Zeeuwen – Ik Worstelen en Kom Boven

De Zeeuwen, de bewoners van de provincie Zeeland in Nederland, zijn bekend om hun sterke lokale identiteit en hun beroemde zelfredzaamheid. Deze kenmerken zijn diepgeworteld in hun geschiedenis, en een van de opvallendste aspecten van die geschiedenis is hun geslotenheid. Zeeuwen praten niet gemakkelijk over zware gebeurtenissen zoals de Tweede Wereldoorlog of de Watersnoodramp van 1953, die diepe sporen hebben nagelaten in hun gemeenschap. Deze geslotenheid, die zich uit in het vermijden van bepaalde onderwerpen en emoties, heeft alles te maken met de veerkrachtige mentaliteit die door de eeuwen heen is ontwikkeld. Hun wapen, waarin de spreuk “Ik worstel en kom boven” staat, symboliseert deze geest van doorzettingsvermogen en het verlangen om te overleven, wat hen helpt om het verleden achter zich te laten en verder te gaan.

Oorsprong van de Zeeuwen: Een Strijd tegen de Zee

De oorsprong van de Zeeuwen ligt in hun geografische locatie: Zeeland is een provincie van eilanden en schiereilanden, gelegen in het zuidwesten van Nederland. Het gebied is al eeuwenlang vatbaar voor overstromingen, en de Zeeuwen hebben een geschiedenis die wordt gekarakteriseerd door hun voortdurende strijd tegen het water. Dit constante gevecht tegen de zee heeft hun cultuur en hun mentaliteit sterk beïnvloed.

In de vroege middeleeuwen werden de Zeeuwse eilanden bevolkt door de Friezen, gevolgd door andere etnische groepen, zoals de Vikingen en later de Hollanders. Toch bleven de Zeeuwen relatief geïsoleerd door hun geografische ligging, wat hen in staat stelde hun eigen gemeenschap en cultuur te ontwikkelen. De zee was zowel een bron van rijkdom, door de visserij en handel, als een constante dreiging door stormen en overstromingen. Het overleven in een omgeving die zowel levensgevaarlijk als vruchtbaar was, heeft de Zeeuwen geleerd om pragmatisch, zelfstandig en vooral veerkrachtig te zijn.

De Geslotenheid van de Zeeuwen: Een Gevolg van Overleving

De geslotenheid van de Zeeuwen kan niet los worden gezien van de geschiedenis van deze voortdurende strijd tegen de natuur en de wereld om hen heen. Het feit dat Zeeland vaak geïsoleerd was, zowel geografisch als economisch, heeft ervoor gezorgd dat de Zeeuwen een hechte gemeenschap vormden. Zij moesten elkaar ondersteunen om te overleven. Het was noodzakelijk om samen te werken, maar ook om niet te veel van buitenstaanders afhankelijk te zijn.

Deze veerkrachtige mentaliteit en de focus op zelfredzaamheid kwamen ook naar voren in de manier waarop Zeeuwen omgaan met het verleden. Twee gebeurtenissen in het bijzonder, die een enorme impact hadden op de provincie, worden vaak niet openlijk besproken: de Tweede Wereldoorlog en de Watersnoodramp van 1953.

De Tweede Wereldoorlog en de Watersnoodramp: Trauma’s die Moeilijk te Delen Zijn

Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd Zeeland bezet door de Duitsers, en de provincie speelde een strategische rol vanwege de nabijheid van de Engelse kust. Veel Zeeuwen vochten in het verzet of werden geconfronteerd met de gevolgen van de bezetting. Ook de joden in Zeeland hadden het zwaar te verduren, aangezien velen van hen naar concentratiekampen werden gedeporteerd. Deze ervaringen zijn vaak zwaar en pijnlijk om over te spreken, en de Zeeuwen hebben zich, in lijn met hun geslotenheid, vaak afzijdig gehouden van publieke reflectie over deze periode.

De Watersnoodramp van 1953, waarbij meer dan 1800 mensen omkwamen, heeft eveneens diepe wonden geslagen in de Zeeuwse gemeenschap. Het was een tragedie die het leven in Zeeland voor altijd veranderde. Hele dorpen werden weggevaagd door de stormvloed, en veel mensen verloren alles wat ze hadden. Ondanks de enorme impact van deze gebeurtenis, is het onderwerp vaak beladen en wordt het in de regio zelden ter sprake gebracht. Het lijkt alsof de Zeeuwen in plaats van hun pijn te delen, ervoor kozen om door te gaan, in plaats van vast te houden aan de tragedie.

