Wolf en Schapen
Vanaf 2015 doken in Nederland wolven op vanuit Duitsland. Eerst als zwervers, maar al snel als blijvertjes. In 2019 werden op de Veluwe de eerste welpen geboren. Een teken dat de wolf voldoende rust en voedsel vindt in ons drukbevolkte land. De laatste wolf in Nederland werd waarschijnlijk in 1868 bij Schinveld gedood.
Op maandag 18 maart 2024 stond er op de Filosofie kalender:
“Vrijheid voor de wolven heeft voor de schapen vaak de dood betekend” een uitspraak van Isaiah Berlin in ‘Four esaays on liberty’ in 1969
Op de achterkant stond geschreven door Fenna Kortooms:
“De Lets-Britse Isaiah Berlin (1909-1997) is een van de belangrijkste politiek filosofen van de twintigste eeuw. Zijn twee vrijheidsconcepten uit 1958 zijn gemeengoed geworden in de politieke filosofie.
Volgens Berlin zijn vrijheid en gelijkheid de belangrijkste doelen die mensen eeuwenlang hebben nagestreefd. Hij wijst erop dat beide alleen bereikt kunnen worden wanneer ze niet in hun volledigheid bestaan – ze zijn immers deels elkaars tegenovergestelde. Daarom is hij voorstander van een liberale democratie, waarin pluraliteit bestaat en niet één groep zich volledige vrijheid veroorlooft ten kosten van de vrijheid van de rest.”
BBB-Statenlid: “Gelderland schiet binnenkort eerste wolf”
WOLVENOVERLAST VELUWE IS ONHOUDBAAR
Gelderland wordt volgens Eric Kemperman, Statenlid namens BBB, binnen enkele maanden de eerste Nederlandse provincie waar wolven afgeschoten mogen worden. Op de Veluwe leven inmiddels tachtig van deze roofdieren die regelmatig vee doodbijten, tot grote wanhoop van gedupeerde boeren.
Geregeld lopen “de rillingen over de rug” bij Eric Kemperman, Provinciaal Statenlid in Gelderland en Eerste Kamerlid namens BBB, als hij vertelt over het leed dat paarden- en veehouders meemaken sinds de komst van de wolf. Tijdens een ‘oordeelsvormende vergadering’ op 17 januari van de Provincie Gelderland in Arnhem werd voor het eerst gesproken over het afschieten van wolven als mogelijke oplossing voor de problematiek. Vijftien gefrustreerde en geëmotioneerde schapen-, paarden- en melkveehouders en vertegenwoordigers van de boerenorganisatie LTO deden hun verhaal. Hun rauwe betoog werd buiten ondersteund door schokkende foto’s van gedode en soms nog levende, aangevreten of verscheurde dieren die op een groot beeldscherm werden geprojecteerd door Stichting Annemieke (van Annemieke van Straaten) die al jaren waarschuwt voor het gevaar van de wolf.
auteur: Saskia Frederiks
datum: 28 januari 2024
website: Mens en Macht
Er leven naar schatting zo’n tachtig wolven op de Veluwe, maar dat is volgens Kemperman een behouden schatting. “Binnen twee maanden, wanneer volgende welpenronde zich aandient, zijn het er al snel veertig meer. Dan spreken we dus over 120 wolven. De jonge wolven van de vorige welpenronde worden weggejaagd. Dat worden de probleemwolven van volgend jaar. Die worden aangereden op de snelweg of veroorzaken onrust.
Een wolf eet 3 à 4 kilo vlees per dag. Ze doen ook aan surplus-killing: een gemakkelijk scorend roofdier gaat efficiënt en effectief tekeer en bijt meer dood dan hij eet. En tachtig keer 4 kilo vlees per dag… Reken maar uit wat dat betekent voor paarden, schapen en koeien.”
Ecoloog Maurice La Haye van Wolven in Nederland zei in 2018 bij Omroep Gelderland dat er in heel Nederland slechts plaats is voor drie wolvenroedels, oftewel zo’n vijftien wolven. Veel minder dus dan de tachtig wolven die nu alleen al op de Veluwe leven. De Andere Krant benaderde La Haye, maar hij weigerde hierop een reactie te geven.
