Troosten – niet sussen!
Het Belang van Ruimte en Aandacht
Verdriet is een van de meest diepgaande emoties die we als mensen ervaren. Of het nu het gevolg is van verlies, teleurstelling of tegenslag, verdriet kan onze ziel raken. Wanneer iemand die je dierbaar is zich in een dergelijke situatie bevindt, wil je misschien direct handelen: je wilt ze omhelzen, over hun rug wrijven of simpelweg comfort bieden. Dit lijkt misschien de juiste manier om steun te bieden, maar het is belangrijk om te begrijpen dat verdriet vaak ruimte nodig heeft. In plaats van fysiek te troosten, is het vaak effectiever om gewoon aanwezig te zijn zonder te oordelen of het verdriet te willen verlichten.
Verdriet: Een Natuurlijke Emotie
Verdriet is een natuurlijke reactie op verlies of mislukking en is iets wat ons allemaal overkomt. Het is niet iets dat we snel moeten proberen te verhelpen. We voelen ons vaak ongemakkelijk wanneer iemand verdrietig is, wat ons doet verlangen om de pijn te verzachten. Toch is dat niet altijd wat iemand nodig heeft. Het kan zijn dat je de ander op een bepaalde manier troost, omdat je als kind dezelfde steun niet hebt ervaren. Maar in dit geval gaat het om volwassenen, die hun eigen manier van omgaan met verdriet hebben.
Wat mensen in verdriet echt nodig hebben, is ruimte om hun emoties volledig te ervaren. Verdriet heeft zijn eigen tempo en kan niet versneld worden door het te onderdrukken of af te leiden.
De Kracht van Aanwezigheid
Wanneer iemand verdrietig is, is het vaak het meest waardevolle wat je kunt doen simpelweg je aanwezigheid bieden. Dit betekent dat je de ander de ruimte geeft om hun emoties te uiten zonder in te grijpen of te proberen het verdriet te verlichten. Je hoeft geen oplossingen of advies te bieden. Gewoon aanwezig zijn, rustig en geduldig, kan al een grote steun zijn.
Je aanwezigheid zelf is krachtig. Door stil naast de ander te staan of te zitten, zonder hen te sturen of hun emoties te veranderen, laat je zien dat je hun verdriet accepteert. Soms is het genoeg om even samen te zuchten of simpelweg te zeggen: ’t is wat.
De Gevaren van Fysieke Aanraking in Verdriet
De drang om iemand fysiek te troosten, bijvoorbeeld met een knuffel of een hand op de schouder, is vaak groot. Toch is het belangrijk te beseffen dat niet iedereen zich op hun gemak voelt met lichamelijke steun in zulke momenten. Verdriet is kwetsbaar, en fysieke aanraking kan de ander onbedoeld het gevoel geven dat ze snel moeten stoppen met huilen of zich moeten ‘herstellen’. Dit kan afleiden van het verdriet dat zo nodig is om volledig verwerkt te worden.
In plaats van fysieke aanraking, is het effectiever om ruimte te geven. Laat de ander de tijd en vrijheid om hun gevoelens te uiten, te huilen of gewoon stil te zijn. Soms is het juist het beste wat je kunt doen, jezelf in stilte te houden en te wachten totdat de ander zich voldoende uitgedrukt heeft.
Ademruimte Geven
In plaats van fysiek in te grijpen, kun je iemand ondersteunen door zelf rustig te ademen. Dit creëert een kalme sfeer en helpt de ander zich veilig te voelen in hun verdriet. Je hoeft niets te zeggen of te doen, alleen aanwezig te zijn. Door geduldig te blijven en je adem te synchroniseren met de ander, bied je hen onbewust de ruimte om hun emoties volledig te uiten.
Het Belang van Erkenning en Validatie
In plaats van geruststellende, maar vaak lege uitspraken zoals “Kijk naar de positieve kant” of “Het komt wel goed”, is het krachtiger om simpelweg de ervaring van de ander te erkennen. Als iemand zegt: “Dit is echt moeilijk voor me”, kun je simpelweg bevestigen: “Ja, dat is het inderdaad.” Dit toont respect voor hun gevoelens zonder de druk te leggen om het verdriet snel achter zich te laten.
Soms is een stilte, een knik of een rustige blik alles wat nodig is om te laten zien dat je het verdriet accepteert en het niet wegwuift.