Dit stille verwerkingsproces past bij de Zeeuwse mentaliteit van ‘worstelen en bovenkomen’. De Zeeuwen hebben geleerd om niet te veel aandacht te besteden aan de rampen die hen hebben getroffen, maar in plaats daarvan de focus te leggen op de toekomst en het herstel. Ze hebben door de eeuwen heen geleerd om niet te klagen, maar om hun pijn in stilte te dragen en door te zetten.

Het Wapen van Zeeland: “Ik Worstelen en Kom Boven”

Het motto “Ik worstel en kom boven” is niet zomaar een uitspraak, maar een weerspiegeling van de Zeeuwse veerkracht. Het komt uit het wapen van Zeeland, waar een door de zee bedwongen man staat afgebeeld, met de slogan als symbool van de strijd tegen de elementen. Dit motto is een treffende weergave van de Zeeuwse cultuur: ondanks de vele uitdagingen en tragedies waar ze doorheen zijn gegaan, blijven ze overeind. De Zeeuwen hebben hun veerkracht geërfd van hun voorouders die dagelijks met de zee vochten en hen ook leerden om door te gaan, hoe zwaar de omstandigheden ook waren.

Deze mentaliteit heeft zijn weerslag op de manier waarop Zeeuwen omgaan met moeilijke onderwerpen. Ze zijn geen volk van veel woorden als het gaat om hun eigen verdriet of lijden. Ze handelen liever dan dat ze praten. In plaats van vast te houden aan het verleden, kijken ze vooruit. Deze houding kan door buitenstaanders als gesloten worden ervaren, maar voor de Zeeuwen zelf is het een manier om hun kracht te behouden en niet verzwolgen te worden door de pijn van het verleden.

Conclusie

De geslotenheid van de Zeeuwen komt voort uit een geschiedenis van strijd en overleving. Hun gesloten houding is niet bedoeld om onvriendelijk of afwijzend te zijn, maar is een manier om de veerkrachtige geest van hun voorouders te eren. Door de eeuwen heen hebben de Zeeuwen geleerd om te worstelen met de elementen, met verlies en met trauma, en altijd weer boven te komen. Het motto in hun wapen, “Ik worstel en kom boven”, is niet alleen een symbolische spreuk, maar de essentie van de Zeeuwse identiteit: veerkrachtig, nuchter en altijd gericht op de toekomst, zelfs als het verleden moeilijk te delen is.

Het geloof speelt een belangrijke rol in de Zeeuwse cultuur en identiteit, en heeft invloed gehad op de geslotenheid van de Zeeuwen. Zeeland, zoals veel andere delen van Nederland, heeft van oudsher een sterke christelijke traditie, die diep verweven is met de manier waarop mensen hun dagelijkse leven, waarden en omgang met moeilijke ervaringen vormgeven. In de Zeeuwse context heeft het geloof zowel praktische als emotionele aspecten van de geslotenheid versterkt.

1. Protestantse Traditie en Nuchterheid

Zeeland heeft een overwegend protestants karakter, met name de Gereformeerde en Hervormde kerken, die een belangrijke invloed hebben gehad op de Zeeuwse mentaliteit. De protestantse leer benadrukt soberheid, bescheidenheid en het persoonlijke geloofsleven, wat zich uit in de Zeeuwse cultuur. Deze nadruk op bescheidenheid en het vermijden van uiterlijke emoties kan bijdragen aan de geslotenheid van de Zeeuwen. De overtuiging dat men persoonlijke problemen en verdriet niet altijd met anderen moet delen, past binnen het protestantse ideaal van zelfredzaamheid en innerlijke kracht.

De protestantse ethiek van ‘werken als roeping’ en het belang van geduld en doorzettingsvermogen heeft bijgedragen aan de nuchtere, vaak stoïcijnse houding van de Zeeuwen. In plaats van emoties openlijk te uiten, wordt er vaak gekozen voor praktische oplossingen en geduld, vooral als het gaat om moeilijke of pijnlijke onderwerpen.

