Vormen van Overlevingsmechanismen

Overlevingsmechanismen, vaak ook wel copingmechanismen genoemd, zijn psychologische strategieën die mensen gebruiken om zich aan te passen aan stressvolle situaties, moeilijkheden of trauma’s. Ze kunnen ons helpen om met uitdagingen om te gaan, maar soms kunnen ze ook ongezond worden als ze overmatig of onbewust worden toegepast. Er zijn verschillende soorten overlevingsmechanismen, en ze kunnen variëren afhankelijk van de situatie en het individu.

Hier zijn enkele van de belangrijkste overlevingsmechanismen:

* Aanpassen
-> lees meer hierover aanpassen-is-jezelf-doden

* Afleiding
Afleiding is een veelgebruikte manier om met moeilijke emoties of stress om te gaan door je aandacht te richten op iets anders dan de stressvolle situatie. Dit kan variëren van het kijken naar een film, sporten, of werken. Hoewel afleiding op korte termijn nuttig kan zijn, kan het problematisch worden als het een langdurige strategie wordt en je de onderliggende problemen niet aanpakt.
Het helpt om tijdelijk emoties te reguleren en kan ontspanning bieden.
=> Gevolgen:
* Negatief: Wanneer afleiding voortdurend wordt toegepast, kan het voorkomen dat onderliggende problemen daadwerkelijk worden aangepakt.
* Positief: Het kan kortstondige verlichting bieden van pijnlijke emoties.

* Afstand nemen van emoties
Objectivering is het mechanisme waarbij iemand zich emotioneel distantieert van een situatie door het te bekijken vanuit een puur rationeel of objectief perspectief. Dit kan hen helpen om met moeilijke emoties om te gaan, maar kan ook leiden tot een gebrek aan emotionele betrokkenheid.
=> Gevolgen:
– Positief: Het kan helpen om emoties tijdelijk te reguleren, vooral in stressvolle of traumatische situaties.
– Negatief: Als dit te vaak wordt gebruikt, kan het leiden tot een gebrek aan empathie, koude afstandelijkheid, of een gebrek aan verbinding met anderen.

* Altruïsme
Altruïsme is het geven van jezelf in dienst van anderen als een manier om met eigen problemen of pijn om te gaan. Het idee is dat door anderen te helpen, je tijdelijk de aandacht afleidt van je eigen moeilijkheden en een gevoel van betekenis kunt vinden. Dit kan een positieve manier van omgaan zijn met stress, zolang het niet wordt gebruikt als een manier om je eigen emoties voortdurend te onderdrukken.

* Dissociëren
Dissociatie is een mechanisme waarbij iemand zich losmaakt van de werkelijkheid om te ontsnappen aan de emotionele pijn van een situatie. Het kan variëren van het gevoel van “uit je lichaam stappen” tot het ervaren van gebeurtenissen als in een droom. Het wordt vaak geassocieerd met trauma of extreem stressvolle situaties.

* Externe afleiding (Verslavingen)
Afleiding door externe middelen zoals alcohol, drugs, eten, of andere verslavingen kan dienen als een manier om emotionele pijn of stress te onderdrukken. Mensen kunnen deze middelen gebruiken om even uit de werkelijkheid te ontsnappen.
=> Gevolgen:
– Positief: Het biedt tijdelijke verlichting van emoties of stress.
– Negatief: Het kan leiden tot verslaving, gezondheidsproblemen en het verergeren van onderliggende psychologische issues.

* Hulpeloosheid (Leren afhankelijk te zijn)
Mensen die zich machteloos voelen in een situatie kunnen zich afhankelijk maken van anderen voor steun en zorg. Dit kan een manier zijn om de angst van controleverlies te verminderen. In extreme gevallen kan dit zich ontwikkelen tot codependentie, waarbij iemand constant afhankelijk is van de goedkeuring of hulp van anderen.
=> Gevolgen:
– Positief: Het kan tijdelijke veiligheid bieden door ondersteuning van anderen.
– Negatief: Het kan leiden tot een verlies van onafhankelijkheid, een laag zelfbeeld, en de onmogelijkheid om persoonlijke verantwoordelijkheid te nemen.

* Humor
Humor kan een effectieve manier zijn om met stressvolle situaties om te gaan. Het gebruik van humor helpt soms om de spanning te verminderen en negatieve emoties te verzachten. Bijvoorbeeld, iemand die zich ongemakkelijk voelt in een sociale situatie, kan grapjes maken om de spanning te doorbreken of om de situatie te verlichten.

