Systemisch kijken en luisterend bidden

Inleiding
In mijn werk als coach ben ik breed opgeleid in systemisch werken. In mijn werk als pastorale coach, ben ik het Luisterend Bidden in mijn opleidingen veel tegengekomen. Steeds meer ontdek ik dat deze twee dimensies eigenlijk dezelfde bron hebben en daarom ook dezelfde kwetsbaarheid.

Systemisch werken
Toen ik in 2007 een opleiding deed in systemische werken, kwam de opleider na de eerste dag naar mij toe om mij persoonlijk te zeggen dat ik de gaven van het diep kijken en luisteren had. Ik schrok, want ik dacht dat iedereen zag wat ik zag en iedereen hoorde wat ik hoorde. Ik besef nu dat ik kan waarnemen in de onbewuste laag.

Ik neem de ander volledig in zijn context waar en voel aan wat er nodig is. De laag van ‘onder de ijsberg’. In die laag zit het Veld van Weten. In het onbewuste en onderbewuste en het Wetende Veld is alle informatie aanwezig. Vanuit dit veld wordt zichtbaar en voelbaar waar de ziel van de ander zit in zijn ontwikkelingsproces, welke stap hij heeft te gaan en wat er nodig is. Het wetende veld is voor mij de zichtbare en onzichtbare realiteit. Hoe groter mijn bewust-zijn hoe meer dat wetende veld zich laat zien.
In de zichtbare werkelijkheid zijn er dingen uit balans en hebben we geen idee waardoor dat komt. Het wetende veld kent het verleden, het heden en de toekomst, zonder oordeel.

Het uit balans zijn in deze context, komt vaak door het niet houden van systemische wetten. Dat zijn geen groepswetten, geen morele wetten, maar natuurwetten, zoals de zwaartekracht in het fysieke leven. Een voorbeeld van zo’n natuurwet is dat het uitsluiten van een familielid vanwege ‘afwijkend, schaamtevol gedrag’ of dat het verzwijgen van een familiegeheim, zoals een onwettig kind, onbewust nog grote onbewuste invloed heeft op de familieleden tot het 3^e of 4^e geslacht daarna. Als je iemand in de familie uitsluit, dan zijn er in drie, vier generaties herkansingen (herhaling van soortgelijke situaties) nodig om dat weer kloppend te maken. (Zoals er in de bijbel staat: dat een zonde tot in het derde en vierde geslacht recht gezet kan worden – Exodus. 20:5-6)

Jan Jacob Stam zegt daarover: ‘Opstellen is gebaseerd op een fenomenologische manier van werken: een verschijnsel doet zich voor en wordt direct en intuïtief waargenomen. Het fenomeen spreekt voor zich en wordt op een diepere laag, zonder woorden, begrepen. Het gaat bij opstellingen niet om waarheidsvinding of om het verhaal van de gebeurtenissen. Het gaat om de dynamiek, de perceptie en betekenis die jij hieraan gegeven hebt in jouw leven. Ook worden emoties en gevoelens zichtbaar. Gevoelens en emoties die er niet mochten zijn, hebben zich vastgezet in ons fysieke systeem tot op celniveau. In een opstelling worden deze gevoelens en emoties doorvoeld en doorleeft. Ze mogen er zijn en daardoor lossen ze op en verdwijnen ze. Dit merk je door een verschuiving of verandering in de energie.’

Luisterend bidden
In 2004 heb ik de twee-jarige opleiding Contextueel Pastoraat gedaan en leerde daar: luisterend bidden.
Ik kreeg daar boeken van Simone Pacot te lezen, maar ook die van Leanne Payne en Lin Button.
Ik leerde om in een paar zinnen degene met wie we bidden bij God te brengen.
We benoemen haar of zijn gebedspunt, en nodigen de Heilige Geest uit om te komen – om ons hart te openen voor Gods tegenwoordigheid, zijn liefde, zijn genade. Vervolgens zijn we stil voor Gods aangezicht. We zijn stil en luisteren. In volle afhankelijkheid van God.
En als we luisteren en de stemmen van onze eigen gedachten (en van ons EGO) stil worden, leerde ik Gods stem herkennen diep in mij.