2. Vertrouwen op Gods voorzienigheid

Het geloof in de voorzienigheid van God speelt een belangrijke rol in de Zeeuwse houding tegenover lijden en tegenslag. In een regio die vaak werd bedreigd door overstromingen, armoede en andere tegenslagen, hebben veel Zeeuwen geleerd om te vertrouwen op God en hun geloof als steun te gebruiken om door moeilijke tijden heen te komen. Dit vertrouwen in Gods wil betekent echter vaak niet dat men openlijk over hun pijn of verdriet spreekt. In plaats daarvan wordt het gezien als een test van geloof en veerkracht.

De beroemde spreuk uit het Zeeuwse wapen, “Ik worstel en kom boven”, heeft ook een spirituele dimensie. Het kan worden geïnterpreteerd als een uitdrukking van vertrouwen dat men, ondanks de zwaarste beproevingen, uiteindelijk door Gods wil weer boven komt. Dit maakt het mogelijk om persoonlijk lijden in stilte te dragen en tegelijkertijd de hoop op herstel en verlossing te behouden.

3. Collectieve beleving van tragedie en trauma

Bij grote rampen zoals de Watersnoodramp van 1953, die duizenden Zeeuwen het leven kostte, speelde de kerk een cruciale rol in het verwerkingsproces. Hoewel er veel verdriet en verlies was, werd het vaak niet openlijk besproken. In plaats van het collectief te uiten, werd het verdriet meer in religieuze termen begrepen: als een beproeving van het geloof, waarbij men werd aangemoedigd om op God te vertrouwen voor herstel.

De kerken speelden een belangrijke rol in het bieden van troost en hoop, maar vaak was er weinig ruimte voor directe emotionele expressie in het openbaar. Het geloof bood wel structuur en betekenis aan het lijden, maar de emoties zelf werden vaak niet gedeeld in de gemeenschap. Dit heeft bijgedragen aan een cultuur van ingetogenheid en geslotenheid, waarin persoonlijke emoties niet altijd zichtbaar naar buiten komen.

4. Religie en de opvoeding

In veel Zeeuwse gezinnen werd kinderen van jongs af aan geleerd om hun emoties niet openlijk te tonen, maar eerder in stilte en met geduld om te gaan met moeilijkheden. Dit heeft te maken met de opvoeding binnen een religieuze context, waarin nederigheid, bescheidenheid en het tonen van respect voor de gemeenschap centraal stonden. Een “stoïcijnse” houding tegenover tegenslag werd gezien als een teken van innerlijke kracht en geloof.

In combinatie met het protestantse idee van persoonlijke verantwoordelijkheid en het belang van zelfbeheersing, leidde dit tot de opvatting dat men niet te veel rouw of verdriet moest tonen, maar in plaats daarvan moest doorgaan met het dagelijks leven en het vertrouwen in God moest behouden.

5. De Zeeuwse geslotenheid als ‘geloofsruimte’

Er is ook een ander aspect van het geloof dat de geslotenheid van de Zeeuwen verklaart: de mate van autonomie die religie hen bood. De religie bood niet alleen troost, maar ook een eigen ruimte waarin men zich niet te veel hoefde aan te passen aan de buitenwereld. Dit is vooral duidelijk in kleinere Zeeuwse gemeenschappen, waar kerken vaak het centrale punt waren van het sociaal leven, en waar men een sterke gemeenschapszin ontwikkelde die meer gericht was op de eigen gemeenschap dan op buitenstaanders.

Conclusie: Het geloof als fundament van Zeeuwse geslotenheid

Het geloof heeft dus een belangrijke rol gespeeld in het ontwikkelen van de geslotenheid van de Zeeuwen. Door de eeuwen heen heeft de protestantse traditie hen geleerd om in stilte en met geduld om te gaan met persoonlijke en collectieve tragedies. Dit betekent niet dat er geen ruimte was voor geloofsovertuigingen of verdriet, maar het vertaalde zich vaak in een nuchtere en ingetogen houding. De Zeeuwen leerden om te vertrouwen op Gods voorzienigheid en om te worstelen met de elementen en het lijden, in de overtuiging dat ze uiteindelijk zouden overwinnen, zonder dit altijd openlijk te delen. Het geloof, en vooral de nadruk op bescheidenheid en zelfbeheersing, heeft deze gesloten cultuur versterkt en bijgedragen aan de unieke Zeeuwse identiteit die we vandaag de dag nog steeds herkennen.