BIJ12, de organisatie die namens provincies schade door wolven afhandelt, vindt “een afrastering met stroom(-draden) de meest effectieve maatregel om wolven te weren”. Zo’n wolfwerend raster blijkt in de praktijk nauwelijks haalbaar. De toekenning van een tegemoetkoming in de aanschaf- en installatiekosten door de Provincie duurt lang en moet aan veel voorwaarden voldoen. Bovendien is inmiddels gebleken dat de wolf met gemak over goedgekeurde rasters heen kan springen of er onderdoor kan kruipen, zoals filmpjes op sociale media laten zien. Kemperman: “Vaak zijn het maar eenpitters die schapen weiden en dan is zo’n kostbaar wolfwerend raster niet haalbaar. Nu er hoog water is, kun je ook geen stroomdraad plaatsen. De regeling is er, de mogelijkheid is er, maar in de praktijk werkt deze preventie niet.”
Inmiddels geeft de wolvencommissie, die schade in de provincie Gelderland moet voorkomen, een advies dat ruimte biedt om probleemwolven af te schieten en de wolvenpopulatie te beheren. Gedeputeerde Staten wil dat overnemen. Niet alleen probleemwolven moeten kunnen worden afgeschoten, maar ook het overschot aan wolven moet beperkt kunnen worden. Gedeputeerde van Provinciale Staten Harold Zoet: “We willen eerder tot afschot overgaan bij onveilige situaties, zoals aanvallen op goed beschermd vee.”
Gedeputeerde Staten heeft bepaald dat als “in een gebied twee keer een wolf een wolfwerend raster passeert, het dier daar afgeschoten moet kunnen worden”.
Nederland, met de provincie Gelderland voorop, lijkt daarmee in de voetsporen te treden van Duitsland, dat eind 2023 al besloot dat er snel beslist moet kunnen worden wolven af te schieten bij dreigend gevaar. Volgens Kemperman zijn Nederland en België de enige landen in Europa waar nog niet opgetreden wordt tegen wolven.
In het Europees Parlement ligt een voorstel klaar om de status van de wolf te veranderen van ‘strikt beschermd’ naar ‘beschermd’. Daar pleitte voorzitter van de Europese Commissie Ursula Von der Leyen in september 2023 voor. Zij verloor zelf een pony aan een hongerige wolf. De afgezwakte status ‘beschermd’ maakt wolvenbeheer na 1 mei juridisch mogelijk.
Zodra Europa dit besluit heeft genomen, kan de Provincie dat beheer binnen de mogelijkheden van de Natuurbeschermingswet uitvoeren. De wolvenpopulatie in Europa moet daarvoor in een ‘gunstige staat van instandhouding’ zijn. Die ‘gunstige staat’ is er, aangezien er in Europa meer dan 20.000 wolven zijn. In combinatie met Europese bepalingen is het dan mogelijk tot afschot over te gaan dankzij de Natuurbeschermingswet. Daar is volgens Kemperman geen rechter of minister voor nodig: “Vanuit de Provincie kan aan jagers of faunabeheerders de opdracht worden gegeven de wolvenstand terug te brengen. Als er veel van een bepaalde soort voorkomt, zoals ganzen die een gevaar opleveren voor het vliegverkeer en schade aanrichten rondom Schiphol, dan kan daarvoor een provinciale vrijstelling worden ingezet.”
De ontwikkelingen rond het wolvenbeheer in de provincie Gelderland wordt nauwgezet gevolgd door andere provincies, zoals Drenthe en Overijssel, waar de overlast die het roofdier veroorzaakt ook groot is. Provinciale Staten mikt op een democratisch besluit voor heel Nederland. Volgens Kemperman is het “een kwestie van enkele maanden” voordat de eerste wolf afgeschoten kan worden.
Lobbyclubs pushen wolf met miljoenensubsidies
WILDERNIS TEN KOSTE VAN LANDBOUW
Er komen steeds meer wolven in Nederland. De wilde dieren zorgen voor veel overlast voor plattelandsbewoners en vallen geregeld huisdieren en vee aan. Achter de wolf staat een professioneel lobby-apparaat dat met miljoenensubsidies wildernis in Nederland wil creëren ten koste van landbouwgrond.
