Voor veel hoogbegaafden geeft de kerkdienst irritatie en teleurstelling

Het gesprek over hoogbegaafdheid in de kerk moet op gang worden gebracht. In een kerk, als plek waar iedereen welkom is, is deze aandacht passend, gewenst, en zelfs noodzakelijk.

Wanneer een hoogbegaafde naar de kerk gaat, heeft hij of zij vaak allerlei strategieën ontwikkeld om teleurstelling over de preek te voorkomen door te focussen op voedende fysieke elementen, zoals de doop of het gezamenlijk zingen.


OPINIE
auteur: Suzanne van Bart • theoloog, religiewetenschapper, afgestudeerd op hoogbegaafdheid binnen de kerk, mede ingegeven door eigen ervaringen als hoogbegaafde gelovige
datum: zaterdag 29 oktober 2022
website: https://www.nd.nl/opinie/opinie/1148444/schrik-niet-als-een-hoogbegaafde-het-geen-fijne-preek-vond-wees

‘Een preek volgen vind ik vaak ook ingewikkeld’, vertelde Annemiek Jonkman in deze krant (17 oktober). Niet alleen voor mensen met autisme kan het lastig zijn om een kerkdienst bij te wonen, ook voor hoogbegaafden is dit het geval, maar om andere redenen.

Vanuit het oogpunt van inclusiviteit wordt gesignaleerd dat neurodiverse personen (dat wil zeggen: mensen met een atypisch, anders werkend brein) een andere geloofsbeleving
of beleving van een kerkdienst hebben. Ik denk hierbij aan het recent verschenen boek ‘Anders voelen, anders geloven’ van de hand van Hanneke Schaap-Jonker en Gert van den Brink. Naast dat ik blij ben met de groeiende aandacht voor autisme en geloof, zou ik ook een lans willen breken voor het creëren van aandacht voor en kennis van
hoogbegaafdheid en geloof, specifiek binnen de kerk.

Ja, ik ben van mening dat de eerste verantwoordelijkheid om in eigen behoeften te voorzien bij de hoogbegaafde zelf ligt. Maar juist als de kerk een inclusieve gemeenschap
voor iedere gelovige wil zijn, een plek waar iedereen welkom is of zou moeten zijn zoals hij of zij ten diepste is, is deze aandacht passend, gewenst, en zelfs noodzakelijk.

Achterin de kerk doet de hoogbegaafde research op zijn telefoon.

Het is voor hoogbegaafden, eveneens neurodiverse personen, niet vanzelfsprekend naar de kerk te gaan en zich daar thuis te voelen en te kunnen laten voeden. Een hoogbegaafde heeft veelal meer nodig dan dat er geboden wordt, en dat is een behoefte die serieus genomen mag worden. Een hoogbegaafde denkt sneller en verder, voelt en beleeft intenser, heeft een sterk rechtvaardigheidsgevoel en een grote honger naar kennis. Kortom: heeft logischerwijs behoefte aan méér. De realisatie dat men na een kerkdienst weer teleurgesteld naar huis gaat is geen uitzondering.

research
Wanneer een hoogbegaafde naar de kerk gaat, heeft hij of zij veelal allerlei strategieën ontwikkeld om deze teleurstelling te voorkomen en een bepaalde mate van voeding en input zelf te creëren. Soms is dit zichtbaar voor medekerkgangers: denk aan de hoogbegaafde die wat achterin een kerk gaat zitten en parallel aan de preek research doet op zijn telefoon, artikelen leest, of vragen neerpent en mogelijke oplossingen of nóg meer vragen erbij krabbelt.
Het klinkt wellicht vreemd, maar het gebeurt daadwerkelijk. Soms is het minder zichtbaar, zoals het besluit te focussen op voedende fysieke elementen in een dienst (het zien van een doop of het gezamenlijk zingen), omdat een gesproken preek een hogere waarschijnlijkheid van opkomende irritatie of teleurstelling heeft.

op de schop
‘Niet alles hoeft op de schop’, stelt Hanneke Schaap-Jonker in hetzelfde artikel, ‘maar erkenning en begrip is wel het minimale’. Wat mij betreft mag er vanuit kerken ook gewerkt worden aan erkenning van de ervaring van hoogbegaafden in een kerk. Doel is niet om aan elke behoefte tegemoet te komen (dat zou vrijwel onmogelijk zijn), maar wel om bewustwording te ontwikkelen dat een hoogbegaafde tijdens de koffie-na-de-dienst niet zomaar of enkel blij instemmend zal knikken tijdens een gesprekje over de preek.
(’Mooie preek hè?’ – ‘Nou, ik vroeg mij eigenlijk af hoe de predikant diens uitspraak over verlossing verbindt aan deze-en-deze actuele kwestie, want dat lijkt mij niet te kloppen als ik het vanuit dit perspectief bekijk …’)
Dat lijkt mij het ook het meest minimale. Het gesprek over hoogbegaafdheid in de kerk moet op gang worden gebracht. Wanneer er gemeenteleden zijn die er voor uitkomen hoogbegaafd te zijn, wat zeker niet voor iedere hoogbegaafde het geval zal zijn, vraag dan open en vanuit eerlijke nieuwsgierigheid naar hun ervaringen in een kerkdienst. Zie de ander in zijn of haar ervaring. Dan ontstaan er mogelijkheden om verder te kijken naar wat passend zou kunnen zijn bij hun behoefte. Vragen, leren en wederzijds begrip creëren is nu de eerste stap.