* Identificeren met een ander
Identificatie gebeurt wanneer iemand zich volledig identificeert met de kenmerken van iemand anders, zoals een mentor, ouder, of beroemde persoonlijkheid, als een manier om zichzelf een gevoel van identiteit of waarde te geven. Dit kan vooral voorkomen in jeugdige ontwikkeling.
=> Gevolgen:
– Positief: Het kan een rolmodel bieden en mensen inspireren om positieve eigenschappen over te nemen.
– Negatief: Het kan leiden tot het verliezen van eigen identiteit en het ontwikkelen van een gebrek aan zelfvertrouwen, omdat de persoon zichzelf alleen waardevol voelt door de associatie met anderen.

* Intellectualiseren
Intellectualisatie houdt in dat iemand zijn of haar emoties of reacties in een situatie uit het hoofd haalt, door erover te praten op een abstract of intellectueel niveau, in plaats van zich emotioneel betrokken te voelen. Dit kan helpen om pijnlijke situaties te verbergen door te praten over feiten en logica in plaats van gevoelens. Bijvoorbeeld, iemand die een ernstige ziekte heeft, kan zich alleen concentreren op de medische details en niet op de angst of verdriet die hij of zij voelt.

* Onderdrukken
Repressie is een verdedigingsmechanisme waarbij pijnlijke of verontrustende gedachten of herinneringen actief worden onderdrukt. Mensen die repressie toepassen, kunnen zich vaak niet bewust zijn van hun eigen emoties of gebeurtenissen die hen in het verleden hebben gekwetst. Het doel is om psychische pijn te vermijden door het bewustzijn van de moeilijke ervaring te blokkeren.

* Ontkennen
Ontkenning is een verdedigingsmechanisme waarbij mensen zich weigeren te confronteren met de werkelijkheid van een stressvolle of pijnlijke situatie. Ze negeren of minimaliseren de ernst van de situatie om tijdelijke verlichting van angst of emotionele pijn te ervaren. Bijvoorbeeld, iemand kan de diagnose van een ernstige ziekte blijven ontkennen, ondanks duidelijke symptomen.
=> Gevolgen:
– Negatief: Als ontkenning langdurig wordt toegepast, kan het het vermogen om problemen aan te pakken blokkeren, wat de situatie uiteindelijk verergert.
– Positief: Het kan tijdelijk helpen om emotionele overbelasting te voorkomen.

* Overhevelen
Bij displacement verplaatst iemand zijn emoties van een bron van stress of conflict naar een minder bedreigende situatie. Dit komt vaak voor wanneer iemand zijn frustraties niet direct kan uiten tegenover de persoon die hen heeft gekwetst, maar deze gevoelens toch ergens anders op uit. Een veelvoorkomend voorbeeld is wanneer iemand thuis boos is op zijn baas, maar de frustratie uit door zijn partner of kinderen te schreeuwen.

* Overmatig bemoedigen of becomplimenteren
Bij overmatig bemoedigen of becomplimenteren probeert iemand, vaak onbewust, anderen gerust te stellen of zichzelf goedkeuring te geven door constant positieve feedback te geven, ongeacht de situatie. Dit kan plaatsvinden in persoonlijke relaties, op de werkvloer, of in sociale contexten. Het doel is vaak om angst of onzekerheid te verminderen, of om conflicten of kritiek te vermijden. Bijvoorbeeld, iemand kan zijn partner of kinderen voortdurend complimenteren met het doel hen gelukkig te maken, zelfs als het niet altijd oprecht of passend is. Vaak kunnen deze mensen geen complimenten of bemoedigingen ontvangen!
=> Gevolgen:
* Positief: Het kan tijdelijk de zelfwaardering van de ander verhogen en een positieve sfeer creëren.
* Negatief: Het kan leiden tot oppervlakkige relaties, waarbij echte problemen niet worden besproken, en de persoon die bemoedigt kan zichzelf emotioneel uitputten door een constante druk om anderen tevreden te houden. Het kan ook een situatie creëren waarin iemand afhankelijk wordt van constante bevestiging, zonder echt zelfvertrouwen op te bouwen.