Op 17 oktober werd een zorgpony van een paardenhouder in Elsloo slachtoffer van een wolvenaanval. Het dier stond achter een groot hek met prikkeldraad van 1,30 meter, maar het hield de wolf niet tegen. De pony werd verscheurd. Dna-onderzoek van aangevreten koeien en kalveren toont aan dat deze dieren ook slachtoffer van een wolvenaanval zijn geworden. De website voor paardenhouders Horses.nl meldt dat “op 6 oktober in Diever melding is gedaan van een aanval op een paard en op 8 oktober op een pony in Wittelte. De provincie Drenthe gaat er bij het rijk op aandringen dat ‘beheer’ van de wolf noodzakelijk is om overlast van het dier te beperken”.
auteur: Rypke Zeilmaker
datum: 4 december 2022
website: Samen Leven
Veel plattelandsbewoners met huisdieren zijn niet blij met de komst van wolvenroedels in hun leefgebied. Lobbyplatfom Wolven in Nederland lijkt zich weinig aan te trekken van dit leed en voert agressief campagne om de komst van de wolf te promoten. Het heeft daarbij de beschikking over miljoenen euro’s aan subsidie, waarmee op tv, social media en zelfs op het witte doek wolvenpromotie wordt gemaakt. I love my job, stelt Glenn Lelieveld, de nationale media-woordvoerder van het wolven-pr-bureau op sociale media. Hij plaatste beelden van de eerste pups van een wolvenpaar bij de Fries-Drentse grens. “De hier getoonde beelden zijn van augustus. In die periode zijn ze nog kwetsbaar”, stelt Lelieveld. Hij krijgt meteen bijval van andere voorstanders van de wolf: “Heel mooi, maar niet te veel laten zien. Bescherm deze info voor mensen die er andere bedoelingen mee hebben.”
Pr-platform Wolven in Nederland staat niet alleen. De club is opgericht door Ark Natuurontwikkeling. Deze organisaties krijgen steun van Wageningen UR en de (provinciale) overheid, maar ook van het Amerikaans-Canadese milieumultinational International Fund for Animal Welfare (IFAW), die in september nog een documentaire uitbracht, Wolf, van Cees van Kempen, met voice-over van Matthijs van Nieuwkerk. Ark ontving daarnaast 2,1 miljoen euro subsidie van de Postcodeloterij voor het project Rewilding de Veluwe, dat meer wilde natuur wil creëren op de Veluwe, ten koste van menselijk gebruik.
Andrea van der Eng en schapenhouder Bart Kemp vertegenwoordigen met de hulp van enkele donateurs het “enige wolfkritische platform van de Benelux”: No Wolves. “Hebben weidedieren dan geen rechten?”, is de slagzin van hun campagne. Zij komen op voor de belangen van plattelandsbewoners en veehouders, die in een tergend langzaam bureaucratisch proces terecht komen als ze compensatie willen voor schade door aanvallen van wolven. Zij voorzien de komende jaren meer wolvenaanvallen, net zoals in Duitsland is gebeurd. “Wij constateren een herhaling van de verkooppraatjes die we eerder in Duitsland zagen. Tot 2015 ging het daar goed, omdat er nog grote lege gebieden waren, zoals in Oost-Duitsland. Toen de wolven het cultuurland gingen opzoeken, ging het mis. Dat zie je nu ook in Nederland gebeuren.”
Wolfwerende rasters, wolven-consulent en wolvenklachtenloket
Veehouders krijgen hun gedode dieren pas vergoed als een ‘wolvenconsulent’ bij de provincies heeft vastgesteld dat zij voldoende wolfwerende hekken en rasters hebben geplaatst. En pas nadat bij Wageningen UR via DNA-testen bij gedood vee de doodsoorzaak is vastgesteld. Die gang langs de wolvenbureaucratie, kan zestien weken duren volgens de website van BIJ12; het provinciale wolven-klachtenloket. Van der Eng en Kemp zijn kritisch: “Wij hebben een lijst opgesteld met opvallende aanvallen achter vermoedelijk wolfwerend raster. Deze is aan Bij12 gestuurd. Bij één aanval zijn we er zeker van dat de schapen achter goede wolfwerende rasters stonden.”
