Zelfliefde en zelfacceptatie niet vanzelfsprekend

Halina Reijn: ‘Het schort bij vrouwen nogal eens aan zelfliefde en zelfacceptatie’
In Babygirl draait Halina Reijn de clichématige rollen in erotische thrillers om. Haar film maakt in Amerika de tongen los – de regisseur droomt stiekem van een Oscarnominatie.

Sinds de première van haar erotische thriller Babygirl op het filmfestival van Venetië, waar hoofdrolspeelster Nicole Kidman werd uitgeroepen tot beste actrice, is regisseur Halina Reijn (49) onderweg. In Amerika is het awards season, prijzenseizoen. Het betekent dat ze aan de lopende band voorstellingen van haar film bijwoont en in glitterjurken op rode lopers verschijnt.

auteur: Belinda van de Graaf
datum: 30 december 2024
website: https://www.trouw.nl/cultuur-media/halina-reijn-het-schort-bij-vrouwen-nogal-eens-aan-zelfliefde-en-zelfacceptatie~b8623891/

Reijn is in Amerika the new kid on the block. Na twee eerdere films als regisseur – de Nederlandse thriller Instinct (2019) met Carice van Houten en de Amerikaanse horrorkomedie Bodies Bodies Bodies (2022) – kreeg ze van de jonge, hippe, toonaangevende productiemaatschappij A24 carte blanche om een script te schrijven en een nieuwe film te regisseren en deels te produceren.

Babygirl bleek een schot in de roos. In de lovende kritieken wordt steevast het gedurfde optreden van Hollywoodster Nicole Kidman aangehaald, die nota bene zelf contact opnam met het nieuwe Nederlandse regietalent.

“Kidman wil graag met vrouwelijke regisseurs werken”, vertelt Reijn opgetogen via een Zoom-verbinding vanuit haar nieuwe woonplaats New York. “Ze had Instinct gezien, een kleine Nederlandse film die helemaal niet zo makkelijk te bemachtigen is in Amerika. Ze belde me, om te vertellen dat ze graag een keer met me wilde werken. Ik was flabbergasted, ook naderhand, toen ze aangaf ervan overtuigd te zijn de complexe rol in Babygirl te willen spelen.”

Nooit een orgasme
Nicole Kidman (57) speelt een succesvolle zakenvrouw, Romy, die met haar knappe, liefhebbende echtgenoot (Antonio Banderas, 64) en twee leuke tienerdochters in zo’n schitterend, filmgeniek appartement in Manhattan woont. Alles pico bello in orde, of toch niet?

Romy heeft in de twintig jaar dat haar huwelijk duurt nog nooit een orgasme gehad met haar man. In de film zien we hoe ze in het geheim haar toevlucht neemt tot internetporno. Ook raakt ze in de ban van een verleidelijke, jonge stagiair: Samuel, gespeeld door de Britse acteur Harris Dickinson (28).

Dit zijn de twee rollen in een speelse, sadomasochistische affaire die vooral neerkomt op zelfonderzoek. Babygirl, dat in toon varieert van dramatisch tot zeer geestig, verkent de manieren waarop mensen zwijgen over dingen die ze graag zouden willen. Dat zwijgen brengt ze in een lastig parket, zeker als onderdrukte gevoelens zich een weg naar buiten banen.

In Amerika, waar Babygirl opeerste kerstdag in première ging, is de film inmiddels the talk of the town. Reijn kreeg onlangs een groot profiel in The New Yorker en een Golden Globe-nominatie (voor Kidmans optreden). Time plaatste Babygirl in het jaaroverzicht zelfs op de eerste plaats van de film-top tien, nog vóór spraakmakende films als Anora, Emilia Pérez en de nieuwe Bob Dylan-biopic A Complete Unknown.

Reijn: “Het zou een droom zijn als Babygirl wordt genomineerd voor een Oscar, maar wat ik misschien wel het meest koester zijn de gesprekken na afloop van de film.” Met vrouwen praat ze over de orgasmekloof, over seksualiteit, intimiteit en vrijheid. Maar ook mannen roeren zich, zegt ze. “Ik vind het leuk als ook mannen vragen stellen. Soms zijn ze in de war van mijn film. Zo van, wacht even, hebben vrouwen nu al die orgasmes gefaket?”