Verdriet en Ruimte Geven
De belangrijkste steun die je kunt bieden aan iemand die verdrietig is, is hen de ruimte geven. Ruimte om te voelen, te huilen en hun verdriet in hun eigen tempo te verwerken. Door gewoon aanwezig te zijn en ruimte te bieden, ondersteun je hen zonder hun emoties te onderdrukken.
Verdriet kan niet gehaast worden. Het is een essentieel proces voor genezing en heeft tijd nodig. Je rol als steunfiguur is niet om het verdriet op te lossen, maar om het te ondersteunen door aanwezig te zijn en samen de ruimte te creëren voor rouw.
Conclusie
Verdriet heeft tijd, geduld en ruimte nodig. Wanneer je iemand steunt die verdrietig is, is het belangrijkste wat je kunt doen, een rustige en veilige aanwezigheid bieden. In plaats van fysieke aanraking of snelle oplossingen, geef de ander ruimte om te voelen en zich uit te drukken. Door aandachtig aanwezig te zijn, geef je hen de vrijheid om hun verdriet te ervaren, en dat is vaak alles wat iemand nodig heeft in zulke moeilijke momenten.
Het begrip ruimte bieden in het omgaan met verdriet kan vanuit zowel psychologisch als fysiologisch perspectief goed worden onderbouwd. Hier is een uitleg die de psychologische en fysiologische aspecten van het onderwerp aanraakt.
Psychologische Onderbouwing
* Emotionele Regulatie
Volgens de theorieën over emotionele regulatie, zoals die van Gross (2002), is een van de belangrijkste aspecten van het omgaan met emoties het accepteren van deze emoties zonder ze onmiddellijk te willen onderdrukken of af te leiden. Verdriet is een krachtige emotie die ruimte nodig heeft om volledig verwerkt te kunnen worden. Wanneer iemand verdrietig is, kan de behoefte om emoties snel te verhelpen (zoals troosten of afleiden) de mogelijkheid om die emoties op een gezonde manier te reguleren belemmeren. Het bieden van ruimte en tijd om verdriet te voelen zonder inmenging helpt mensen om hun emoties beter te verwerken, wat uiteindelijk leidt tot een betere emotionele gezondheid op de lange termijn.
* Rouwtheorieën
De beroemde psycholoog Elisabeth Kübler-Ross ontwikkelde de vijf stadia van rouw (ontkenning, woede, onderhandelen, depressie en aanvaarding). Hoewel deze stadia niet altijd lineair zijn, benadrukt haar theorie het belang van tijd en ruimte in het verwerkingsproces. Het geven van ruimte aan verdriet is essentieel, omdat het de persoon in staat stelt om door deze stadia heen te bewegen zonder zich gedwongen te voelen om snel verder te gaan. Wanneer iemand zijn verdriet niet mag ervaren, kan dat leiden tot complicaties in het rouwproces, zoals chronische rouw of een verminderde verwerking van verlies.
* Veilige Hechting
De hechtingstheorie van John Bowlby legt uit dat een veilige hechting tussen mensen (vaak tussen ouder en kind) een belangrijke rol speelt in hoe we omgaan met emoties. Bij volwassenen kan een veilige hechting in relaties leiden tot emotioneel herstel, waarbij de ander geduldig en ondersteunend is, zonder te proberen te snel in te grijpen. Het bieden van ruimte om emoties te uiten zonder snelle interventies bevordert een gezonde hechting en zorgt ervoor dat mensen zich ondersteund voelen in hun verdriet, wat het verwerkingsproces vergemakkelijkt.
* Sociale Ondersteuning
Volgens de sociale steuntheorie van Cobb (1976) kan het ervaren van sociale steun de manier waarop iemand omgaat met stressvolle situaties, zoals verdriet, positief beïnvloeden. Het bieden van ruimte zonder oordeel kan worden beschouwd als een vorm van emotionele steun die voorkomt dat iemand zich gehaast voelt in het rouwproces. Sociale steun is effectiever wanneer het niet wordt gepaard met pogingen om de emoties van de ander te snel op te lossen, maar wanneer de ander zich gehoord en begrepen voelt.
Fysiologische Onderbouwing
* Hormonale Responsen op Verdriet
Verdriet veroorzaakt fysiologische veranderingen in het lichaam. Wanneer iemand verdriet ervaart, wordt het stresshormoon cortisol verhoogd, wat een reactie is van het autonome zenuwstelsel. Het hebben van ruimte om het verdriet te uiten (zoals door te huilen) kan helpen om het niveau van cortisol op een gezonde manier te reguleren. Huilen vermindert namelijk de niveaus van stresshormonen in het lichaam. Het vasthouden van emoties of het onderdrukken van verdriet kan bijdragen aan verhoogde stress en lichamelijke klachten zoals vermoeidheid, hoofdpijn of zelfs hartproblemen.