De ‘slimme’ wolven blijken dus niet door hekken te worden geweerd. Alleen al van 20 tot 26 november sneuvelden nog zes andere landbouwhuisdieren, verspreid over wolvengebied in Nederland. Het is de weekoogst van drie voortplantende roedels en enkele zwerfwolven in ons land. In Duitsland – waar de eerste roedel zich onder Dresden vestigde rond 2002 – leven al 170 roedels. Die doodden duizenden (landbouw)huisdieren per jaar. Niettemin ziet Wolven in Nederland ruimte voor “20 tot 40 roedels”, aldus de website.
Hoewel er veel tegen de komst van de wolf in te brengen is, sneuvelen de argumenten van de tegenlobby. “No Wolves is tientjeswerk”, aldus Andrea van der Eng, en is niet opgewassen tegen de miljoenenlobby voor dit ‘wildernis-icoon’. “We hebben één donateur die eens meer dan duizend euro gaf, verder is het dubbeltjes draaien, knibbelen en knabbelen. Wij hebben ook de vraag gesteld of we subsidie moeten aanvragen. Maar dan zouden we te afhankelijk worden van de overheid. Nu zien we dus in Nederland een herhaling van de verkooppraatjes, die we eerder in Duitsland zagen. Tot 2015 ging het daar goed omdat er nog grote lege gebieden waren, zoals in Oost-Duitsland. Toen de wolven het cultuurland gingen opzoeken, ging het daar mis. Dat zie je nu ook in Nederland gebeuren, men lijkt alle ervaring die daar al twintig jaar is opgedaan te negeren.”
Ark Natuurontwikkeling (jaaromzet 9 miljoen euro aan subsidies en loterijgelden), dat net als Wolven in Nederland van Glenn Lelieveld is gevestigd op het Toernooiveld in Nijmegen, lijkt met het promoten van de wolf een andere agenda te dienen: rewilding, oftewel het uit productie halen van landbouwgronden voor wildernis, waar mensen niets meer mogen doen. Het projectplan van Ark, dat de wolf prominent in beeld brengt, heeft als doel om landbouwgrond op de Veluwe te ‘extensiveren’. Daarnaast moet landbouwgrond onttrokken worden via het ‘verbinden van natuurgebieden’.
Een andere collega van Lelieveld en zijn Wolven in Nederland, is Rewilding Europe. Die stichting ontstond als afsplitsing van Ark in 2011. Deze wildernisclub zette in 2021 6,8 miljoen euro om aan donaties, Postcodeloterij-gelden (9 ton) en subsidies, waarvan 7,8 ton EU-subsidies. Daaronder ook een halve ton subsidies voor het project Wolflux in Portugal. Het recept is hier wederom dat ‘natuurgebieden verbonden worden’, dus dat agrarisch gebruik en menselijke jacht tussen natuurgebied moet verdwijnen. Sinds het Europese Parlement in 2009 een ‘wildernis’-motie aannam voor ten minste 10 procent-wildernisoppervlakte op Europees platteland, zijn diverse lobby-initiatieven als Rewilding Europe opgestart.
In Nederland gaf Sharon Dijksma als LNV-Staatssecretaris in 2014 de wildernislobby een duw. Zij liet de wolf tot strikt beschermde diersoort verklaren onder artikel 3.2 van de Natuurbeschermingswet. Dat betekent dat een wolf op je terrein niet aan ‘verstoring’ mag worden blootgesteld. Ook moeten terreineigenaren na melding van een wolvenwaarneming bij de Zoogdiervereniging een ecoloog op hun terrein toelaten voor ‘monitoring’. Dat houdt in, onderzoek door een ‘deskundige’ naar de verspreiding en het gedrag van de wolf op je terrein. Volgens het vakblad Binnenlands Bestuur zijn met die monitoring ruim zeven ton euro onkosten gemoeid in 2023.
“In Park Nederland is de wolf gewoon te gevaarlijk.”
