Overheden ondertekenen geheime vaccindeals.
Contracten van meerdere miljarden dollars geven geneesmiddelenfabrikanten aansprakelijkheidsschilden, patentbezit en speelruimte op leveringsdata en prijzen – en beloven dat veel ervan niet openbaar zal worden gemaakt.
BRUSSEL – Toen leden van het Europees Parlement deze maand bij elkaar gingen zitten om het eerste openbaar beschikbare contract voor de aankoop van coronavirusvaccins voor te lezen, merkten ze dat er iets ontbrak. Eigenlijk ontbreekt er veel.
De prijs per dosis? Geredigeerd. Het uitrolschema? Geredigeerd. Het bedrag dat vooraf wordt betaald? Geredigeerd.
En dat contract, tussen het Duitse farmaceutische bedrijf CureVac en de Europese Unie, wordt beschouwd als een van de meest transparante ter wereld.
Regeringen hebben miljarden dollars gestoken in het helpen van farmaceutische bedrijven bij het ontwikkelen van vaccins en besteden miljarden meer om doses te kopen. Maar de details van die deals blijven grotendeels geheim, waarbij regeringen en volksgezondheidsorganisaties instemmen met de eisen van farmaceutische bedrijven om geheimhouding.
auteurs: Matt Apuzzo en Selam Gebrekidan – The New York Times
datum: 28 Januari 2021 (update 24 februari 2021)
website: https://www-nytimes-com.cdn.ampproject.org/c/s/www.nytimes.com/2021/01/28/world/europe/vaccine-secret-contracts-prices.amp.html
Slechts enkele weken na de vaccinatiecampagne maakt die geheimhouding het afleggen van verantwoording al moeilijk. De farmaceutische bedrijven Pfizer en AstraZeneca hebben onlangs aangekondigd dat ze hun Europese bezorgdoelen zouden missen, wat op grote schaal zorgen baarde naarmate gevaarlijke virusvarianten zich verspreiden. Maar de voorwaarden van hun contracten blijven goed bewaarde geheimen, waardoor het moeilijk is om bedrijfs- of overheidsfunctionarissen te ondervragen over schuld of verhaal.
Beschikbare documenten suggereren echter dat farmaceutische bedrijven flexibele leveringsschema’s, octrooibescherming en immuniteit van aansprakelijkheid eisten en ontvingen als er iets misgaat. In sommige gevallen is het landen verboden doses te doneren of door te verkopen, een verbod dat de inspanningen om vaccins naar arme landen te krijgen zou kunnen belemmeren.
Overheden snijden ten minste drie soorten vaccincontracten af: sommige kopen rechtstreeks bij farmaceutische bedrijven. Anderen kopen via regionale instanties zoals de Europese Unie of de Afrikaanse Unie. Velen zullen zich wenden tot het non-profit Covax-programma, een alliantie van meer dan 190 landen, dat koopt bij de medicijnfabrikanten met het oog op het wereldwijd beschikbaar maken van vaccins, vooral aan arme landen, gratis of tegen lagere kosten. Sommige regeringen hebben overeenkomsten gesloten met zowel fabrikanten als Covax.
De Verenigde Staten hebben 400 miljoen doses van de Pfizer-BioNTech- en Moderna-vaccins veiliggesteld, genoeg voor 200 miljoen mensen, en staan op het punt om tegen de zomer 200 miljoen extra doses te regelen, met opties om er nog eens 500 miljoen bij te kopen. Het heeft ook koopovereenkomsten voor meer dan 1 miljard doses van vier andere bedrijven waarvan de inentingen nog geen goedkeuring van de Amerikaanse regelgevende instanties hebben.
De Europese Commissie, de uitvoerende macht van de Europese Unie die namens haar 27 lidstaten onderhandelt, heeft bijna 2,3 miljard doses onder contract en onderhandelt over ongeveer 300 miljoen extra, volgens gegevens die zijn verzameld door UNICEF en Airfinity, een wetenschappelijk analysebedrijf.
