Redenen om te scheiden (1) – vanuit de man

Regelmatig komt het voor dat ik een stel coach dat vast gelopen is in hun relatie, waarvoor vanuit de reformatorische achtergrond het onmogelijk lijkt om uit elkaar te gaan, omdat het gebod lineair wordt gehanteerd: een echtscheiding is verboden, ook al is de liefde verdwenen en vermoord men elkaar op een emotioneel niveau. Dit klem zetten, veroorzaakt een machteloosheid en soms radeloosheid die hartverscheurend kan zijn. Het Joodse gedachtengoed is daar veel genuanceerder in. Hier een andere manier van kijken, die handvatten geeft voor reflectie.
Rabbi Reuven P. Bulka (een bekend auteur, docent en joodse activist. Hij is de rabbijn van de congregatie Machzikei Hadas in Ottawa, Ontario, Canada, en is de co-voorzitter van het Canadian Jewish Congress) schrijft 2 artikelen waarin hij aangeeft waarom het vanuit de Joodse traditie geoorloofd is te scheiden vanuit de vrouw en dit artikel gaat over de redenen voor een man.


auteur: Reuven P. Bulka
datum: mei 2009
website: https://www.chabad.org/
vertaling: Dineke van Kooten


De meest elementaire gronden voor echtscheiding zijn in feite die van het soort ‘zonder schuld’. Algemeen wordt aangenomen dat scheiding zonder schuld een ontdekking uit het einde van de 20e eeuw is, maar dit is niet het geval. Lang daarvoor stond de joodse wet scheiding zonder schuld toe. Als er onverzoenlijke verschillen waren, als het paar gewoon onverenigbaar was, en ze besloten na al hun inspanningen dat ze geen leven samen konden leiden, dan kon de scheiding worden afgerond.
Het was niet nodig om overspel te bewijzen, of enige andere ernstige beschuldiging van wanpraktijken in het huwelijk, zodat man en vrouw hun verbintenis konden beëindigen. Dus ook al is echtscheiding geen gelukkige gebeurtenis, het kan in situaties van onderlinge overeenstemming relatief eenvoudig zijn.

Nalatig
Echtscheiding wordt ingewikkelder wanneer slechts een van de partners de scheiding wil of de scheiding van de andere eist. Dit soort procescomplexiteit vloeit voort uit beschuldigingen door een van de partners dat de echtgenoot nalatig is geweest in de echtelijke verantwoordelijkheden.
Er is een nauwkeurige halachische (joods-juridische) inventaris van de omstandigheden waarin de echtgenoot of de vrouw het recht hebben op echtscheiding, een recht dat daarbij de andere partner verplicht om mee te werken. De meeste problemen doen zich voor wanneer de echtgenoot weigert mee te werken, en in mindere mate wanneer de vrouw, die nu niet tegen haar wil kan scheiden, weigert mee te werken. Rabbijnse rechtbanken hebben wel wat spierkracht, maar missen de echte kracht van de Bet Din (Rabbijnse rechtbank) van weleer. Rabbijnse rechtbanken kunnen sancties opleggen, en in situaties van onverzettelijkheid van man of vrouw zou het zeer nuttig zijn als de rechtbank al zijn kracht zou gebruiken om ervoor te zorgen dat het paar meewerkt.

Ontkenning van de basisprincipes
De echtgenoot kan de echtscheiding eisen als zijn vrouw hem de voordelen van echtelijk bezoek ontzegt, wat in de Torah onah wordt genoemd. Dit is een fundamenteel ingrediënt van de echtelijke verbintenis die, als ze opzettelijk wordt verdraaid, het huwelijk bij de wortel vernietigt. Bovendien is het verlaten van de vrouw zonder enige geldige reden ook een reden voor de echtgenoot om een ​​echtscheiding te eisen. In dergelijke gevallen, wanneer het duidelijk is dat de vrouw een fout heeft begaan, verspeelt zij ook de ketubah (huwelijksovereenkomst) schikking.

De ketubah-schikking is het bedrag dat door de echtgenoot aan de vrouw wordt beloofd bij het huwelijk, mocht het huwelijk worden verbroken hetzij door echtscheiding, hetzij door de dood van de echtgenoot. Als het echter de vrouw is die de breuk in gang zet, mag ze niet materieel voordeel halen uit het feit dat het huwelijk uiteenvalt.

Deze gevallen van niet-medewerking door de vrouw, hetzij door ontkenning van onah of desertie, geven de echtgenoot het recht om van zijn vrouw te scheiden. Het verleent de echtgenoot echter niet de verantwoordelijkheid om van zijn vrouw te scheiden. Het is een recht dat hij kan verkiezen niet uit te oefenen.

