Sjier hasjiriem, het Hooglied

Liefdeslied
Wat is dit Hooglied? Hooglied is een liefdeslied tussen Hasjeem, G’d en Am Jisra’eel, het Joodse volk. Het heeft duidelijk te maken met Pesach toen G’d het Joodse volk uitkoos voor een innige band. Dat kreeg gestalte bij de uittocht uit Egypte. Maar waarom wordt het Hooglied juist op Sjabbat gelezen?

Hooglied is een liefdeslied, dat makkelijk verkeerd kan worden opgevat. Past het wel in Tenach met zijn zinnebeeldige verwoording van de wederzijdse liefde tussen Kenesset Jisra’eel en G’d? De onstuimige passie springt ons tegemoet: “Het lied der liederen van Sjelomo. Laat Hij mij uitbundig kussen met Zijn mond want Uw liefde is beter dan wijn” (1:2). Het lijkt niet erg te passen tussen de veel ingetogener teksten van de andere boeken van Tenach. Toen Tenach werd samengesteld, was er inderdaad veel discussie over dit werk. Toch verklaart Rabbi Akiva in de Talmoed onomwonden, dat `alle liederen in Tenach heilig en gewijd zijn. Maar Sjier hasjiriem is het allerheiligst’.

auteur: Dayan mr. Drs. R. Evers
datum: 07 juni 2011
website: https://jodendom-online.nl/articles.php?view=article&id=464

Spirituele duiding
Hooglied was nooit letterlijk bedoeld. Het Opperwezen heeft geen lichaam. Wanneer we het letterlijk begrijpen, missen we de point en hebben wij de essentie van dit Hemelse lied niet begrepen. Toch werd dit Lied in deze aardse omschrijving met zijn fysieke termen geaccepteerd als onderdeel van de Heilige Boeken, de Tenach. G’d houdt geen rekening met degenen, die spirituele gevoelens verkeerd uitleggen en op fysieke wijze opvatten. G’d laat de zon ook schijnen voor afgodendienaren, die de zon aanbidden.

De zon zou vernietigd moeten worden omdat zij voor velen als afgod dient. Toch hoopt G’d dat wij de zonneaanbidding op een goede dag zullen afleren en ons op het Opperwezen zullen richten.

Scheiding in goles
Koning Salomo, de auteur van Sjier hasjiriem, voorzag profetisch, dat het Joodse volk eens in ballingschap zou gaan en in allegorische zin gescheiden zou worden van haar Geliefde. Sjier hasjiriem beschrijft in concrete termen het geestelijke verlangen van het Joodse volk naar een hernieuwde Openbaring en hereniging met Hasjeem. In galoet (goles, ballingschap) herinnert het Joodse volk G’ds nabijheid in Israel toen de relatie tussen mens en G’d nog ongeschonden en diep spiritueel was. Ook G’d heeft nog steeds goede herinneringen aan die `wittebroodsweken’ toen Am Jisra’eel na de Exodus uit Egypte zonder enige bestaanszekerheid haar G’d in de woestijn de Sinai volgde en met vallen en opstaan langzamerhand het volk van het Boek werd na de Openbaring op de berg Sinai.

Lichaam en ziel
De mens bestaat uit lichaam en geest en is een uiterst paradoxale combinatie van `body and soul’. De psychosomatiek, het samengaan van beide – lichaam en ziel, die zo vaak als tegengestelde scheppingen worden beschouwd – wordt binnen het Jodendom als iets wonderlijks ervaren, dat het specifieke en bijzondere van ons mens-zijn bevestigt.
Aan de ene kant heeft de mens trekken van deze wereld in zich, zoals deze ook in planten en dieren zijn waar te nemen – ‘s mensens lichamelijkheid en zijn basale driften – terwijl hij aan de andere kant, door middel van de hogere vormen van zijn ziel tot verhevener werelden behoort.
Daardoor vormt hij de enige mogelijke verbinding tussen beide. Het duale karakter van de mens wordt – om een uitspraak van de Chagamiem (Talmoedgeleerden) aan te halen als volgt omschreven en aangevoeld:

‘In drie opzichten lijkt de mens op een engel en in drie opzichten op een dier; in drie aspecten lijkt hij op een engel omdat hij verstand heeft als een engel, rechtop loopt als een engel en kan praten als een engel. In drie opzichten lijkt de mens echter ook op een dier, want hij eet en drinkt als een dier, plant zich voort als een dier en scheidt de onbruikbare bestanddelen van zijn voedsel uit als een dier” (B.T. Chagiga 16a ).