* Overmatige planning of bezorgdheid
Sommige mensen gebruiken overmatige planning en zorgen als een manier om zich voor te bereiden op problemen of om controle te krijgen over onzekere situaties. Dit kan hen tijdelijk het gevoel geven dat ze de situatie beheersen.
=> Gevolgen:
– Positief: Het kan helpen bij het verminderen van onzekerheid door praktische oplossingen voor problemen te bedenken.
– Negatief: Het kan leiden tot angst, perfectionisme, en chronische stress als de persoon zich te veel richt op toekomstige problemen die nog niet zijn gebeurd.

* Overdreven positief beeld van anderen
Sommige mensen hebben de neiging om anderen te idealiseren, vaak als een manier om onzekerheden over zichzelf te vermijden. Dit kan gebeuren in romantische relaties, werkrelaties of vriendschappen. Het is een manier om gevoelens van onzekerheid of minderwaardigheid te maskeren door anderen op een voetstuk te plaatsen.
=> Gevolgen:
– Positief: Het kan tijdelijke bewondering en een gevoel van hoop creëren.
– Negatief: Het kan leiden tot teleurstelling en conflicten wanneer de idealen niet overeenkomen met de realiteit, en kan leiden tot afhankelijkheid van de goedkeuring van anderen.

* Overmatige verantwoordelijkheid nemen
Het nemen van verantwoordelijkheid kan een positief overlevingsmechanisme zijn, waarbij iemand actief probeert problemen aan te pakken en op een proactieve manier met moeilijkheden omgaat. Dit is een manier om controle te nemen over de situatie in plaats van zich over te geven aan passieve reacties. Het vereist moed en zelfbewustzijn, en kan bijdragen aan groei en ontwikkeling.
Bijvoorbeeld, iemand die een fout maakt op het werk, erkent het en doet zijn best om de situatie te verbeteren.
=> Gevolgen:
– Negatief: In sommige gevallen kan het leiden tot overmatige zelfverantwoordelijkheid, waardoor men zichzelf te veel druk oplegt.
– Positief: Het helpt iemand om zich empowered en gecontroleerd te voelen, wat kan leiden tot groei en verbetering.

* Overmatig werken (Werkverslaving)
Werkverslaving komt voor wanneer iemand zichzelf onderdompelt in werk om persoonlijke pijn of problemen te vermijden. Dit kan een manier zijn om gevoelens van onwaardigheid, angst of leegte te compenseren.
=> Gevolgen:
– Positief: Het kan leiden tot professionele prestaties en sociale goedkeuring.
– Negatief: Het kan leiden tot burn-out, stress, en een verwaarlozing van persoonlijke relaties en gezondheid.

* Overmatige zorgzaamheid
Dit mechanisme komt voor wanneer iemand zich overmatig richt op de behoeften van anderen om zijn of haar eigen angst of pijn te vermijden. Het helpt de persoon tijdelijk om zich nuttig of waardevol te voelen, maar het kan ook leiden tot het verwaarlozen van eigen behoeften en gevoelens.
=> Gevolgen:
– Positief: Het kan zorgen voor sociale verbinding en een gevoel van voldoening door anderen te helpen.
– Negatief: Het kan leiden tot zelfopoffering, uitputting, en zelfs ressentiment wanneer iemand zich te veel op anderen richt ten koste van zijn of haar eigen welzijn.

* Projecteren
Projectie is wanneer iemand zijn eigen ongewenste gevoelens, gedachten of eigenschappen op een ander projecteert. In plaats van de verantwoordelijkheid voor een emotie of gedrag te nemen, wordt deze toegeschreven aan een ander. Bijvoorbeeld, iemand die zich schuldig voelt over iets kan de schuld bij anderen leggen, door te zeggen: “Jij hebt me ertoe gedwongen.”

* Rationaliseren
Bij rationalisatie probeert iemand zijn of haar gedrag of gevoelens te rechtvaardigen door ze te verklaren op een manier die sociaal acceptabel is. Dit kan helpen om gevoelens van schuld of schaamte te verminderen. Bijvoorbeeld, iemand die zijn of haar slechte gedrag niet erkent, kan zeggen: “Ik deed het omdat iedereen dat deed.”

* Regressie
Regressie is wanneer iemand terugvalt op jongere, kinderlijke manieren van gedrag om te ontsnappen aan stress. Dit kan een onbewuste reactie zijn op een situatie die te overweldigend aanvoelt. Bijvoorbeeld, een volwassene die zich gestrest voelt, kan gaan huilen, in bed blijven liggen of zich op een andere manier onvolwassen gedragen.

