‘Nederland bestaat niet!’ Over de worsteling met de autonome burger

Niet betaalde rekeningen stapelen zich op, totdat de gerechtsdeurwaarder ingrijpt en iemand uit huis zet. De zelfverklaarde autonome burger zegt ‘vrij’ te zijn, losgemaakt van de overheid. ‘Deze mensen kiezen een schijnwerkelijkheid als vlucht uit de schulden. Krankzinnig.’

auteur: Bart Zuidervaart
datum: 1 december 2023
website: https://www.trouw.nl/verdieping/nederland-bestaat-niet-over-de-worsteling-met-de-autonome-burger~be9ae1fd/

Stefano Nocco stuurt zijn auto door Amsterdam om slecht nieuws rond te brengen. Het is een doordeweekse ochtend en de gerechtsdeurwaarder doet ‘een dagje post’; hij bezoekt wanbetalers en confronteert ze met openstaande rekeningen. “Niet altijd leuk voor deze mensen”, zegt hij. “Wel noodzakelijk.”

De ellende voor burgers kan hard oplopen. Een man uit Amsterdam-Oost kreeg vlak na elkaar twee verkeersboetes, voor het niet dragen van een gordel en voor bellen achter het stuur. De rekening is inmiddels, inclusief bijkomende kosten, gestegen naar een slordige 1750 euro. Een ondernemer in Noord heeft verzuimd een deel van zijn coronasteun terug te betalen en krijgt van Nocco een rekening van ruim drieduizend euro. Het zijn voor de gerechtsdeurwaarder alledaagse zaken.

Maar dan valt zijn oog op het volgende ‘slachtoffer’, een man die heeft geweigerd een zorgverzekering af te sluiten en daar boetes voor krijgt. Bij Nocco gaan de alarmbellen af. “Dit is typerend voor mensen die zich autonoom verklaren. Ze willen niets met de overheid te maken hebben.” De man blijkt niet thuis. Of het daadwerkelijk om een autonoom persoon gaat, blijft gissen.

Nocco treft ze herhaaldelijk; mensen die zeggen dat ze ‘vrij’ zijn, losgemaakt van de overheid. De gerechtsdeurwaarder stuit op bordjes in de tuin met de tekst dat hij een ambassadeterrein betreedt, waardoor de bewoner onschendbaar zou zijn. Soms zwaaien mensen met diplomatieke neppaspoorten. Nocco zegt: “Het opmerkelijke is dat je steeds nieuwe mensen treft, maar dat het verhaal hetzelfde blijft.”

Uitschrijven

Dat verhaal komt er in het kort op neer dat een groeiende groep mensen zichzelf autonoom (of soeverein) noemt. Het gaat om zeker tienduizend mensen, mogelijk nog veel meer. Ze sturen brieven naar de Belastingdienst, naar de Raad van State, de Hoge Raad, het Kabinet van de koning en naar hun gemeente met de boodschap dat ze zich ‘uitschrijven’.

Autonome mensen hebben de overtuiging dat de Nederlandse wet- en regelgeving op hen niet meer van toepassing is. Ze weigeren nog langer belastingen en boetes te betalen. Facturen van energiemaatschappijen en woningcorporaties blijven ongeopend. Zo stapelen de schulden zich verder op.

Het kantoor van Stefano Nocco, Buik & Van der Horst Gerechtsdeurwaarders in Leiden, vult zich met dossiers van de zelfverklaarde autonomen. Ze hebben huurachterstanden en vinden woningcorporaties onwettig, sluiten geen verzekeringen af en betalen geen hypotheek meer. Sommigen menen dat de huur die ze hebben betaald een gift is, die ze willen verrekenen met bijvoorbeeld de belastingschuld.

Nocco kijkt nergens meer van op. Autonomen vertellen hem dat de Grondwet niet bestaat en dat de overheid corrupt is. Niet zelden wordt de gerechtsdeurwaarder gefilmd bij het overhandigen van een brief. “Ze voeren een toneelstukje op. Autonomen hebben allerlei juridische teksten uit het hoofd geleerd en dreunen dat dan op. Het klinkt interessant, maar het slaat nergens op. Soms wordt er geschreeuwd. Wat me opvalt: deze mensen bereiden zich heel goed voor op een confrontatie met mij.”

Vervelend

Gerechtsdeurwaarders krijgen trainingen hoe je dit soort gesprekken tot een goed einde kunt brengen. Het fenomeen is niet nieuw, zegt Nocco, maar tijdens de coronacrisis nam het aantal mensen dat zichzelf los wil maken van alle instanties een vlucht. Ze hekelden de vrijheidsbeperkende maatregelen, zoals het sluiten van scholen en de invoering van het coronatoegangsbewijs, en keerden de overheid radicaal de rug toe. “Een paar jaar geleden, toen de pandemie net was uitgebroken, vonden we deze denkwijze nog interessant. Nu is het ronduit vervelend. Vooral omdat je weet dat die mensen zich in de nesten werken.”