Toen ik in 2007, tijdens mijn eerste opleiding systemisch werken, zo werd geconfronteerd met mijn helder zien en helder weten, schrok ik omdat ik dacht dat dat een andere dimensie was dan de manier waarop ik luisterend bidden had geleerd. Mijn deelname aan familie- en bedrijfsopstellingen heeft er voor gezorgd dat het Veld van Weten duidelijker voor mij is geworden.
Door mijn eigen diepgaande persoonlijke ontwikkelingsproces en allerlei opleidingen en retraites, die ik 15 jaar lang deed, werd het voor mij steeds duidelijker dat zowel systemisch werken als luisterend bidden zich in het Veld van Weten afspeelt.

In beide gevallen, systemische werken en luisterend bidden, kun je dat veld alleen op een eerlijke, open manier betreden in de mate waarin je eigen EGO-bindingen voor jou zichtbaar zijn en ontbonden zijn! Je Valse Zelf, zoals Richard Rohr dat noemt, is dan bekend bij jou zelf.
Voor mij bestaat het EGO uit overlevingsmechanismen (het kind in mij) die bezig zijn (1) met wat andere mensen van mij vinden en zeggen; (2) met wat ik doe en (3) met wat ik heb.
Die drie dingen vullen mijn ‘valse’/ overlevingsZelf. Dat Valse Zelf (dat er voor zorgt dat ik genoeg doe, genoeg heb en dat andere mensen positief over mij spreken) mag er van mijn EGO zijn, omdat ik dan waardevol genoeg ben om aan het leven deel te nemen. Maar meestel ben ik daar zo mee bezig (omdat het nooit genoeg is, ik het nooit echt vertrouw of het voldoende is dat ik maar bezig blijf met presteren boven de waterlijn) dat ik daar meer op let, dan dat ik vrij en oordeelloos kan luisteren.

Een ander gevaar dat hieraan gerelateerd is, is dat mijn persoonlijke ontwikkelingsniveau (Kazimierz Dąbrowski) invloed heeft op mijn manier van kijken en bidden. Als ik in de eerste fase zit, dan ben ik vooral bezig met: ‘zo hoort het en zo moet het’ (duaal denken: dit is goed en dat is fout); als ik in fase twee zit, dan ben ik vooral bezig met de vraag: ‘hoort het zo? moet het zo?’ Ik kan alleen maar een opstelling doen of luisterend bidden tot en met het ontwikkelingsniveau waarin ik mijzelf bevind.
Het valt mij op dat mensen in de eerste twee ontwikkelingsfasen het nodig hebben om te zeggen: ‘God zei tegen mij…’ of ‘God liet mij zien dat…’. Bij navraag krijg ik vaak te horen dat ze zo hun eigen onzekerheid willen maskeren. Het durven zeggen: ‘ik heb de indruk dat…’ of ‘ik moet denken aan …’ lijkt te kwetsbaar.
Het eerste lijkt meer gewicht in de schaal te leggen en daar kun je je gemakkelijk achter verschuilen, dan dat je in naaktheid zegt: ‘ik heb de indruk dat…’ of ‘ik moet denken aan …’
Mijn ervaring is dat begeleiders niet altijd het besef hebben dat zowel opstellingen doen als luisterend bidden een grote integriteit, nederigheid en eerbied van de begeleider/bidder vragen. Het mogelijke gevaar is dat een opstellingen begeleider of een luisterend bidder beïnvloed wordt door zijn eigen EGO. Dat kan er toe leiden dat er ook kaf onder het koren is en er veel vertroebeld water is rondom de ijsberg. Gevolg kan zijn dat er meer schade wordt veroorzaakt, dan goed gedaan.

Systemische werken en Luisterend bidden zijn grote genezende, inzichtgevende middelen, die een evenzo grote terughoudendheid en eerbied nodig hebben.

Maar hoe dan ook, is het van belang dat degene die om een opstelling of om een gebed vraagt, altijd verantwoordelijk blijft voor wat hij doet met wat er gezegd en gedaan wordt. Geef je autonomie niet uit handen door te denken of te zeggen dat wat daar gezegd wordt altijd waar is en altijd opgevolgd zal moeten worden.

Kortom:
voor mensen die met opstellingen bezig zijn: wees je bewust van je eigen aandeel en van het grootse van dit veld!;
voor mensen die luisterend bidden: maak het niet te bovennatuurlijk, waardoor je je een autoriteit toe-eigent die vaak verlamd, in plaats van iemand in een actieve, volwassen ruimte zet.

Lees verder: God zegt tegen mij…!