Waarom lezen wij Sjier hasjiriem alleen op Sjabbat?
Wanneer zijn wij in staat om de spirituele nuance van Sjier hasjiriem op juiste waarde te schatten? Dat is op het moment, dat wij even losweken van onze aardse beslommeringen en een extra nesjomme (ziel) krijgen om ons juist die verheven gedachten eigen te maken.

De eerste mens werd vlak voor Sjabbat geschapen. Alleen Adam was een uitgebalanceerde combinatie van lichaam en spirit. Hij werd geschapen op de grens van de overgang van de fysieke naar de spirituele schepping zodat hij zich al vrij snel na zijn creatie zou kunnen laven aan de heiligheid van de Sjabbat.

G’d stopte vrijdag in de namiddag met zijn lichamelijke schepping en schiep op Sjabbat geestelijke hoogten, die iedere Sjabbat weer terugkomen en een oase van zielsgenot en nabijheid tot G’d creëren. Sjabbat vormt de ziel van ons tijdsbesef. Sjabbat confronteert ons met het besef, dat de wereld een Schepper heeft en het universum een doel en zin heeft. Sjabbat drukt de G’ddelijke stempel op ons wekelijkse ritme.

’s Mensens essentie is zijn G’ddelijke ziel
G’d wilde de mens op Sjabbat maken maar vervroegde dit naar de zesde dag omdat hij hem fysiek wilde scheppen met een materieel substraat. G’d had de bedoeling om de mens op Sjabbat te scheppen omdat zijn essentie zijn G’ddelijke ziel is. Van alle schepselen is de mens het enige creatuur, dat kedoesja, heiligheid kan genereren. Ook zijn aardse deel kan heilig worden als de mens dit maar serieus najaagt. Door iets van de kedoesja van Sjabbat over te brengen naar de week worden ook de aardse aspecten van zijn leven geheiligd en op een hoger plan getild.

‘Vajechoeloe – En toen waren de hemel en de aarde voltooid en alles wat daar in thuis hoorde’ (Genesis 2:1).

In de Talmoed (B.T. Sjabbat 118a) staat: ‘Wanneer men vrijdagmiddag davvent (bidt) en vajechoeloe zegt, wordt men als het ware partner van G’d in de Schepping.

Vajechoeloe betekent voltooien, afmaken. Wanneer men zich vrijdagmiddag totaal afwendt van alle aardse zaken, alsof ‘men ze afmaakt’ en op Sjabbat alleen maar met heilige zaken bezig is, dan wordt men inderdaad G’ds compagnon in de Schepping.

Sjabbat zelf is een schepping. G’d schiep aan het begin van de wereld spirituele rust en ontspanning, waarin men iets kan proeven van de Olam Haba, de toekomstige wereld. Wanneer men dan ‘vajechoeloe’ zegt en de heiligheid van de Sjabbat uitspreekt en aanvoelt, wordt men automatisch compagnon in de scheppingsdaad. Door geestelijk te rusten en spiritueel te ontspannen wordt de Sjabbat als het ware herschapen. Men klikt in op een hogere wereld en wordt daar een mee.

————————————-

De Tora vormt de ziel en het universum het lichaam
Bij de Schepping van de wereld deed G’d tien uitspraken waarmee het universum tot stand kwam. Volgens Rabbi Jitschak Meïr, de Gerer Rebbe en auteur van de Chisoesjee HaRim, was de functie van de tien plagen om de tien Scheppingsuitspraken te veranderen in de Tien Geboden.

Het verband tussen de ‘tientallen’ leert ons, dat ons begrip van het ontstaan van het universum een enorme invloed heeft op ons gedrag. Wanneer we geloven in een oermaterie en de evolutietheorie kan men niet aannemen, dat het leven een uiteindelijk doel heeft. De wereld is toevallig ontstaan als resultaat van een interactie van vele krachten die over een tijdsspanne van miljarden jaren langzamerhand alle levende wezens het aanzien heeft gegeven. Daarmee vervallen ook absolute morele criteria. Wetten zijn slechts het gevolg van afspraken tussen de mensen, die veranderd kunnen worden wanneer de maatschappij dit nodig acht.

Het verband tussen de ‘tientallen’ leert ons, dat ons begrip van het ontstaan van het universum een enorme invloed heeft op ons gedrag. Wanneer we geloven in een oermaterie en de evolutietheorie kan men niet aannemen, dat het leven een uiteindelijk doel heeft. De wereld is toevallig ontstaan als resultaat van een interactie van vele krachten die over een tijdsspanne van miljarden jaren langzamerhand alle levende wezens het aanzien heeft gegeven. Daarmee vervallen ook absolute morele criteria. Wetten zijn slechts het gevolg van afspraken tussen de mensen, die veranderd kunnen worden wanneer de maatschappij dit nodig acht.