De brieven die Nocco krijgt geven een aardig inkijkje in hun denkwereld. Wat zij hem schrijven:

‘Nederland bestaat niet als land, de koningin vluchtte immers op 13 mei 1940 en liet niets van het koninkrijk over. De zelfbenoemde koningin Maxima heeft zulks ook bevestigd in haar toespraak op 23 februari 2009: de ‘Nederlandse’ identiteit bestaat niet en ‘de Nederlander’ bestaat niet.’

‘Ik heb met u, noch met uw organisatie een contract (…). De dwang die u aantoonbaar uitoefent is niet vrijblijvend voor u.’

‘U pleegt nu onbehoorlijk bestuur in dwang, waarover rechters reeds eerder uitspraken hebben gedaan. Door uw wederrechtelijk onrechtmatig aandringen, wat een vastgesteld feit is, bent u als stalker aan te merken.’

Nocco vertelt dat autonomen sinds kort bewijs willen zien dat hij (als persoon) staat ingeschreven bij de Kamer van Koophandel. “Dat is de nieuwe heilige graal van deze mensen, omdat ik namens de staat optreed. Waarom ze dit willen zien? Het is me een raadsel. Ze verzinnen steeds iets nieuws om gerechtsdeurwaarders af te kunnen wimpelen.”

Anti-institutioneel extremisme

Dat een groter wordende groep mensen vatbaar is voor een autonoom leven, is allesbehalve onschuldig. De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) heeft al meerdere keren gewaarschuwd voor anti-institutioneel extremisme. Mensen geloven dat een ‘kwaadaardige elite bij de overheid, rechtspraak, kranten en tv-zenders, wetenschap, grote bedrijven en de politie, uit is op totale wereldcontrole’. Burgers trekken zich terug in parallelle samenlevingen, omdat ze alle vertrouwen in de instituties hebben verloren.

De inlichtingendienst merkt op dat een deel van hen het geweld niet schuwt. Zo pakte de politie begin november een man uit Gorinchem op vanwege het bedreigen van de burgemeester. De verdachte noemt zichzelf een ‘autonoom persoon’ en zou haar hebben toegebeten dat ‘de kogels komen’. In de zomer kreeg de burgemeester van diezelfde man te horen dat ‘de tijd is gekomen’ en: ‘Ik ga je vermoorden’.

De AIVD schreef eerder dit jaar in een rapport over bedreigingen voor de democratische rechtsorde: ‘Het is een ingewikkeld narratief dat wetten beschouwt als contracten die alleen van toepassing zijn als je daar zelf mee instemt. Soevereinen geloven dus niet langer in externe autoriteit en stellen dat alleen zij zelf verantwoordelijk zijn voor hun eigen leven.’

Zo is je pasgeboren kind aangeven bij de burgerlijke stand voor autonomen geen optie. Daar kwam Thierry Baudet, de politiek leider van Forum voor Democratie, achter toen hij een jaar geleden zijn zoontje wilde registreren op het gemeentehuis. Aanhangers van zijn partij verweten hem dat zijn kind nu eigendom van de staat is en dat hij meedoet ‘aan dat verrotte systeem’.

De handelwijze van autonomen baart de instanties grote zorgen. Op 31 oktober belegde de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) een bijeenkomst in Utrecht, vooral bedoeld om informatie uit te wisselen. De Belastingdienst was vertegenwoordigd, net als het meldpunt voor kindermishandeling Veilig Thuis, het Openbaar Ministerie, enkele gemeenten en ministeries en Nocco zelf namens de beroepsorganisatie van gerechtsdeurwaarders.

Al deze organisaties komen op de een of andere manier in aanraking met de autonomen. Een vertegenwoordiger van het Kabinet van de koning, het secretariaat van Willem-Alexander, vertelde de anderen dat daar jaarlijks ongeveer tachtig brieven binnenkomen. Een bescheiden aantal vergeleken met de duizenden die de Belastingdienst, Hoge Raad en Raad van State ontvangen. Toch stelt het de medewerkers van het Kabinet van de Koning voor een dilemma: autonomen sturen openstaande boetes en belastingaanslagen mee. Een woordvoerder zegt dat deze mensen hun post retour krijgen, met de mededeling dat ‘het Kabinet ze niet van dienst kan zijn’. “En dat dit niet de oplossing is voor hun probleem.”