* Oxytocine en Sociale Verbondenheid
Oxytocine, ook wel het “knuffelhormoon” genoemd, speelt een cruciale rol in sociale verbondenheid en emotionele steun. Fysieke aanraking, zoals een knuffel, kan oxytocine verhogen, wat gevoelens van veiligheid en comfort bevordert. Echter, fysieke aanraking kan het rouwproces ook verstoren, omdat het iemand onbewust de boodschap kan geven dat hun verdriet snel ‘opgelost’ moet worden. Het geven van ruimte zonder fysiek in te grijpen kan ervoor zorgen dat de persoon zelf kan bepalen hoe ze willen omgaan met hun emoties, wat hen in staat stelt om de controle over hun fysiologische reacties (zoals huilen) te behouden.
Een kind heeft deze ervaring wel nodig, zodat het in de omarming juist wel ongegeneerd kan huilen. Bij volwassen mensen is die omarming (bijvoorbaat) juist níet nodig! Achteraf – als iemand zijn eigen tranen op zijn tijd gedroogd heeft – dan is een knuffel een vieren van het proces.
* De “Vecht- of Vlucht” Respons
Het autonome zenuwstelsel heeft twee belangrijke takken: de parasympathische en de sympathische systemen. Het sympathische systeem is verantwoordelijk voor de “vecht- of vlucht” respons, wat geactiveerd wordt wanneer iemand zich bedreigd voelt. Wanneer iemand in verdriet verkeert, kan het empathisch reageren op de ander (door bijvoorbeeld fysieke aanraking) het sympathische zenuwstelsel activeren, wat onbewust spanning kan verhogen. Door ruimte te geven zonder direct in te grijpen, activeer je het parasympathische zenuwstelsel, dat helpt om te kalmeren en het lichaam te ontspannen. Dit is een belangrijk proces bij het verwerkingsmechanisme van emoties zoals verdriet.
* Neuroplasticiteit en Emotionele Verwerking
Onderzoek in de neuroplasticiteit heeft aangetoond dat emoties, wanneer ze goed verwerkt worden, de hersenen helpen om nieuwe neurale verbindingen te maken die bijdragen aan emotioneel herstel en veerkracht. Het geven van ruimte voor verdriet om volledig ervaren te worden, kan de hersenen helpen om deze emoties op een gezonde manier te verwerken. Wanneer verdriet te snel wordt onderdrukt, kunnen er belemmeringen ontstaan in de hersenfuncties die betrokken zijn bij emotionele regulatie, wat op lange termijn kan leiden tot moeilijkheden in het omgaan met stressvolle situaties.
Conclusie
Het bieden van ruimte voor verdriet is essentieel, zowel vanuit psychologisch als fysiologisch oogpunt. Psychologisch gezien helpt het de ander om hun emoties op een gezonde manier te verwerken, waardoor ze in staat zijn om door het rouwproces te gaan zonder dat dit hen verder schade toebrengt. Fysiologisch zorgt het ervoor dat het lichaam op een gezonde manier met de stress van verdriet omgaat, door cortisol te reguleren en het zenuwstelsel in balans te houden. Het idee van ruimte geven, zonder fysieke inmenging, is dus niet alleen een teken van empathie, maar ook een effectieve manier om emotioneel en lichamelijk herstel te bevorderen.
Kortom: “Troosten, niet sussen!” legt de nadruk op het verschil tussen het bieden van daadwerkelijke emotionele steun (troosten) en het oppervlakkig proberen te verlichten of af te leiden van iemands verdriet (sussen).
Troosten gaat over het bieden van ruimte, geduld en aanwezigheid, waardoor iemand in staat is om hun emoties volledig te ervaren en te verwerken. Het gaat erom de ander te laten voelen dat hun verdriet erkend wordt, zonder het te proberen snel op te lossen of te onderdrukken.
Sussen verwijst naar het proberen te kalmeren of afleiden van de pijn door het verdriet te bagatelliseren of het snel weg te nemen. Dit kan soms onbedoeld leiden tot het negeren van de emoties van de ander of het afbreken van hun verwerkingsproces.
Kortom, de titel benadrukt dat echte troost betekent dat je iemand de ruimte geeft om te rouwen, in plaats van hun emoties te negeren of weg te wuiven.