Er zijn verschillende boeken geschreven over de Zeeuwen, hun geschiedenis, en de cultuur van geslotenheid en veerkracht die kenmerkend is voor de provincie Zeeland. Deze boeken behandelen verschillende aspecten van de Zeeuwse identiteit, van de strijd tegen de zee tot de effecten van grote tragedies zoals de Watersnoodramp van 1953. Hoewel niet alle boeken specifiek ingaan op de geslotenheid van de Zeeuwen, bieden ze wel waardevolle inzichten in de achtergrond van deze cultuur en de redenen waarom de Zeeuwen in veel gevallen als gesloten of gereserveerd worden gezien.

Hier zijn een aantal boeken die relevant kunnen zijn voor dit onderwerp:

1. “De Watersnoodramp 1953” door Hans Sleutelaar

Dit boek vertelt het verhaal van de Watersnoodramp van 1953, een van de grootste tragedies in de geschiedenis van Nederland, die Zeeland zwaar trof. Het boek biedt inzicht in de impact van de ramp op de Zeeuwse gemeenschap, maar behandelt ook hoe de Zeeuwen hun verlies en pijn verwerkten, vaak met weinig openlijke emotie. Het helpt te begrijpen waarom de Zeeuwen geneigd zijn om over zulke traumatische gebeurtenissen niet veel te praten.

2. “Zeeuws!” door Piet de Witte

Dit boek onderzoekt de cultuur, geschiedenis en het karakter van de Zeeuwen. Het behandelt de trots, nuchterheid en geslotenheid die vaak geassocieerd worden met de Zeeuwse mentaliteit. Dit boek biedt ook achtergrondinformatie over de geografische en historische context van Zeeland, die veel bijdraagt aan de geslotenheid van de mensen.

3. “De Zeeuwen” door Jan J.B. Kuipers

Dit boek biedt een uitgebreide sociologische en historische analyse van de Zeeuwse bevolking. Het bespreekt de sociale en culturele kenmerken van de Zeeuwen, waaronder hun relatie tot hun land, de zee en elkaar. Het biedt inzicht in waarom Zeeuwen vaak als gesloten en zelfredzaam worden beschouwd, en hoe deze eigenschappen hun gemeenschap hebben gevormd.

4. “Het Zwijgen van de Zeeuwen” door Erik van Muiswinkel

Dit boek, geschreven door cabaretier en schrijver Erik van Muiswinkel, onderzoekt de Zeeuwse identiteit met een focus op het zwijgen en de gesloten houding die kenmerkend zijn voor veel Zeeuwen. Van Muiswinkel probeert te begrijpen waarom de Zeeuwen vaak emotioneel gesloten zijn, vooral in het licht van de historische gebeurtenissen die de provincie hebben gevormd.

5. “Gevormd door de Zee” door M. de Lange

Dit boek behandelt de invloed van de zee op de Zeeuwse cultuur en levensstijl. Het beschrijft hoe de voortdurende strijd tegen de zee de Zeeuwen heeft gevormd en hoe deze strijd bijdraagt aan hun veerkracht en geslotenheid. Het biedt een sociologische benadering van de Zeeuwse mentaliteit, met aandacht voor zowel historische als hedendaagse perspectieven.

Er zijn ook boeken die de invloed van religie op de Zeeuwse cultuur en geslotenheid behandelen, evenals de manier waarop het geloof verweven is met de Zeeuwse identiteit. Deze boeken gaan niet altijd expliciet in op het verband tussen religie en geslotenheid, maar ze bieden waardevolle inzichten in hoe het geloof de cultuur van de Zeeuwen heeft gevormd, vooral in verband met hun geschiedenis, veerkracht en omgang met moeilijke situaties. Hier zijn enkele boeken die relevant kunnen zijn voor dit onderwerp:

a. “Zeeuws Geloof” door Arie de Bruijne

Dit boek bespreekt de rol van het protestantse geloof in Zeeland, met speciale aandacht voor de Gereformeerde traditie die dominant was in de provincie. Het boek kijkt naar hoe de protestantse ethiek en de invloed van de kerk hebben bijgedragen aan de ontwikkeling van de Zeeuwse cultuur, vooral op het gebied van bescheidenheid, zelfredzaamheid en veerkracht. Het biedt een sociologische en religieuze benadering van de geslotenheid van de Zeeuwen.

