TRAUMA – vluchten, vechten en bevriezen
Stress, langdurig stress en trauma heeft een enrome impact op onze geest, ziel en lichaam.
Alle overbodige processen worden uitgeschakeld om voor de overleving te zorgen.
Het brein beperkt zich op zo’n moment tot het reptielenbrein. Want veiligheid is nummer één, topprioriteit.
Er is wat mij betreft verschil tussen een stressreactie en een overlevingsmechanisme!
* Overlevingsmechanisme is gedrag dat ik vertoon om in een omgeving te kunnen overleven, dat kan zijn: aanpassen; pleasen; ‘niet klagen, maar dragen’; ‘niet lullen, maar poetsen’; onzichtbaar zijn; perfectionisme; controle; vermijding; onverschilligheid; etc. Deze reactie heet ook wel: beschermingsmechanisme, omdat het mij beschermt in moeilijke situaties tijdens mijn ontwikkeling. De reactie wordt veroorzaakt door het zoogdierenbrein in onze hersenen. Want het limbisch systeem (zoogdierenbrein) kent aan iedere gebeurtenis een emotionele waarde toe. Vervolgens vergelijkt het deze informatie met opgeslagen herinneringen van positieve en negatieve ervaringen. Gedrag dat je gelukkig maakt wil het zoogdierenbrein je laten herhalen, terwijl het verdriet en pijn juist wil vermijden. Daarvoor leert het brein je gedrag aan waardoor je kunt overleven: Een overlevingsmechanisme is altijd een te, te, te grote kwaliteit van je zelf.
* Een stressreactie is een reactie op een (plotselinge, of langdurige) traumatische situatie, een onveilige situatie waarin je stress-systeem alarm slaat en heeft een instinctmatige, reflexmatige reactie (vluchten, vechten of bevriezen) van het reptielenbrein tot gevolg.
Natuurlijk staat de stressreactie vaak aan de basis van een overlevingsmechanisme. Het overlevingsmechanisme vloeit dan voort uit een stressreactie.
Overlevingsmechanismen en stressreacties zetten mijn denken, doen en handelen vast, een fixed mindset.
Gelukkig weten we dat het mensenbrein (Neocortex en met name de prefrontale cortex) in staat is om de stressreacties en overlevingsmechanismen van onze kinderjaren te helen en genezen door ons persoonlijke ontwikkelingsproces te gaan en ons bewustzijn te vergroten. Het mensenbrein heeft een growth mindset: ik zie mogelijkheden en groeikansen; ik heb een coal-houding (Curious = nieuwsgierig, Open = open, Accepting = accepterend, Loving = liefdevol]
(zie hiervoor o.a.: https://www.dinekevankooten.nl/archief/volwaardig-leven/)
Beter weergegeven in de volgende figuur, waar duidelijk wordt hoe het trauma zich verplaatst en in de hogere hersendelen tot genezing kan en wil komen. Daarvoor is een persoonlijke ontwikkeling nodig: Waar komt het vandaan? Hoe heb ik er op gereageerd? Wat heb ik me daarbij voorgenomen?, etc Simone Pacot geeft dat prachtig weer in haar schema, dat hier te vinden is: https://www.dinekevankooten.nl/archief/bakens-langs-de-weg-naar-de-diepste-diepten/
Wist je dat TRAUMA helemaal niet zo groot hoeft te zijn als wij bij dat woord verwachten. TRAUMA is een ervaring voor de baby (inwording)/het kind waarbij het zich afgewezen voelt. Jan Geurtz heeft dat voor mij inzichtelijk gemaakt: https://www.dinekevankooten.nl/archief/afwijzing-jan-geurtz/
Als ik naar mijn werk kijk en naar mijn eigen levensgeschiedenis, dan kom ik zowel een uiterlijke stressreactie (boven de waterlijn, zichtbaar) tegen en ontdek ik een soms gelijk of tegenstelde innerlijke stressreactie (onder de waterlijn, onzichtbaar). Met alle gevolgen vandien.
Ik probeer die verschillende vormen hier zichtbaar te maken:
Je zou het ook in een schema kunnen weergeven en dan worden er 9 vormen zichtbaar.