Het is hoog tijd dat de orgasmekloof tussen mannen en vrouwen wordt overbrugd, zei je tijdens de première in Venetië. Ik kan me voorstellen dat het extra bijzonder is om dit thema in een Amerikaanse film aan te snijden.

“Zeker, het orgasme is helaas nog steeds een taboe-onderwerp, niet alleen in Amerika. Al heerst hier denk ik wel een andere seksuele moraal dan in Europa. Wat mij om te beginnen triggerde waren allerlei verhalen in mijn omgeving. Kijk, ik ben samen met mijn twee zussen heel vrij opgevoed, maar om me heen merkte ik dat seksualiteit nog steeds iets is waar niet vrij over gesproken wordt. Ook niet door vrouwen onder elkaar.

“Ik ben er toen allerlei wetenschappelijke rapporten over gaan lezen en dacht: Jeetje, dit is echt een groot probleem. Vooral dat veel meisjes en vrouwen denken dat het te lang duurt voordat ze een orgasme krijgen, en dat ze daardoor heel goed zijn geworden in het faken ervan. Vrouwen doen dat om mannen gerust te stellen, om ze vertrouwen te geven.”

Vrouwen zijn geconditioneerd om het mannen naar de zin te maken?
“Ja, het is iets wat voortkomt uit de patriarchale samenleving die we natuurlijk eeuwen hebben gehad en die we in grote delen van de wereld nog steeds hebben. Vrouwen hebben nog maar net stemrecht, ze mogen nog maar net zelfstandig een zakelijke lening afsluiten. Wat ik wil zeggen is: het is nog niet klaar, er is nog veel werk aan de winkel.

“De orgasmekloof is in mijn film natuurlijk een metafoor – er is veel meer aan de hand. Dat probeer ik aan te stippen: dat vrouwen nog steeds niet bevrijd zijn, dat ze gevangen zitten in allerlei archetypes. Ze zijn in wezen in gevecht met zichzelf, en dat wil ik in mijn film op een leuke, vermakelijke manier aan de kaak stellen.”

Romy’s man, theaterregisseur Jacob, is bezig met de enscenering van Ibsens Hedda Gabler. Je hebt het stuk zelf gespeeld op het toneel, het verhaal van een vrouw dat eindigt in een tragedie. Opteer je in Babygirl bewust voor een ander einde?

“Het punt is dat veel vrouwen die ik in die klassieke stukken speelde op zoek waren naar vrijheid, maar die speelruimte niet vonden. Ja, ze vonden vrijheid vaak in zelfmoord, in de dood, wat natuurlijk ridicuul is, het idee dat een vrije vrouw een dode vrouw is.

“Ik ben erg geïnspireerd door Hedda Gabler, een fantastisch stuk dat ik een beetje heb gebruikt als leidraad bij het schrijven van Babygirl. Maar ik heb er wel mijn eigen einde aan gebreid. Romy voelt na een behoorlijk indringende ontdekkingstocht een zekere mate van vrijheid. Ze ervaart iets meer zelfliefde en zelfacceptatie, iets waar het bij vrouwen nogal eens aan schort. Maar daar gaat het over: het omarmen van al die verschillende kanten van jezelf, dag en nacht, licht en donker.

“Het is geen Walt Disney-einde, maar een heel menselijk slot waarin de dingen ambigu zijn, waarin Romy verschillende dingen tegelijk voelt, zoals we allemaal doen. Het is denk ik mijn reactie op al die archetypische, patriarchale verhalen die ik heb moeten vertellen op het toneel en trouwens ook in films.”

Je gaat met Babygirl ook de dialoog aan met erotische thrillers uit de jaren tachtig en negentig.
“Ik speel in mijn film heel erg met de clichés van erotische thrillers. De scène waarin Samuel, de stagiair, danst voor Romy, zijn baas, is een citaat uit 9 ½ Weeks waarin Kim Basinger danst voor Mickey Rourke. In mijn film zijn de rollen omgedraaid, de man danst nu voor de vrouw.

“Ik refereer expres aan al die oude mannelijke narratieven waar ik op zich niets op tegen heb. Ik heb ook vreselijk genoten van 9 ½ Weeks en vanerotische thrillers als Fatal Attraction met Glenn Close en Michael Douglas en Unfaithful met Diane Lane en Richard Gere. Maar de seksistische elementen in veel van die films wilde ik graag op z’n kop zetten. Bijvoorbeeld het idee dat een vrouw een Lolita óf een femme fatale is, en dat daartussen niets zit. Of het idee dat een vrouw met seksuele fantasieën aan het einde wordt gestraft. Ik hoop dat Babygirl een beetje prikkelt om hierover na te denken.”

