zetten om een brandend verlangen te kweken. Stap één: plan een stevige sessie soul searching. Zo plant Van der Weijden om de vijf jaar een moment waarin hij alle elementen uit zijn leven figuurlijk over een lege vloer heen kiepert. Vervolgens begint hij de boel opnieuw te rangschikken.

Maarten: ‘Hoeveel tijd besteden we daadwerkelijk aan de grote keuzes die we maken? Nauwelijks. Mijn eerste grote soul search vond noodgedwongen plaats in het ziekenhuis. Toen maakte ik bewust de keuze om weer te gaan zwemmen. Na het winnen van de gouden plak tijdens de Olympische Spelen heb ik nog een sessie gepland. En tijdens mijn tijd bij Unilever. Uit de laatste sessie bleek dat ik terug moest naar de Maarten in het ziekenhuis. Toen ben ik weer gaan zwemmen, met de Elfstedenzwemtocht als kers op de taart.’

Autosuggestie
Zodra je hebt onderzocht wat jouw puurste verlangens zijn – groot (‘ik wil een ander beroep uitoefenen’) of klein (‘ik wil vijf kilo afvallen’) – begint het zware werk. Het is zaak om je brein te vertellen dat je dit écht wilt. Dat doe je door je verlangens zichtbaar te maken en constant te herhalen. Dit proces heet autosuggestie.

Pilarczyk: ‘Ons brein wordt dagelijks vervuild door ruis van buitenaf. De afspraken die jij met jezelf hebt gemaakt, worden gemakkelijk ondergesneeuwd door allerlei andere onzin. Dat haalt de focus weg van wat belangrijk is. Door autosuggesties creëer je een nieuw patroon dat zich niet makkelijk laat verstoren door de dagelijkse waan. Elke stap of gedachte zorgt voor een nieuwe verbinding in de hersenen. Letterlijk. Dat gebeurt met een soort spinnenwebachtige substantie. Bij elke herhalende actie of gedachte, wordt een nieuw draadje gespannen. Beschouw dat draadje als het begin van een weg. Als je het draad maar vaak genoeg spant, heb je na een tijdje een vijfbaanssnelweg door je hoofd heen lopen. Aan het begin kost het moeite om die weg aan te leggen, maar na een tijdje kun je er met hoge snelheid overheen rijden. Het is een kwestie van opbouwen. Het volhouden – het aanleggen van het pad, zodat de motivatie en discipline uiteindelijk vanzelf komen – kan alleen goed gebeuren door er bewust mee bezig te zijn. Schrijf je doelen en verlangens op en zorg dat je er elke dag mee wordt geconfronteerd.’

Visualisatie
Net als autosuggestie kan ook visualisatie helpen bij het aanleggen van die snelweg. Het brein kan namelijk moeilijk onderscheid maken tussen werkelijkheid en fantasie. Om die reden kunnen we ons soms heftig geëmotioneerd voelen na een nachtmerrie of huilen tijdens een film, waarvan we weten dat ze nep zijn.

Pilarczyk: ‘Het is essentieel om je einddoel in zicht te houden. Hoe ziet jouw lichaam eruit als je twintig kilo bent afgevallen? Hoe voelt dat? Voelt het krachtig? Die visualisaties kun je oproepen met bijvoorbeeld meditatie. Topsporters doen dit vaak van nature, ze blijven die gouden plak voor ogen zien. Soms op het obsessieve af.’

Afhaken is makkelijk
Sta je dan, in de sportschool, met je nieuwbakken motivatie. Je hebt een bewuste keuze gemaakt en een figuurlijke snelweg aangelegd in je hoofd: het verlangen is gecreëerd. En toch stort de gemotiveerde versie van jezelf na een tijdje in elkaar als een kaartenhuis. Het pijn- en plezierprincipe is daar de oorzaak van.

Pilarczyk: ‘Op het moment dat jij je eigen programmering, de manier waarop je geconditioneerd bent en waar jij je prettig bij voelt, overhoop gaat halen, denkt het brein: ‘Wat doe jij nou? Doe normaal man, het is goed zoals het is. Wat je nu aan het doen bent, gaat je slopen en is vermoeiend!’ Het brein gaat tegenwerken en wil terugvallen in het oude patroon. Je herkent dit moment vast als het stemmetje dat fluistert dat het best oké is om van de loopband af te stappen. Indien je toegeeft, wordt het brein op korte termijn bevredigd, maar de langetermijnbeloning blijft uit. Dit principe is vergelijkbaar met de marshmallow-test die in de jaren 60 is ontwikkeld.’

