Vermaakt en ouder worden

In onze moderne samenleving worden we constant overspoeld met vermaak (afleiding, plezier, ontspanning, amusement, entertainment, verzetjes, verstrooiing, verpozing) via allerlei sociale media’s (weblogs, X, social bookmarking, videosites (bijvoorbeeld YouTube, Vimeo en TikTok), allerlei fora, maar ook Wikipedia en sociaalnetwerksites als Facebook, LinkedIn en Google+. Ook chatapps op telefoons, zoals WhatsApp, vangen onze aandacht. Of het nu gaat om films, televisieseries, social media, videogames of het internet, er lijkt altijd wel iets te zijn dat ons bezig houdt en vermaakt. We verdwalen in wat ons wordt aangeboden en dat doet ons de tijd en het hier en nu vergeten.
Maar in hoeverre is dit constante vermaak een goede zaak voor ons als individu en als samenleving?

VOORDELEN
Aan de ene kant heeft het overvloedige aanbod van vermaak zeker voordelen. Het stelt ons in staat om te ontspannen en te ontsnappen aan de dagelijkse sleur. Door ons bezig te houden met films, series of videogames kunnen we even ons hoofd leegmaken en genieten van een paar uur pure ontspanning. Dit kan helpen om stress te verminderen en ons mentaal welzijn te verbeteren.
Daarnaast kan vermaak ook educatieve waarde hebben. Documentaires, informatieve podcasts of educatieve games kunnen ons nieuwe kennis bijbrengen en ons horizon verbreden.
Bovendien kan vermaak ook een belangrijke sociale functie vervullen. Samen naar een film kijken, een serie bespreken of een multiplayer game spelen kan zorgen voor verbondenheid en gezelligheid. Het kan vriendschappen versterken en de band tussen mensen versterken.
Ten slotte kan vermaak ook dienen als gespreksonderwerp, waardoor het makkelijker wordt om nieuwe mensen te leren kennen en relaties op te bouwen.

NADELEN
Echter, er zijn ook veel negatieve aspecten verbonden aan het constante streven naar vermaak.
1) Ten eerste kan het ervoor zorgen dat we een volgzaam leven leiden. Door ons continu te laten vermaken door externe bronnen, lopen we het risico om onze eigen interesses en creativiteit te verwaarlozen. We zijn constant op zoek naar de volgende binge-watch, de nieuwste game of de meest gedeelde meme (een plaatje (vaak voorzien van tekst) die op het internet wordt gedeeld, waarna het door anderen weer verder wordt verspreid.), en verliezen daarbij uit het oog wat we zelf leuk vinden en waar we energie van krijgen.
2) Daarnaast kan overmatig vermaak leiden tot verslaving. Of het nu gaat om binge-watching, gamen of scrollen door social media, het is makkelijk om uren achtereen bezig te zijn met vermaak en daardoor belangrijke zaken als werk, studie, de omgeving of sociale contacten uit het oog te verliezen. We worden constant geprikkeld door het beloningscentrum in onze hersenen, waardoor we steeds meer vermaak nodig hebben om hetzelfde gevoel van genot te ervaren. Dit kan leiden tot een vicieuze cirkel van verslaving en afhankelijkheid.
3) Bovendien kan het constante streven naar vermaak ook leiden tot oppervlakkigheid en een gebrek aan diepgang. We worden constant blootgesteld aan korte, snelle prikkels en verleid door instant gratificatie. Dit kan ervoor zorgen dat we moeite hebben met het aangaan van diepgaande gesprekken, het lezen van een boek of het ontwikkelen van langetermijndoelen. We worden geleid door de waan van de dag en vergeten soms om stil te staan bij wat echt belangrijk is in het leven.
4) Het vermaak kan ervoor zorgen dat we passief worden en onze creativiteit van denken, zoeken en vragen uitdooft, met de mogelijkheid dat we afstompen en onze levensenergie steeds kleiner wordt.
5) Het overvloedige aanbod van vermaak kan leiden tot een gevoel van leegte en eenzaamheid. Ondanks al het entertainment dat beschikbaar is, voelen veel mensen zich nog steeds eenzaam en verveeld. Het oppervlakkige karakter van veel vormen van vermaak kan ervoor zorgen dat we ons niet echt verbonden voelen met anderen en met onszelf. We zijn constant op zoek naar afleiding en externe prikkels, maar vinden daarbij niet de voldoening en betekenis die we diep van binnen zoeken.