Is Babygirl eigenlijk één groot rollenspel?
“Ja, het is een soort zedenschets waarin alles steeds wordt omgedraaid. Nicole Kidman speelt een machtige vrouw die seksueel juist vernederd wil worden. Dat is verwarrend. Je denkt: zij heeft macht over hem. Even later denk je: o nee, hij heeft macht over haar. Door alles binnenstebuiten te keren, hoop ik de ingesleten gedachten en oordelen die we hebben een beetje los te woelen. Hier in Amerika noemen ze Babygirl een conversation starter, daar ben ik heel blij mee, het betekent dat de film het gesprek op gang brengt.

“Wat ik zeker niet wilde, is een pamflettistische film maken, of een film over een sterke vrouw. Dat is wat ik soms moeilijk vind aan het nieuwe feminisme, dat we nu verhalen moeten vertellen waarin vrouwen alleen maar sterk zijn. Dat vind ik onzin, het doet geen recht aan alle lagen die vrouwen hebben. Ik wilde juist een film maken waarin de vrouw ook haar zwakheden kan etaleren, haar seksuele honger, haar gevecht met ouder worden. Ook stel ik de vraag of een vrouw in een machtspositie niet even corrupt kan zijn als een man.

“Ik heb zelf altijd in de coulissen moeten staan terwijl mannen Macbeth speelden en Richard III en al die andere leuke schurkenrollen. Ik had die rollen ook wel willen spelen, waarin je meer donkere kanten onderzoekt. Ik ben vijf jaar geleden gestopt met acteren, maar als scenarist en regisseur kan ik vrouwen nu van alles laten ontdekken.”

Over vrouw en uiterlijk: Romy ondergaat een botoxbehandeling en een van haar tienerdochters heeft daar geestig commentaar op. ‘Je ziet eruit als een dode vis’, zegt ze.

“Het is iets heel persoonlijks. Ik heb zelf allerlei cosmetische behandelingen gedaan en geprobeerd. Ondanks dat ik door een rasfeminist ben grootgebracht, had ik vaak het gevoel dat ik niet knap genoeg was. Ik ben opgegroeid in een hippie-huishouden, zonder televisie, zonder tijdschriften. Ik wist helemaal niet wat het schoonheidsideaal was. Toen ik dertien of veertien was, ging ik naar het toneelkamp. Ik had veel zwarte haren op mijn benen en werd daar erg om uitgelachen. Ik dacht dat die zwarte haren juist mooi waren. Dat had mijn moeder me geleerd.

“Als ik erop terugblik, zie ik een meisje dat als een soort wild kind werd opgevoed en dat opeens in die patriarchale mal moest. Om uitgekozen te worden door een man moet een vrouw zo knap mogelijk voor de dag komen, dát idee. Het is een achterhaalde manier van denken, maar ik vermoed dat het nog steeds diep in ons zit, het willen pleasen. Daarom zit die botox-scène in de film, en daarom ondergaat Romy al die therapieën. Ze denkt: als ik maar genoeg in ijsbaden zit en met psychiaters praat, dan word ik perfect.”

En dan verliest de controlefreak de controle?
“Ja, Babygirl is een cautionary tale, een verhaal met een waarschuwing. Je ziet wat er gebeurt als je dingen onderdrukt, als je een deel van jezelf weggumt. Het gaat om contact maken met je animale kant, met de natuur die ons altijd zal overwoekeren, met moeder aarde die ons binnenkort misschien wel zal verzwelgen.

“Ik betrek het ook op mezelf. Mijn chaotische achtergrond was heel liefdevol en heel warm, maar ik heb er denk ik ook wel een tik aan overgehouden, namelijk dat ik alles wil controleren. Als scenarist, regisseur en producent komt dat van pas, ik kan heel gestructureerd denken en goed leiding geven. Maar het leven gaat uiteindelijk over loslaten. Het gaat over meedeinen op de golven. En dat is wel iets wat ik meer moet leren.” Lachend: “Ik zei al, het is nog niet klaar, er is nog veel werk te doen.”

‘Babygirl’ is vanaf 2 januari te zien in de bioscoop. Ook zijn er overal in het land voorpremières.