Doorzetten is moeilijk
Doorzetten dus, ook als het duiveltje op je schouder anders zegt. Hoe gaat iemand die 75 uur lang achtereenvolgens zwemt met dit principe om? Na pak ’m beet tien uur (ruim genomen) moet er toch een heel leger aan duiveltjes klaarstaan om je te vertellen dat het genoeg is geweest?

Van der Weijden: ‘Het zwemmen van de Elfstedentocht was haast meditatief. De eerste twee uur was ik nog bezig met allerlei randzaken. Telefoontjes die ik nog moest plegen, je kent het wel. Daarna werd het rustig, maar vanzelf gaat het allemaal natuurlijk niet. Het behalen van doelen mag ook best een beetje ongemakkelijk zijn. In de mens én ook in onze maatschappij zit een zoektocht naar comfort ingebakken. Daar heb ik niet veel mee. Ik denk namelijk dat jezelf uitdagen, inclusief de pijn die daarbij komt kijken, een mens kan verrijken. Veel meer dan dat comfort dat voor je zal doen. Dat is overigens niet per se verkeerd, want constant uitdagingen zoeken kan ook voor veel onrust zorgen. Als je tevreden bent met wie je bent en waar je staat, is dat natuurlijk ook prima. Als je iets wilt veranderen of wilt bereiken, zul je toch iets moeten doen wat niet comfortabel is. Anders was het allang gebeurd.’

Vermoeidheid
Een bewuste keuze maken, dicht bij jezelf blijven, nieuwe patronen aanleggen, verrijking zoeken door over de pijn heen te stappen: het klinkt als een solide plan. Maar wat nou als je niet genoeg energie hebt om je doelen te bereiken? Uit onderzoek van de Universiteit van Utrecht blijkt dat de helft van de Nederlanders na het opstaan nog steeds moe is. De oorzaak is niet eenduidig, maar een gebrek aan rust – ook overdag – blijkt een belangrijke rol te spelen.

Pilarczyk: ‘Een brein dat niets doet, gebruikt al twintig procent van je totale energie. Dus zodra het veel denkt en tientallen ‘apps’ tegelijk heeft openstaan, slurpen de hersenen ons energieniveau leeg. Als je dan ook nog eens niet op je voeding en beweging let, kom je heel snel onder een nominaal energielevel uit. Als je weinig energie hebt, zul je ook weinig eigenwaarde en zelfvertrouwen ervaren. Mensen met een laag energieniveau zijn sneller gestrest, hebben een laag zelfbeeld en twijfelen veel. Mensen met veel energie kunnen snel beslissen en zijn zeker van zichzelf. Je levenskracht is dus bepalend voor elke stap die je zet.’

Genen en geluk
Toch blijft er één ding knagen: zijn sommigen niet gewoon geboren met betere genen? Ze zijn van nature energieker, emotioneel sterker en rationeler in het uitvoeren van hun keuzes. Het antwoord is niet eenduidig. Levenskracht is deels genetisch bepaald, maar ook sterk afhankelijk van zelfprogrammering. ‘Ik ben ervan overtuigd dat iedereen – maakt niet uit wie je bent – kan komen waar ‘ie wil zijn door het maken van bewuste keuzes,’ aldus Pilarczyk. ‘De natuur groeit altijd. Een boom zegt niet ineens: nou, ik stop met groeien. Dat sterft ’ie af. Ik denk dat veel mensen al vroeg de keuze maken om niet meer te groeien. Zij beginnen op dat moment eigenlijk al met afsterven. Een pijnlijke constatering en de reden waarom ik doe wat ik doe.’

Ook Van der Weijden erkent de genetische factor. ‘Ik ben geboren met een longinhoud van twaalf liter in plaats van zes liter. Daardoor lig ik hoger op het water en is de weerstand lager. De geluksfactor onderschatten we soms. Een gunstig lichaam en gezonde geest, de juiste opvoeding, opgroeien in een kansrijk land: het zijn allemaal geluksfactoren waar je in de basis weinig invloed op hebt.’

Los van de geluksfactor denkt Van der Weijden, net als Pilarczyk, dat een energiek en gemotiveerd leven begint door bewuste keuzes te maken en dicht bij jezelf te blijven. ‘Zodra je hebt achterhaald wat je écht wilt doen, zal je zingeving ervaren en ligt de wereld aan je voeten. Zo simpel is het.’