MEER WOLVEN IN NEDERLAND
Het aantal wolven in Nederland groeit snel. Natuurorganisaties zijn blij met de wolven maar boeren en veel burgers denken daar anders over. Bewoners van de Veluwe waarschuwen dat er al zo’n veertig wolven op de Veluwezoom zijn. Annemieke van Straaten voert actie om de wolf Nederland uit te krijgen. Volgens haar gaan er grote problemen ontstaan. “Het is een kwestie van tijd voordat een peuter of kleuter wordt aangevallen.”
auteur: Ido Dijkstra
datum: 3 juni 2022
website: Samen Leven
Volgens de overlevering werd de laatste wolf in Nederland ergens rond 1870 doodgeschoten bij het Limburgse Schinveld, na intensieve vervolging omdat er te weinig wild was overgebleven in een steeds verder gedomesticeerd Nederland. De wolf vergreep zich in zijn jacht te vaak aan huisdieren en vee en moest dus afgeschoten worden.
In 1982 werd de Conventie van Bern van kracht. Daarin spraken Europese landen af dat de wolf – en vele gelijksoortigen zoals de goudjakhals – beschermd moet worden. “Deze bescherming leidde tot herstel van aantallen en verspreidingsgebied”, aldus Wolven in Nederland, een samenwerkingsverband van natuurorganisaties dat zich inzet voor de wolf. Op 25 juni 2014, nog voordat de eerste wolf in Nederland was, zorgde staatssecretaris Sharon Dijksma ervoor dat de wolf een beschermde diersoort werd. Hij mag, zo staat in de Flora- en Faunawet, niet afgeschoten worden. In 2015 werd voor het eerst weer een wolf gesignaleerd in Nederland, die vanuit oostelijk Europa naar Nederland zou zijn gelopen. Sinds 2019, zo stelt Wolven in Nederland, is de wolf weer een officiële inwoner van ons land.
Annemieke van Straaten gelooft niets van het officiële verhaal. Toen zij er in 2018 achter kwam dat natuurorganisaties in de Oostvaardersplassen “dieren en milieu geregeld verwaarlozen, bijvoorbeeld door ze te laten verhongeren”, begon zij meerdere (overheids)documenten door te spitten op zoek naar de achtergrond van beleidskeuzes. “In 1986 spraken ze er in de politiek al over dat de wolf terug moest komen in Nederland. Ik kan je Wob-documenten laten zien hoe het er in de achterkamertjes aan toe gaat. Hoe zwarter gelakt, hoe groter de belangen. Volgens de overheid en ‘rewildings’-clubjes moet de oer-natuur terugkeren in Nederland, maar dit natuurlijke processenbeleid is niet mogelijk hier”, aldus de Volendamse.
Van Straaten is ervan overtuigd dat de wolf is uitgezet. “Ik heb een beloning uitgeloofd van 50 duizend euro voor de gouden tip: uitzetten wolven in Nederland. Ik werk hard om dat bewijs te verzamelen. Steeds meer klokkenluiders melden zich. Natuurlijk mogen we de zogenaamd schuwe wolven niet afschieten, maar deze mogelijk uitgezette wolven gaan dwars door de hekken. Nog los van dat verhaal: er is geen plaats voor dit roofdier in Nederland. Ons land heeft geen echte natuurgebieden, maar cultuurlandschappen met een hek eromheen. In park Nederland is de wolf gewoon te gevaarlijk.”
Natuurorganisaties als Natuurmonumenten, ARK Natuurontwikkeling, FREE Nature, Koninklijke Jagersvereniging, IVN, IFAW, Landschap Overijssel, Studio Wolverine, Rewilding Foundation, Van Bommel Faunawerk, Wereld Natuur Fonds en Zoogdiervereniging denken daar anders over. Via Wolven in Nederland zetten zij zich in “om draagvlak voor de wolf te creëren. Dat doen we door mythes en sprookjes van waarheid te onderscheiden: door het geven van voorlichting, bijvoorbeeld over hoe boeren hun vee kunnen beschermen”.