Covax zegt dat het overeenkomsten heeft voor iets meer dan 2 miljard vaccindoses, hoewel het ook zijn contracten geheim houdt. Slechts ongeveer een dozijn van de 92 landen die in aanmerking komen voor vaccinsubsidies in het kader van de alliantie, zijn erin geslaagd om afzonderlijke deals te sluiten met individuele bedrijven, voor een totaal van 500 miljoen doses.
Ondanks de geheimhouding hebben overheids- en regelgevingsdocumenten, openbare verklaringen, interviews en af en toe een vergissing enkele belangrijke details over de vaccinovereenkomsten onthuld. Hier is wat we hebben geleerd.
Regeringen hielpen bij het creëren van vaccins
De ontwikkeling van vaccins is een riskante onderneming. Bedrijven investeren zelden in productie totdat ze zeker weten dat hun vaccins effectief zijn en goedkeuring van de overheid kunnen krijgen. Daarom duurt het meestal zo lang om ze te ontwikkelen en uit te rollen.
Om dat proces te versnellen, hebben regeringen – voornamelijk de Verenigde Staten en Europa – en non-profitorganisaties zoals de Coalition for Epidemic Preparedness Innovations, of CEPI, een deel of al dat risico geabsorbeerd.
De Verenigde Staten hebben bijvoorbeeld tot $ 1,6 miljard toegezegd om het in Maryland gevestigde bedrijf Novavax te helpen bij de ontwikkeling van zijn coronavirusvaccin, volgens wettelijke documenten. CEPI heeft tot ongeveer $ 400 miljoen aan subsidies en renteloze leningen binnengehaald.
Andere bedrijven hebben nog meer hulp gekregen. Het biotechbedrijf Moderna uit Massachusetts gebruikte niet alleen door de overheid ontwikkelde technologie als basis voor zijn vaccin, het ontving ook ongeveer $ 1 miljard aan overheidssubsidies om het medicijn te ontwikkelen. In augustus plaatste de regering vervolgens een eerste bestelling voor het vaccin voor $ 1,5 miljard. Het bedrijf heeft gezegd dat het project volledig door de federale overheid is betaald.
Dit soort regelingen is ontworpen om bedrijven te helpen een vliegende start te maken met de productie en om kosten zoals klinische tests te dekken.
Maar bedrijven behouden de patenten
Ondanks de enorme investeringen van de belastingbetaler, zijn de farmaceutische bedrijven doorgaans volledig eigenaar van de patenten. Dat betekent dat bedrijven kunnen beslissen hoe en waar de vaccins worden geproduceerd en hoeveel ze kosten. Zoals in het CureVac-contract wordt uitgelegd, heeft het bedrijf het recht om dergelijke eigendomsrechten uitsluitend te exploiteren.
Dit is al maanden een twistpunt. Een coalitie van landen, geleid door India en Zuid-Afrika, heeft een verzoekschrift ingediend bij de Wereldhandelsorganisatie om afstand te doen van intellectuele eigendomsrechten, zodat producenten van generieke geneesmiddelen kunnen beginnen met het produceren van de vaccins. De Wereldgezondheidsorganisatie heeft het idee onderschreven, maar het is allesbehalve gedoemd door tegenstand van de Verenigde Staten en Europa, waarvan de medicijnfabrikanten zeggen dat patenten en de winsten die daaruit voortvloeien de levensader zijn van innovatie.
“Overheden creëren kunstmatige schaarste”, zegt Zain Rizvi van de waakhondgroep Public Citizen. “Wanneer het publiek kennis financiert die nodig is om een pandemie te beëindigen, mag die niet geheim worden gehouden.”
Prijzen zullen variëren
Een van de belangrijkste voorwaarden van de vaccincontracten – de prijs per dosis – wordt vaak geredigeerd in de openbare versies van overheidscontracten. De bedrijven beschouwen dit als een bedrijfsgeheim. Sommige farmaceutische bedrijven hebben in hun leveringscontracten clausules opgenomen die hen in staat stellen leveringen op te schorten als landen de prijs bekendmaken.
Door erop te staan dat hun prijzen vertrouwelijk blijven, hebben de medicijnfabrikanten de overhand op regeringsonderhandelaars die niet weten wat andere landen betalen.