N.B. Het is een kunstmatige indeling en zeker niet compleet. Bovendien sluit het genoemde bij bijv. vluchten niet uit dat het (kenmerken van vluchten) bij langdurig vechten ook niet voorkomt. Of dat bij een versterkende combinatie tussen binnen en buiten, nog andere componenten voorkomen of reacties veroorzaken. Dit neem ik even voor lief, om zo toch inzichtelijk te maken wat de stressvolle reacties kunnen zijn.
In alle vormen kun je kiezen voor een engelen uitwerking of een rebelse uitwerking.
Dit alles gezegd hebben, heb ik de verschillende stressreacties als volgt weergegeven:
Uitgewerkt vertonen die 9 vormen dit gedrag:
Vluchten (binnen) – Vluchten (buiten):
BINNEN: fantasieën, droomwereld, dissociëren, verslavingen (drugs, seks, medicijnen)
BUITEN: in verslavingen (koopgedrag, verzamelingen), in (vrijwilligers)werk, in allerlei acties (vakanties, avonturen)
Weg uit deze wereld, bewegend in een eigen gecreerde wereld onder de brug of in een decadente werkelijkheid die buiten het gewone staat en gaat. Extra ordinair als het ware in het positieve en/of het negatieve, al naar gelang men kiest voor engelen of rebelsgedrag.
Vluchten (binnen) – Vechten (buiten):
BINNEN: fantasieën, droomwereld, dissociëren, verslavingen (drugs, seks, medicijnen)
BUITEN: rebel, anarchist, politiek, actiebewegingen, dwangmatig gedrag
Deze reactie kan voor de persoon zelf voelen als gespletenheid (met iets betekenisvol bezig zijn, terwijl innerlijk er niets betekenisvol ervaren wordt, alleen de drang om weg te zijn) of juist als het fanatiek volbrengen van een missie (droomwereld, associatie).
Vluchten (binnen) – Bevriezen (buiten):
BINNEN: fantasieën, droomwereld, dissociëren, verslavingen (drugs, seks, medicijnen)
BUITEN: verstijven en niet weten wat te doen; waardoor je gaat doen wat anderen zeggen; geen eigen initiatieven nemen of meningen hebben
Dit lijkt een rustig aangepast iemand, maar de binnenwereld is zoveel groter dan men in de buitenwereld van deze persoon zou verwachten of kan vermoeden.
Ik zeg vaak: een waterhoofd aan gedachten, maar er komt nauwelijks iets van naar buiten. Als het 5% na veel aarzelen woorden krijgt, dan is dat soms al veel.
De verslavingen moeten de binnenwereld rustig houden, zodat het allemaal vol te houden is.
Vechten (binnen) – Vluchten (buiten):
BINNEN: angst en dwanggedachten, paniek, psychose, zelfdestructie
BUITEN: in verslavingen (koopgedrag, verzamelingen), in (vrijwilligers)werk, in allerlei acties (vakanties, avonturen)
Deze persoon heeft zijn handen vol aan het in de toom houden van zijn binnenwereld, door activiteiten in de buitenwereld. Hij/zij wordt voortgedreven. Het is nooit genoeg en gaat maar door. Het ene is nog niet af, of het andere dient zich al aan. En daarmee wordt de innerlijke angst en dwang gesust en over het hoofd gezien of genegeerd door de aandacht zo op buiten te richten. Soms voelt het alsof de binnenkant verweesd alleen gelaten wordt door alle drukke activeiteiten buiten.
Het kan zijn dat de zelfdestructie in eetstoornis of te hard werken of sporten zichtbaar wordt, maar goed gepraat wordt door het vluchtgedrag.