HERSENEN
Tevens heeft de constante blootstelling aan likes, reacties en shares op sociale media ook gevolgen voor onze hersenen. Deze vormen van online bevestiging kunnen ons beloningssysteem in de hersenen triggeren, waardoor we gemotiveerd worden om meer tijd door te brengen op social media. Dit kan leiden tot een constante drang naar indirecte goedkeuring van anderen.
Daarnaast zorgt het eindeloze scrollen door feeds en het consumeren van informatie in hapklare brokken voor een afname in ons vermogen tot diep denken en concentratie. Onze hersenen worden overladen met prikkels en informatie, waardoor we moeite krijgen om ons te focussen op een bepaalde taak of gedachte. Dit kan leiden tot een oppervlakkige manier van denken en een gebrek aan creativiteit.
Bovendien kan het overmatig gebruik van social media leiden tot gevoelens van depressie en angst. Het vergelijken van ons eigen leven met de perfect ogende levens van anderen op social media kan ons zelfbeeld en zelfvertrouwen aantasten. Dit kan leiden tot een negatieve spiraal van mentale gezondheidsproblemen.

LUMMELEN
Door de mobiele telefoon die vol is met allerlei afleiding en vermaak, komen we nauwelijks nog toe aan lummelen. Lummelen wordt al snel als verveling gezien, want we moeten bezig blijven (met veelal niets) en we moeten bijblijven (van heel veel nutteloze prikkels), om zo niet te hoeven voelen hoe gespannen, onrustig of gestrest we zijn.
Een huisarts zei onlangs tegen een cliënt van mij: “we zijn het afgeleerd om om te gaan met tegenslagen. We zijn de rustkwijt die nodig is om dingen te verwerken”.
‘Je moet véél meer lummelen en niksen’, volgens Alan Lightman, hoogleraar menswetenschappen. Hij schreef een artikel voor de NRC waarin hij pleit voor stilteruimtes bij kantoren, het maken van zinloze wandelingen en totaal offline gaan. ‘We hebben door de grotere tijdsdruk de laatste jaren minder tijd voor creatieve gedachten. Minder psychologische ruimte. Er zijn zeer zorgwekkende studies dat creativiteit onder jongeren meetbaar is afgenomen sinds de jaren negentig. Er is meer onrust, er zijn meer angstgevoelens bij jongeren, meer depressie, meer burn-outs. We nemen te weinig tijd om rustig te reflecteren en daarom moeten we weer tijd verspillen, tijd doorbrengen zonder een doel, waarbij je niets probeert te bereiken. Een etentje met vrienden, een wandelingetje maken in het bos, gewoon een beetje rondhangen en staren.’
Lummeltijd en staren, of zoals mijn grootouders het noemde: schemertijd, zijn belangrijke bijn in onmin geraakte zaken.
In lummeltijd en schemertijd doe je niets dan voor je uitkijken, in het niets staren.
En juist dat in het niets staren, geeft zomaar, uit het niets, nieuwe inzichten.
In lummeltijd, de tijd waarin niets van je wordt verwacht, je niet op je mobiel hoeft te scrollen, ontspan je, als vanzelf.
Een middagdutje in de stoel, op de bank hangen, de hond of kat aaien, een warm bad nemen, een wandeling in de natuur of gewoon wat voor je uit staren, zonder enige verplichting, zonder enige bedoeling. zorgt dat de hersenen op een andere frequentie overgaan.

Ik denk dat het vermaakt worden en het niet meer of te weinig lummelen ook voor ouderen een probleem is. We willen bezig blijven met reizen en andere activiteiten om te laten zien hoe fit we nog zijn. Waardoor het leven nog steeds draait om wat je hebt, wat je doet of wat andere mensen over je zeggen. We moeten gezond blijven. We moeten actief blijven, want dan zijn we geslaagd. Dat gaat ten koste van je oogst, van het rijpen, van reflectie.
Zou het verstillen, de schemertijd een meerwaarde kunnen zijn juist in de grijze ouderdom en zijn vruchten opleveren?
Zou het verstillen en de schemertijd er juist voor kunnen zorgen dat we reflectief de balans op kunnen maken: dit heeft mijn leven mij gegeven, achter deze keuzes sta ik en die keuzes had ik graag anders gemaakt. Juist op die stille momenten kan het gesprek met de ander zo kostbaar zijn.