b. “Geloof en Geweten in Zeeland” door C. van der Linde

In dit boek wordt de invloed van het protestantse geloof op de Zeeuwse samenleving door de eeuwen heen onderzocht. Van der Linde kijkt naar de manier waarop religie het sociale leven, de normen en waarden van de Zeeuwen heeft beïnvloed. Het boek biedt ook een diepere analyse van de religieuze gemeenschappen in Zeeland en hoe het geloof vaak als fundament diende voor de Zeeuwse mentaliteit van geduld en veerkracht.

c. “De Zeeuwen en hun Kerken” door Piet de Witte

Dit boek bespreekt de geschiedenis van de kerk in Zeeland en hoe de kerken een bepalende rol hebben gespeeld in het dagelijks leven van de Zeeuwen. De auteur kijkt naar de verschillende stromingen binnen het christendom in de regio en hoe deze stromingen de sociale en culturele identiteit van Zeeland hebben beïnvloed. Ook het effect van religie op de geslotenheid van de Zeeuwen komt aan bod, met een focus op de religieuze waarden van bescheidenheid en zelfbeheersing.

d. “Zeeuws Protestantisme en de Identiteit van Zeeland” door A. Oosterhuis

Dit werk behandelt de ontwikkeling van het protestantse geloof in Zeeland en hoe dit heeft bijgedragen aan de geestelijke en culturele vorming van de Zeeuwen. Het boek kijkt naar de manier waarop het geloof de Zeeuwse houding tegenover tegenslagen en het lijden heeft gevormd, en hoe deze invloed nog steeds zichtbaar is in de gesloten en zelfredzame cultuur van de regio.

e. “De Zeeuwen: Tussen Geloof en Geloofszekerheid” door Jan J.B. Kuipers

Dit boek biedt een breed overzicht van de Zeeuwse samenleving, waarbij religie een centrale rol speelt in de sociale en culturele dynamiek van de provincie. Kuipers onderzoekt de wisselwerking tussen de kerkelijke traditie, de gemeenschap en de individuele Zeeuwen, en hoe de nuchtere en gesloten houding van de Zeeuwen deels is geworteld in hun geloofsbeleving.

f. “Godsdienst en Maatschappij in Zeeland” door K. Van der Horst

Dit boek onderzoekt de invloed van godsdienst op de sociale structuur en het dagelijks leven van de Zeeuwen, met nadruk op hoe religie hun omgang met moeilijke gebeurtenissen en tegenslagen heeft beïnvloed. Van der Horst kijkt specifiek naar de protestantse tradities in Zeeland en hoe deze bijdroegen aan de ontwikkeling van een cultuur van geslotenheid, met een focus op bescheidenheid en het delen van emoties.

g. “Polders en Predikanten: Geloof in Zeeland” door A. van der Meer

Dit boek focust op de relatie tussen het geloof en de natuur in Zeeland, vooral in relatie tot de strijd tegen de zee. De invloed van religie in het dagelijks leven wordt onderzocht, evenals hoe deze overtuigingen de Zeeuwse mentaliteit van zelfredzaamheid en geslotenheid hebben versterkt, vooral in tijden van crisis zoals de Watersnoodramp van 1953.

Bovenstaande boeken 1 t/m 5 kunnen helpen om een dieper begrip te krijgen van de Zeeuwse cultuur en de geslotenheid die zo kenmerkend is voor de provincie. Ze bieden historische context, maar ook psychologische en sociale inzichten in hoe Zeeuwen omgaan met trauma’s en de manier waarop ze hun identiteit bewaren.
De boeken a t/m g bieden een variëteit aan perspectieven op de rol van religie in Zeeland, en hoe het geloof de Zeeuwse cultuur heeft beïnvloed, zowel op sociaal als persoonlijk niveau. Ze helpen te begrijpen hoe religie het karakter van de Zeeuwen heeft gevormd, vooral de aspecten van geslotenheid, zelfbeheersing en het omgaan met lijden.