Vechten (binnen) – Vechten (buiten):
BINNEN: angst en dwanggedachten, paniek psychose, zelfdestructie
BUITEN: rebel, anarchist, politiek, actiebewegingen, dwangmatig gedrag
Ik zie een persoon die in zichtzelf bezig is om te begrijpen wat er gebeurd, om verklaringen te bedenken voor dat wat er is gebeurd en zichzelf daar makkelijk de schuld van geeft en zich misschien ook voor schaamt. Terwijl deze persoon in de buitenwereld een ander gedrag laat zien: erg actief is, het voortouw neemt, groepen opzet, mee doet aan allerlei acties en de hele wereld als het ware aanklaagt. Het vechtgedrag compenseert misschien ook de schuld en schaamte van het destructieve binnengedrag.
Vechten (binnen) – Bevriezen (buiten):
BINNEN: angst en dwanggedachten, paniek, psychose, zelfdestructie
BUITEN: verstijven en niet weten wat te doen; waardoor je gaat doen wat anderen zeggen; geen eigen initiatieven nemen of meningen hebben.
Ik zie een persoon voor me met een enorme binnenwereld, die niet gedeeld kan worden omdat de buitenkant verstijfd is. Soms zie ik de wanhoop in de ogen, maar ik vind niet zo snel een draadje om bij die wanhoop te komen, omdat de buitenkant op slot zit.
Je zou het een psychische ALS-er kunnen noemen ((amyotrofische laterale sclerose) is een dodelijke zenuw/spierziekte).
Vaak krijgt deze persoon medicatie om het binnen rustig te maken en van buiten wat op gang te krijgen, maar dat neemt de oorzaak niet weg en daarmee wordt het werkelijke probleem niet zichtbaar, laat staan opgelost.
Ik zie in deze groep mensen die zich extreem aanpassen aan anderen, omdat zij het echt niet meer weent. Dat is volgens mij de ‘fawn’, pleasegedrag, die wel genoemd wordt als 4de of zelfs 5de stressreactie.
Bevriezen (binnen) – Vluchten (buiten):
BINNEN: van binnen bevriezen; niet meer weten wat je denkt, wilt, voelt; jezelf kwijt raken/zijn, depressie
BUITEN: in verslavingen (koopgedrag, verzamelingen), in (vrijwilligers)werk, in allerlei acties (vakanties, avonturen)
Ik zie een persoon voor me met holle ogen, die energie steekt in het doen en hebben waar geen enkele voldoening in wordt gevonden of wat heel erg kort bevrediging geeft. Het gaat van kwaad tot erger, omdat hij/zij van binnen apatisch is en er daarom meer nodig is om iets kortstondig te ervaren.
Bevriezen (binnen) – Vechten (buiten):
BINNEN: van binnen bevriezen; niet meer weten wat je denkt, wilt, voelt; jezelf kwijt raken/zijn, depressie
BUITEN: rebel, anarchist, politiek, actiebewegingen, dwangmatig gedrag
Ik zie mogelijk een koud persoon voor mij. Die vanbinnen op slotl zit en vanbuiten streeft naar rechtvaardigheid als missie in de hoop daardoor zichzelf ooit te ontdooien en ontdekken. Want als de wereld rechtvaardig is, dan lijkt het veilig en kan de bevriezing van binnen ontdooien. Wat niet lijkt te lukken en daardoor extremere vormen lijkt te krijgen. Er is geen contact met de binnenwereld mogelijk en het gaat altijd over de ander, meestal in aanklagende vorm.
Bevriezen (binnen) – Bevriezen (buiten):
BINNEN: van binnen bevriezen; niet meer weten wat je denkt, wilt, voelt; jezelf kwijt raken/zijn, depressie
BUITEN: verstijven en niet weten wat te doen; waardoor je gaat doen wat anderen zeggen; geen eigen initiatieven nemen of meningen hebben
Ik zie een apatisch persoon voor mij. Die niet weet wat hij wil en op de bank zit te wachten totdat iemand iets zegt. Het lijkt of iemand in zijn eigen wereld zit, maar ook van binnen zit deze persoon op slot. Er is geen contact met binnen en er is geen contact met buiten. Iemand lijkt geimplodeerd en in een soort zwart gat te verdwijnen, wat je ook zegt of wat je ook probeert te doen.
Helende liederen voor het kind in jou, zijn bijvoorbeeld:
* Wie heeft de zon uit jouw gezicht gehaald?
* Niet bang zijn!