Ontoelaatbaar

Want dat autonomen een probleem hebben, is evident. “Je kunt jezelf wel vrij willen maken van de overheid, de overheid maakt zich niet vrij van jou”, weet gerechtsdeurwaarder Nocco. Vroeg of laat staat hij (of een van zijn collega’s) op de stoep. “De kern van ons werk is dat wij een oplossing zoeken voor ontstane schulden. Dat doen we door bij mensen binnen te komen en met ze te praten. Dan bereik je het meest. Bij deze autonomen komen we niet ‘binnen’, op geen enkele manier. Dat is zorgelijk, want het lukt dan ook niet om ze te wijzen op hun rechten en mogelijkheden als burger. Hoe langer het proces duurt, hoe groter de schulden worden en hoe moeilijker je daar uitkomt. Daarnaast moeten we pal staan voor de democratische rechtsstaat. Wat autonomen doen, is ontoelaatbaar.”

Nocco weet uit zijn praktijk hoe snel en hoe diep mensen kunnen wegzakken in schulden. Toch weerhoudt dat autonomen er niet van zich verder in te graven. Op internet kopen ze alle benodigde materialen en formulieren, in de hoop de overheid op afstand te kunnen houden. Een ambassadebord kost in een webshop 59,95 euro. Daar is ook een ‘zekerheidsstellingsovereenkomst’ te koop voor 69,95. Volgens de verkoper is dat een ‘contract tussen jouw persoon en jij als mens’, wat zou beschermen tegen schuldeisers. Er zijn ook ‘doe het zelf’-pakketten te koop voor kinderen om autonoom te worden (19 euro), volwassenen betalen 59 euro.

De autonomen-wereld blijkt voor sommigen dus ook een lucratieve wereld. Op internet zijn meerdere webshops te vinden waar autonomen standaard formulieren kunnen kopen. Er zijn ook ‘juridisch adviseurs’, die zich laten inhuren. Neem Youri Plate, een zelfverklaard jurist, die vanuit het Limburgse Schinveld een advieskantoor heeft dat andere autonomen bijstaat. Tijdens de coronacrisis was hij met zijn actiegroep ‘Democratie van het Volk’ een van de drijvende krachten achter de demonstraties. Eind 2021 kreeg Plate van de rechter een voorwaardelijke celstraf omdat hij had opgeroepen ‘massaal te gaan winkelen zonder mondkapje’. Nu wil hij met gelijkgestemden ‘één front vormen tegen de Staat der Nederlanden’.

Plate helpt mensen om brieven te schrijven naar de Belastingdienst en deurwaarders om daarin uit te leggen waarom bepaalde rekeningen niet betaald hoeven te worden. De Grondwet zou niet bestaan, ambtenaren van de fiscus zouden niet bevoegd en zelfs corrupt zijn. Het gevolg is dat de instantie wordt overladen met post van het kantoor van Plate.

Vernietigend

Voor de Belastingdienst is de maat meer dan vol. In de zomer spande de fiscus een kort geding aan tegen Plate. Een maand geleden oordeelde de rechtbank in Maastricht vernietigend over zijn handelen. De man moet stoppen met het geven van ‘overduidelijk onjuiste’ adviezen aan anderen. Hij mag ook niet meer tegen medewerkers van de Belastingdienst zeggen dat ze fraude en strafbare feiten plegen, dat de Grondwet niet geldig is en dat betalingen aan de fiscus als gift aftrekbaar zijn.

Plate moest van de rechter ook op de site van zijn kantoor een rectificatie plaatsen over de onzin die hij verkoopt, op straffe van een dwangsom van duizend euro per dag. Hij heeft dat inmiddels schoorvoetend gedaan. Maar hij postte ook een video op zijn Facebook-pagina, waarin hij aankondigde niet te stoppen met zijn werk. “Ik word als nepjurist weggezet, dat betekent dat ik goed zit.”

Voor het Openbaar Ministerie en de Belastingdienst is de uitspraak niet meer dan een kleine overwinning, in de wetenschap dat een ‘autonoom leven’ een aantrekkingskracht blijft houden op kwetsbare mensen.

Daar zit precies de zorg van Stefano Nocco, de gerechtsdeurwaarder. Deze dag is hij druk met het rondbrengen van officiële documenten zoals vonnissen en dwangbevelen, maar er komt een moment dat niet betaalde schulden uitmonden in een ontruiming. Nocco heeft ook wel eens een zelfverklaarde autonoom uit een huis gezet, vanwege een almaar oplopende huurschuld. “Dat was heftig”, vertelt hij. “Er waren kinderen in het spel. Ze hadden medestanders opgetrommeld, alles werd gefilmd. Het was alsof ik in een theatervoorstelling zat. Krankzinnig. Deze mensen kiezen een schijnwerkelijkheid als vlucht uit de schulden, maar dat verandert niets aan de echte werkelijkheid. Daar wil ik voor blijven waarschuwen.”

Nocco heeft niet het idee dat de boodschap bij deze mensen echt is aangekomen. Een gemakkelijke oplossing voor deze problematiek ziet hij niet. “We moeten hopen dat de groep vanzelf kleiner wordt. Continu gerechtsdeurwaarders op de stoep, dat is toch geen leven.”