Hoogbegaafd – zijnsluik – Tessa Kieboom
Tessa Kieboom zegt dat de discussie over hoogbegaafdheid maar al te vaak uitdraait op het vastprikken van het intelligentiequotiënt. Alsof hiermee alles is gezegd. De werkelijkheid is natuurlijk anders.
Hoogbegaafdheid bestaat uit twee luiken:
=> het cognitieve gegeven (waarbij o.a. de theorie van het triadisch model van Renzulli (1975) en het Multifactorenmodel van Mönks (1985) en het multifactorenmodel van Heller (Drent & Van Gerven, 2000) een rol spelen).
=> het zijnsgegeven.
Het zijnsgegeven gaat over de volgende factoren:
* perfectionisme
* rechtvaardigheid
* hypergevoeligheid
* kritische ingesteldheid
Tessa Kieboom zegt daarover: De manier van zijn kan niet door een intelligentietest worden gemeten maar bepaalt wel mee het functioneren van de hoogbegaafde leerling. Deze vaststelling vraagt enige toelichting en daarom worden hierna de meest ingrijpende zijnskenmerken van hoogbegaafdheid uiteengezet.
Onderstaand overzicht probeert aan te geven dat hoogbegaafd zijn meer inhoudt dan intelligentie alleen. Een hoogbegaafd kind detecteren betekent bijgevolg ook dat de zijnskenmerken eveneens een rol moeten spelen in dit gegeven.
Perfectionisme → faalangst
Dit is het eerste zijnskenmerk. Het is een van de meest ingrijpende eigenschappen van hoogbegaafden. Perfectionisme houdt enerzijds in dat zij voor zichzelf een zeer hoog referentiepunt hanteren. Prestaties worden pas echt goed bevonden wanneer dit punt wordt bereikt. Wanneer dit niet het geval is dan ontstaat een (sterk) uitgesproken vorm van zeer moeilijk om met dit perfectionisme om te gaan omdat het referentiepunt dat de hoogbegaafde hanteert niet altijd kan worden achterhaald. Perfectionisme betekent anderzijds het zich naar eigen aanvoelen niet kunnen veroorloven om beschouwd waardoor een moeilijke oefening eerder uit de weg zal worden gegaan dan te proberen met gissen en missen. Het is dan ook nodig dat aan deze kinderen snel wordt duidelijk gemaakt dat fouten maken menselijk is en dat het ook iets positiefs is want door fouten maken kan je bijleren! Het aanbieden van moeilijkere taken is bijgevolg noodzakelijk om het perfectionisme in leefbare banen te leiden.
Rechtvaardigheid
Dit is een ander gegeven dat zij hoog in hun vaandel dragen. Niet alleen ten voordele van zichzelf maar ook van anderen. Ouders zowel als leerkrachten worden regelmatig geconfronteerd met (ellenlange) discussies over wat eerlijk/rechtvaardig is en wat niet. Over hoe een situatie nu op een bepaalde manier wordt ingeschat en vorige week op een andere. Waarom een broertje, zusje of klasgenootje nu wel een straf krijgt terwijl een ander dat in gelijkaardige omstandigheden niet kreeg. Het is duidelijk dat zij hierdoor regelmatig met ‘gezagshebbers’ in botsing kunnen komen. Zij zetten volwassenen immers voortdurend aan zichzelf kritisch te bekijken.
Hypergevoeligheid
Deze kinderen geven als zijnskenmerk dikwijls een hypergevoeligheid aan welke merkbaar is door het feit dat ze veel meer indrukken en waarnemingen opnemen dan andere leeftijdsgenoten. Dit geeft de indruk dat ze de wereld zowel dichtbij als veraf intenser en diepgaander beleven. Als gevolg hiervan zijn het kinderen die enerzijds vaak meer met de ervaring van gevaar en angst geconfronteerd worden. Anderzijds leidt deze hypergevoeligheid samen met het complexere denkvermogen tot een grotere emotionele intensiteit. Een ervaring wordt onmiddellijk in een ruimer verband geplaatst en vanuit meerdere facetten beleefd.
Hypergevoeligheid en emotionele intensiteit maken een kind kwetsbaarder maar dragen eveneens de kiem in zich om uit te groeien tot een integere persoonlijkheid met respect voor en vertrouwen in zijn omgeving. Voorwaarde is wel dat een kind zich in zijn kwetsbaarheid ondersteund voelt door respectvolle en betrouwbare volwassenen.
Kritische ingesteldheid
Tot slot zijn hoogbegaafden zeer kritisch ingesteld. Hierdoor worden ze vaak door hun omgeving als muggenzifter, betweter, … afgeschilderd. Nochtans zorgt dit gegeven ervoor dat ze individuen (waaronder ook zichzelf wat vaak niet opvalt!) voortdurend aanzetten om zichzelf kritisch te bekijken en te reflecteren op eigen gedrag en houding. Het risico bestaat er echter in dat deze kritische ingesteldheid kan ombuigen naar een pijnlijke eerlijkheid. Ze weten iemands kleine kantjes immers zo scherp te stellen waardoor dit als bedreigend zou kunnen worden ervaren. Daarom is het van groot belang om zo snel mogelijk aan te geven dat er een verschil is tussen wat wordt gezegd en de manier waarop (hoe) iets wordt gezegd. Inhoud en vorm zijn beide van groot belang en moeten zorgvuldig op elkaar afgestemd worden om in de juiste context te worden begrepen.
Verder lezen
Op internet is een syllabus van haar te vinden, die de moeite waard is. Lees verder…