* Spiegelen (Mirroring)
Spiegeling is wanneer iemand zich gedraagt zoals de mensen om hem of haar heen, om acceptatie en goedkeuring te verkrijgen. Het kan als een mechanisme van sociale aanpassing functioneren, waarbij men het gedrag, de taal en attitudes van anderen nabootst om erbij te horen.
=> Gevolgen:
– Positief: Het kan helpen om sociale banden te versterken en snel aansluiting te vinden in een nieuwe situatie of groep.
– Negatief: Het kan leiden tot een verlies van zelfidentiteit en een afhankelijkheid van de goedkeuring van anderen.

* Subliemeren
Subliematie is het omzetten van negatieve of destructieve impulsen in positieve of maatschappelijk acceptabele uitdrukkingen. In plaats van ongewenste emoties of verlangens direct te uiten, kunnen mensen ze kanaliseren in activiteiten die als constructief worden gezien, zoals kunst, sport of werk. Bijvoorbeeld, iemand die boos is, kan deze energie omzetten in hard werken of creatief schilderen.

* Vermijden
Vermijding houdt in dat iemand zich uit de situatie terugtrekt om negatieve gevoelens of conflicten te vermijden. In plaats van problemen aan te pakken, probeert de persoon ze simpelweg te negeren. Bijvoorbeeld, iemand kan belangrijke gesprekken vermijden of bepaalde plaatsen of mensen ontlopen die stress veroorzaken.

* Zelfafwijzing (Zelfbeschuldiging)
Zelfafwijzing gebeurt wanneer iemand zichzelf de schuld geeft van alles wat er misgaat. Dit kan voortkomen uit een poging om controle te krijgen over de chaos in het leven of als reactie op onzekerheid. Door zichzelf te veroordelen, probeert iemand wellicht de pijn of de schuldgevoelens die ze voelen te rechtvaardigen.
=> Gevolgen:
– Positief: Het kan iemand aanzetten om verantwoordelijkheid te nemen voor fouten.
– Negatief: Het kan leiden tot gevoelens van hopeloosheid, depressie, en een negatief zelfbeeld.

* Zelfkritiek
Zelfkritiek is een mechanisme waarbij iemand zichzelf aanvalt of veroordelt om gevoelens van angst of onzekerheid te verwerken. Door zichzelf constant te bekritiseren, kan iemand proberen controle te krijgen over een situatie waarin hij of zij zich machteloos voelt. Dit kan echter leiden tot een negatief zelfbeeld en een vicieuze cirkel van negatieve emoties.

* Zelfverbetering of idealisatie
Sommige mensen gebruiken het idee van zelfverbetering of streven naar een idealistisch beeld van zichzelf om te ontsnappen aan gevoelens van onzekerheid. Ze kunnen zichzelf overschatten of proberen een perfectiebeeld te bereiken als reactie op een gevoel van ontoereikendheid.
-> Gevolgen:
– Positief: Het kan iemand motiveren om te groeien en zichzelf te verbeteren.
– Negatief: Het kan leiden tot perfectionisme, ontevredenheid met zichzelf, en gevoelens van falen als de doelen niet worden bereikt.

Kortom: Zoals je ziet, zijn er veel verschillende overlevingsmechanismen die mensen kunnen gebruiken om om te gaan met stressvolle, traumatische of moeilijke situaties. Terwijl sommige mechanismen nuttig kunnen zijn in het kortetermijn, kunnen ze in de lange termijn schadelijke gevolgen hebben voor onze gezondheid en ons welzijn, vooral als ze onbewust of overmatig worden toegepast. Het is belangrijk om bewust te zijn van deze mechanismen, ze te herkennen en gezonde manieren van omgaan te ontwikkelen die ons helpen om te groeien zonder onszelf te verliezen.

Het ontwikkelen van copingstrategieën is noodzakelijk in de kindertijd om beter met stress, tegenslagen en trauma om te gaan. Na je 23ste heb je deze niet meer nodig en kun je ze stuk voor stuk (na onderzoek: Waar komen ze vandaan? Waar hebben ze toe gediend?) te erkennen en te bedanken om ze vervolgens met pensioen te sturen omdat hun noodzaak nu verdwenen is en ze aan hun taak ruimschoots hebben voldaan: je helpen overleven.

---