Overspel
De situatie van overspel is anders. Als er werkelijke ooggetuigen zijn die getuigen van het overspel van de vrouw, heeft de man geen andere keuze dan van zijn vrouw te scheiden. Het kan zijn dat hij niet langer met zijn vrouw samenwoont, ondanks haar eigen schaamteloze tegenstand voor de heiligheid van het huwelijk en haar onvermogen om de integriteit van de huwelijksinstelling te beschermen. En het kan niets anders zijn dan schaamteloze minachting als het overspel plaatsvond in de aanwezigheid van twee ooggetuigen.

Het moet duidelijk zijn dat hoewel overspel een ernstige overtreding is, het soort overspel dat echtscheiding noodzakelijk maakt, een zeldzaam type is, dat wordt uitgevoerd, na voorafgaande waarschuwing, in aanwezigheid van getuigen. Dat soort arrogant, minachtend overspel komt nauwelijks voor.
Als het toch gebeurt, tast zulk onverantwoord gedrag het weefsel van het joodse leven aan en kan het binnen het huwelijk niet worden getolereerd. Aangezien het de gemeenschap in het algemeen is die aan dit soort gedrag lijdt, kunnen noch de man noch de vrouw zichzelf boven de gemeenschap plaatsen door dergelijk gedrag te negeren of goed te keuren. De gemeenschap is groter dan enig individu of koppel.

Niet eenzijdig
Met betrekking tot het weigeren van echtelijk bezoek door de vrouw, of haar vertrek, is dit, hoewel de gronden duidelijk en nauwkeurig lijken, niet altijd het geval. Het is duidelijk dat er legitieme gronden kunnen zijn waarom de vrouw zichzelf aan de echtgenoot verloochent.

Een van die rechtvaardigingen is dat de echtgenoot haar fysiek of verbaal mishandelt en daarom alleen maar minachting voor hem heeft. De echtgenoot kan dan niet klagen dat zijn vrouw weigert seksuele relaties aan te gaan.

Evenzo, als de vrouw het huishouden niet doet omdat ze het voortdurende fysieke of verbale geweld van de man niet kan tolereren, kan haar dat niet worden verweten. De echtgenoot heeft zeker niet het recht om te pleiten voor echtscheiding als gevolg van gedrag van de vrouw dat door hem werd versneld.

In dit geval, zoals in de meeste andere gevallen van controversiële kwesties met betrekking tot de echtscheiding, moet de kwestie worden berecht door een bevoegde rabbijnse rechtbank die in staat is om, door zorgvuldig en aandachtig te luisteren, de Joodse wet toe te passen op de specifieke omstandigheden.

Overspel anders
Vleirij is echter een andere zaak, waarvoor geen enkele rechtvaardiging bestaat. Men kan begrijpen waarom de ongevoeligheid en wreedheid van de man ertoe kunnen leiden dat de vrouw een totale afkeer voelt voor haar partner in het huwelijk, en waarom ze aldus weigert zich in te laten met enige intieme uitdrukking. Dit verklaart of verontschuldigt de vrouw echter niet om zichzelf te delen met een andere persoon buiten het huwelijk.

Het is waar dat men kan begrijpen dat de vrouw door haar man is afgewezen. Maar in dergelijke gevallen is het juiste om te doen het probleem onder ogen te zien en het te corrigeren, of het toneel permanent te verlaten via echtscheiding. De heiligheid van het huwelijk blijft intact, zelfs als het huwelijk zelf wankel is. Als het aan elk individu zou worden overgelaten om willekeurig te beslissen op welk moment het huwelijk wankel genoeg is om buitenechtelijke relaties te onderhouden, dan zou de heiligheid van de echtelijke verbintenis begrijpelijkerwijs teniet worden gedaan.

Als er een vermoeden van overspel is, zonder direct bewijs of daadwerkelijke ooggetuigen van het overspel, maar met een legitiem vermoeden dat het overspel daadwerkelijk heeft plaatsgevonden, is de situatie ingewikkelder. Hier heeft de man het recht om van zijn vrouw te scheiden, maar hij wordt niet gedwongen dat recht uit te oefenen.

Er zijn andere gedragingen van de vrouw die de echtgenoot het recht geven om te scheiden. Ze omvatten een breed scala aan handelingen van de vrouw, waaronder onfatsoenlijk gedrag, het vervloeken of beledigen van haar echtgenoot door de vrouw, het beledigen van hun kinderen of de ouders van de echtgenoot in het bijzijn van de echtgenoot, of het slaan van de vrouw door hem.

Ook hier is de zaak niet zo eenvoudig als het lijkt. De man moet van de kant van de vrouw slechte bedoelingen aantonen. Hij moet kunnen bewijzen dat haar gedrag meer was dan een geïsoleerd incident, of reactie op provocatie, of zelfs maar een driftbui. Hij moet kunnen aantonen dat dit een berekende, goed doordachte en vooraf geplande hatelijke verbale of fysieke aanval was.

Het is wel te verstaan ​​dat als het gedrag van de vrouw op deze manier een reactie is op het feit dat de man de aanstichter is via zijn eigen verbale of fysieke mishandeling, of ongepast gedrag, hij dan geen scheiding van zijn vrouw kan eisen voor gedrag dat hij heeft uitgelokt.