De mens als hoogste autoriteit?
Deze atheïstische levensvisie is bijzonder ‘prettig’ omdat er geen hogere autoriteit bestaat dan de mens zelf. Maar volgens de Tora ontstond de wereld op uitspraak van G’d. Hasjeem gaf ons instructies voor het functioneren van een menselijke maatschappij onder een absolute morele wet. Het staat de mens niet vrij om deze wetten op te heffen of af te schaffen.

Geen automatische piloot
Vanaf de Schepping leek G’d de wereld – in moderne termen uitgedrukt – op de automatische piloot te besturen. De mensen vergaten hun hogere roeping. Maar met de tien plagen toonde G’d dat Hij achter het stuur zit. Met de jetsiat Mitsraim, de Exodus werd een volk geschapen, dat de partner zou worden van de Sjabbat. Hierdoor kunnen wij spreken van absolute ethische waarden zoals de Tien Geboden.

Aards en geestelijk verenigen
Het is onze taak om het fysieke en spirituele te verenigen en het fysieke aspect van ons bestaan te verheffen tot iets spiritueels: “Ware het niet voor Mijn verbond dag en nacht, dan zou ik de wetten van Hemel en aarde niet geschapen hebben” (Jeremia 33: 25). De Tora wordt een verbond genoemd. Zou het Joodse volk de Tora niet hebben geaccepteerd dan zou de wereld zoals wij die kennen niet in zijn huidige vorm hebben bestaan.

Ziel van de wereld
De Tora is de ziel van de wereld. Het universum leeft omdat de Tora het zijn spirituele vervulling geeft. Pas nadat de fysieke wereld gecreëerd was, wordt er gesproken van kedoesja en zegen: “En G’d zegende de zevende dag en heiligde die” (Genesis 2:3). Het woord vajechoeloe wordt in verband gebracht met het zelfstandig naamwoord klie, voorwerp of instrument. De fysieke wereld zou het vehikel voor de ziel worden. Ziel en lichaam zouden de instrumenten worden voor de uitvoering van G’ds Scheppingsplan.

De Tora is een verbond
De Tora wordt een verbond genoemd. Een verbond tussen twee partijen regelt hun relatie en definieert deze: “Want het is een teken tussen Mij en jullie om te weten, dat Ik G’d ben, die jullie heilig” (Exodus 31: 12-13). Erkenning van G’d als bron van kedoesja is essentieel voor het voortbestaan van het Joodse volk. Maar het weten van het hoe en het waarom van de Sjabbat is hierbij onmisbaar. Kennis is hierbij onmisbaar. Kennis en bewustzijn zijn de essentie waarin mens en dier verschillen. Alleen de mens is in staat om de tien scheppingsuitspraken te veranderen in de waarden en normen van een wereld, die in het teken staat van de Tien geboden.

Sjabbat voor de jamiem toviem
Sjabbat gaat vooraf aan de jamiem toviem, de feestdagen. Sjabbat heet `techila lemikra’ee kodesj’ – de inleiding op de heilige uitroepingen, de jamiem toviem.
De jamiem toviem zijn afhankelijk van de Joodse kalender en deze wordt vastgesteld door mensen. Sjabbat is daarentegen de zevende dag, die automatisch aanbreekt zonder menselijke bemoeienis. De mens werd niet alleen in staat gesteld om deze feestdagen te erkennen, te voelen en te houden maar ook om deze zelf vast te stellen en uit te roepen. Wij hebben die spirituele kracht van de Sjabbat nodig, die de brug vormt tussen kedoesja en het aardse.

Sjabbat eist kennis van G’ds plan met de wereld. Sjabbat stelt ons via haar kedoesja in staat om ons dit besef eigen te maken omdat wij op deze zevende dag van de week op een hoger niveau leven en functioneren.

Hoger niveau leven
Het is wellicht daarom dat wij Sjier hasjiriem op deze allerheiligste dag lezen. Alleen op Sjabbat hebben wij de geestelijke rust om ons in de verheven en onlichamelijke aspecten van dit Hooglied te verdiepen. Alleen wanneer wij omgeven zijn met de hoogste graad van wijding en kedoesja kunnen wij aanvoelen, dat Sjier hasjiriem het verlangen van onze nesjomme (ziel) naar een hogere vorm van leven en liefde weerspiegelt. Aardse liefde, tussen man en vrouw of tussen ouders en kinderen, is slechts een zwakke afspiegeling van de Hemelse liefde, die de basis vormt van al het geschapene.