Hoewel regeringen die bepaling accepteerden, laten lekken en sommige officiële rapporten enkele van de verschillen zien. De Europese Commissie betaalde $ 2,19 voor elke dosis van het vaccin ontwikkeld door de Universiteit van Oxford en AstraZeneca, terwijl Zuid-Afrika volgens berichten in de media meer dan twee keer zoveel betaalde, $ 5,25.
Farmaceutische bedrijven reageerden niet op verzoeken om inzage in hun nog niet uitgevoerde contracten of om uit te leggen waarom geheimhouding noodzakelijk was. Een woordvoerster van Moderna wees alleen op een regelgevingsdocument waarin stond dat het contract “algemene voorwaarden bevat die gebruikelijk zijn”.
Daarom veroorzaakte het vorige maand zoveel opschudding toen een Belgische functionaris per abuis een prijslijst onthulde, waaruit bleek dat de Amerikaanse belastingbetalers $ 19,50 per dosis betaalden voor het Pfizer-vaccin, terwijl Europeanen $ 14,70 betaalden.
Dag Inge Ulstein, de Noorse minister van Internationale Ontwikkeling, zei dat landen en internationale organisaties meer moeten doen om contracten openbaar te maken. Hij riep ook landen op om vaccintechnologie te delen en zei dat rijke regeringen vroegtijdig vaccins aan arme landen zouden moeten doneren – zelfs als ze nog steeds hun eigen burgers vaccineren, zoals Noorwegen van plan is te doen.
“Er moet transparantie zijn met betrekking tot de afspraken over aanbestedingen”, zei hij in een interview. Daartoe deelde hij met The New York Times de koopovereenkomst van zijn land met Covax. Die organisatie heeft geweigerd haar deals openbaar te maken – hetzij met de medicijnfabrikanten, hetzij met de landen waaraan ze verkoopt.
Covax-contracten met landen gaan uit van $ 10,55 per dosis, maar waarschuwen dat de uiteindelijke kosten hoger zouden kunnen zijn na het opnemen van een “toegang / snelheidspremie”, die volgens Covax wordt gebruikt om bedrijven te helpen hun vaccins snel op de markt te brengen.
Donaties en wederverkoop zijn aan beperkingen onderhevig
Voorstanders van de volksgezondheid hebben rijke landen opgeroepen – die de markt bijna in het nauw hebben gedreven door de vroege doses – om vaccins te doneren of te verkopen aan arme landen. Maar contracten kunnen het vermogen van kopers om doses te exporteren beperken, wat de verkoop van farmaceutische bedrijven zou kunnen drukken.
Het CureVac-contract verbiedt bijvoorbeeld Europese landen om doses door te verkopen, te exporteren of te doneren – ook aan Covax – zonder toestemming van het bedrijf. Sommige contracten in de Verenigde Staten hebben vergelijkbare beperkingen.
Een woordvoerder van de Europese Commissie heeft gezegd dat de bedrijven die bepaling hebben opgenomen om te garanderen dat, waar hun drugs ook werden gebruikt, ze onder dezelfde wettelijke bescherming vielen.
En regeringen proberen andere manieren te vinden om de export te beperken.
Dinsdag lobbyde Duitsland bij de Europese Commissie om haar lidstaten toe te staan de export van vaccins naar landen buiten het blok te blokkeren na de haperende start van de distributie van vaccins in Europa.
Vaccins komen aan wanneer ze aankomen
Levertijden worden beschouwd als bedrijfseigen informatie, dus er zijn geen openbare benchmarks om een bedrijf aan te meten.
Nergens is dat duidelijker dan in de strijd van de Europese Unie met AstraZeneca over de aankondiging van het bedrijf dat het in het eerste kwartaal van dit jaar niet het verwachte aantal doses zou leveren. Europese functionarissen zeggen dat ze voor dergelijke leveringen specifieke, contractuele garanties hebben gekregen. Het bedrijf zegt dat het alleen heeft beloofd zijn uiterste best te doen om die doelstellingen te halen.