Evenzo kan de echtgenoot echtscheiding nastreven als zijn vrouw hem bederft met betrekking tot kwesties van de joodse wet. Dit kan van toepassing zijn als ze hem voedsel geeft dat niet koosjer is (geschikt om te worden gegeten volgens de joodse wet), of hem voor de gek houdt in huwelijksrelaties als ze nog in een menstruele toestand is.

Ook hier is de situatie niet eenzijdig. De echtgenoot moet kunnen aantonen dat het opzettelijke religieuze ondermijning was die door zijn vrouw werd gepleegd. Hij moet eveneens kunnen aantonen dat hij werkelijk om deze zaken geeft, dat ze niet slechts een excuus zijn om te scheiden. Een echtgenoot die een vast menu van cheeseburgers geeft, kan dus niet met recht beweren dat hij wil scheiden omdat zijn vrouw hem voedsel gaf dat niet koosjer was.

Belemmeringen
Een andere reden waarom de man op echtscheiding kan aandringen, is als de vrouw een fysieke smet heeft die de man zo onaangenaam vindt dat het onmogelijk wordt om in de verbintenis te blijven.

Hier kan de echtgenoot echter alleen een scheiding eisen als hij niet op de hoogte was en niet op de hoogte kon zijn van deze smet voorafgaand aan het huwelijk. Een smet die zich pas na de bruiloft ontwikkelt, kan door de echtgenoot niet als reden worden gebruikt om op echtscheiding aan te dringen.
Als de man en de vrouw tien jaar samenwonen en ze hebben geen kinderen, dan heeft hij het recht om echtscheiding te vragen, zodat hij kan hertrouwen en proberen zijn verplichting tot voortplanting na te komen. In dat geval is de echtgenoot niet verplicht tot echtscheiding. Hij heeft dit recht, en ook het recht om te weigeren het uit te oefenen.

Dit zijn enkele van de belangrijkste twistpunten die zich in het huwelijk kunnen voordoen en waarvoor de echtgenoot het recht heeft om te scheiden.

De maaltijd bederven
Er dient een andere mogelijke rechtmatige reden te worden genoemd voor de echtgenoot die een scheiding aanvraagt. Dit is de situatie waarin de vrouw het voedsel van haar man bederft. Het is duidelijk dat het aantal echtscheidingen astronomisch hoog zou zijn, en het huwelijksleven zou een voortdurende snelkookpan zijn, als elk bedorven avondmaal of verbrande ontbijttoost door de echtgenoot zou kunnen worden gebruikt als excuus voor een scheiding.

De taal van de Talmoed in deze situatie lijkt zich te concentreren op het element wrok. De bewoording van deze clausule is precies dat “ze zijn eten bedierf” (Gittin, 90a). Dit betekent dat haar eigen eten niet bedorven was, maar dat het zijne was. Dit zou erop wijzen dat de vrouw opzettelijk het eten van haar man bedierf, maar ervoor zorgde dat haar eigen maaltijd in orde was. Zo’n culinaire wrok spreekt over het doel van de vrouw om de maaltijd van haar man te ruïneren, en geeft aan dat het huwelijk een onhoudbaar niveau heeft bereikt.

Ook hier, zoals in de meeste andere gevallen van het recht van de man om te scheiden, kan de vrouw een tegenaanval doen met legitieme redenen waarom ze het eten van haar man bedierf, zoals dat hij beledigende en grof taalgebruik tegen haar gebruikte, of haar misbruikte, en ze was zo boos dat ze het op de groenten of het vlees nam. Men kan aannemen dat het rabbijnse Hof niets dan bewondering zou hebben voor haar terughoudendheid, in plaats van haar het ongerechtvaardigde verlangen naar echtscheiding op te leggen.

Echtscheiding niet onmiddellijk
Het behoeft geen betoog dat het onverstandig en onverantwoord zou zijn om de kwestie van een duidelijk strijdig huwelijk te laten zonder tussenbeide te komen om tot de kern van het probleem te komen. Wanneer we het hebben over de echtgenoot die het recht heeft om een ​​echtscheiding aan te vragen, of over het vermogen van de vrouw om het verlangen van de man naar echtscheiding tegen te gaan, betekent dit niet dat het rabbijnse gerechtshof zich overdreven zal gedragen.

Het idee van een scheidings-procedure is om de onmiddellijke beëindiging van een huwelijk te voorkomen. Het rabbijnse gerechtshof zal beraadslagen en het eerste punt van beraadslaging zal zijn om te zien of openstaande geschillen tussen het paar al dan niet kunnen worden gecorrigeerd. Pas nadat deze benaderingswijze is onderzocht en nutteloos is bevonden, zal de rechtbank de kwestie van de legitimiteit van de claims in overweging nemen.

Meer lezen over scheiden op deze website? Kijk hier