Van Straaten is zo iemand die voor mythes en sprookjes zou zorgen, met haar tegencampagne Word wakker, de wolf is een bedreiging. “Niet mijn argumenten, maar de wolf zelf bewijst dat ik gelijk heb dat het geen schuw dier is”, zegt zij. Ze wijst op de vele gruwelijke foto’s en zelfs filmpjes van wolvenaanvallen die op het internet circuleren.
Albert Zoer, internationaal springruiter en handelaar in springpaarden, bevestigt de lezing van Van Straaten. Zijn paarden werden vorig jaar geconfronteerd met de wolf. “Veulens van ons werden tijdens de eerste nacht in het land gebeten door een wolf. Hoe ik weet dat het een wolf was? Ik dacht er zelf niet aan, maar de dierenkliniek (ironisch genoeg in Wolvega – red.) heeft dit bevestigd.” Van Straaten stelt dat er “nog veel meer bewijs is, hoewel de natuurorganisaties hun uiterste best doen dit te bagatelliseren. Ze doen er alles aan om ervoor te zorgen dat wolven niet afgeschoten mogen worden, maar deze roofdieren gaan dwars door de afrasteringen heen en richten grote schade aan”.
Viathou Peletier woont op de Noord-Veluwe en ziet om haar heen vele drama’s ontstaan door aanvallen van de wolf. “In het Nationale Park de Hoge Veluwe is het aantal moeflons nu al met eenderde gereduceerd tot ongeveer tweehonderd stuks, door toedoen van slechts twee wolven. Daardoor kunnen de moeflons hun taak als beheerders van de open vlakten niet volbrengen. Op dit moment lopen zo’n veertig wolven over de Veluwezoom. Volgend jaar zullen het er tachtig zijn. Waar gaan die van leven?”
Peletier vermoedt dat de achterliggende agenda veel verder gaat dan het nog nobel klinkende ‘herstellen van de oer-natuur in Nederland’. “Het European Rewilding Program – Making Europa a Wilder Place (gesteund door World Economic Forum en Postcodeloterij – red.) brengt veel lijden en chaos in de balans van biodiversiteit en ecosystemen in de natuur. Fatsoenlijk beheer van de wolf in Nederland is een absolute noodzaak als de mens in de nabije toekomst nog recreatief in de natuur wil verblijven.”
Peletier: “Moreel en ethisch is het volstrekt onverantwoord en onmenselijk. Alle uitvoerende organisaties zeggen te staan voor biodiversiteit, maar ondertussen maken ze het leven van de boeren en bewoners van natuur en platteland door allerlei ondoorgrondelijke regelgeving onmogelijk. Gevolg is dat veel mensen gedemotiveerd en gefrustreerd hun bedrijven verkopen en naar de steden trekken.”
Zowel Van Straaten, Zoer als Peletier concluderen dat er een groot probleem op ons afkomt als we niet snel in actie komen. “Het aantal groeit, de wolven zijn al in woonwijken gesignaleerd. Het is een kwestie van tijd voordat de wolf in Nederland een oncontroleerbaar spoor van dood en verderf achterlaat en in het ergste geval een peuter of kleuter aanvalt”, besluit Van Straaten.
Twee boze persvoorlichters
De Andere Krant belde Glenn Lelieveld en Maurice La Haye, twee mannen die namens Wolven in Nederland, persvragen beantwoorden. Op vragen als ‘waarom vindt Wolven in Nederland het belangrijk dat de wolf in Nederland is?’ en ‘Albert Zoer geeft aan dat zijn paarden zijn aangevallen door een wolf, snappen jullie dat mensen zoals hij niet blij zijn met de komst van dit roofdier?’ kregen we aanvankelijk nog antwoorden.
Nadat we vertelden dat we Annemieke van Straaten ook aan bod laten komen, werd de toon bij de persvoorlichters steeds onvriendelijker en liep het gesprek dood. De strekking van het betoog van de persvoorlichters was dat Van Straaten geen serieuze bron en een complotdenker is. De Andere Krant neemt haar wel serieus en heeft Wolven in Nederland de kans gegeven hun versie van het verhaal te vertellen. Maurice la Haye sms’te echter: “Je mag vermelden dat we geen commentaar hebben. Niks meer, niks minder”.