Europese functionarissen, die aanvankelijk hadden afgesproken het contract geheim te houden, hebben het bedrijf nu gevraagd het openbaar te maken. Tenzij dat gebeurt, is er geen manier om te beoordelen wie verantwoordelijk is.
Maar het lijdt geen twijfel dat de medicijnfabrikanten voldoende speelruimte hebben gecreëerd voor zo’n ambitieuze, gecompliceerde uitrol. Het CureVac-contract zegt dat de leverdata (die allemaal zijn geredigeerd) als schattingen moeten worden beschouwd. “Er is mogelijk geen product of slechts beperkte hoeveelheden van het product beschikbaar op de geschatte leverdata”, luidt het contract. Soortgelijke bepalingen bestaan in andere contracten.
Bijna elke vaccinproducent heeft investeerders op dezelfde manier verteld dat ze hun doelen misschien niet zouden halen. “We zijn misschien niet in staat om op tijd productiecapaciteit te creëren of op te schalen”, waarschuwde Pfizer afgelopen augustus in een bedrijfsaanvraag.
Die onzekerheid heeft gezondheidsfunctionarissen gefrustreerd. Toen Pfizer Italië onlangs vertelde dat het de leveringen tijdelijk met 29 procent verminderde, zei de regering dat ze overwoog het bedrijf voor de rechter te dagen. Als die rechtszaak zich voordoet, zou het enkele details van het contract van de Europese Unie met Pfizer openbaar kunnen maken, dat volkomen geheim blijft.
“Op een gegeven moment beloofden ze meer vaccins of snellere vaccins”, zei Steven Van Gucht, de beste viroloog van de Belgische regering. “En uiteindelijk konden ze niet leveren.”
Sommige regeringen profiteren
In het begin van de pandemie verstrekte de Europese Investeringsbank, de kredietverlenende tak van de Europese Unie, een lening van $ 100 miljoen aan het Duitse bedrijf BioNTech, dat samen met Pfizer een vaccin produceerde.
Naast de rente op de lening, zal de Europese bank tot $ 25 miljoen aan vaccinwinsten ontvangen, volgens een bewerkte versie van het contract dat BioNTech heeft ingediend bij effectentoezichthouders.
De bank zei dat winstdelingsregelingen het risico weerspiegelen dat gepaard gaat met vroege financiering. De heer Rizvi, van Public Citizen, voerde aan dat het regeringen aan dezelfde kant plaatst als de medicijnfabrikanten en elke prikkel vermindert om medicijnen goedkoop en algemeen verkrijgbaar te maken.
Bedrijven krijgen bescherming tegen aansprakelijkheid
In de Verenigde Staten zijn farmaceutische bedrijven beschermd tegen bijna alle aansprakelijkheid als hun vaccins niet werken of ernstige bijwerkingen veroorzaken. De regering dekt de geneesmiddelenfabrikanten Covid-19 onder de PREP-wet, een wet uit 2005 die bedoeld was om de toegang tot medicijnen tijdens noodsituaties op gezondheidsgebied te versnellen.
Dat betekent dat mensen de bedrijven niet kunnen aanklagen, zelfs niet in geval van nalatigheid of roekeloosheid. De enige uitzonderingen zijn gevallen van bewezen “opzettelijk wangedrag”.
Farmaceutische bedrijven zoeken vergelijkbare vrijstellingen van aansprakelijkheid in onderhandelingen met andere landen. Europese onderhandelaars hebben zich tegen dergelijke verzoeken verzet. Covax staat er ook op dat landen alle aansprakelijkheid aanvaarden als onderdeel van haar contracten.
De CureVac-E.U. contract beschermt het bedrijf tegen aanzienlijke aansprakelijkheid, maar met uitzonderingen. Die uitzonderingen worden geredigeerd.
Monika Pronczuk heeft bijgedragen aan deze rapportage.
Wil je meer weten over dit onderwerp?
Kijk op: https://www.dinekevankooten.nl/tag/politiek/
Voor een overzicht kijk op: https://www.dinekevankooten.nl/archief/overzicht-great-reset-corona/
