Onderschatten we de bijwerkingen?
Er is veel kritiek op de AstraZeneca prikstop. Maar onderschatten we de gevolgen van sinustrombose?
Experts kwamen de afgelopen dagen met stevige kritiek op de AstraZeneca-prikstop maar er is er één die daar anders tegenaan kijkt. Jonathan Coutinho, neuroloog in Amsterdam UMC, is een Europees expert op het gebied van sinustrombose, de aandoening die nu wordt aangemerkt als bijwerking van het vaccin. ‘Het is echt wat anders dan gewone trombose, het gaat meestal om jonge mensen en ze worden bijna nooit meer de oude.’
auteur: Ellen de Visser
datum: 9 april 2021
website: https://www.volkskrant.nl/wetenschap/er-is-veel-kritiek-op-de-astrazeneca-prikstop-maar-onderschatten-we-de-gevolgen-van-sinustrombose~bfcc1d6e/
Coutinho, zoon van arts-microbioloog Roel Coutinho die bij het RIVM de voorganger van Jaap van Dissel was, maakte deel uit van de internationale groep deskundigen die de afgelopen weken het Europese geneesmiddelenbureau EMA van advies voorzag. Het EMA telt onder gevaccineerden inmiddels 169 gevallen van sinustrombose, een aandoening waarbij bloedstolsels aderen in het hoofd afsluiten. Het vermoeden is dat die zeldzame vorm van trombose wordt aangezwengeld door een extreme reactie van het immuunsysteem op het vaccin. In Nederland zijn nu twee gevallen van sinustrombose gemeld, zes andere meldingen betroffen trombose op andere plekken in het lichaam.
Uw collega’s willen per se dat wordt doorgeprikt. U bent iets terughoudender, waarom?
‘Het risico op de bijwerking wordt geschat op één op 100 duizend, maar waarschijnlijk is het hoger voor vrouwen onder de 60. Dat betekent dat van de ruim 4,5 miljoen Nederlandse vrouwen tussen de 20 en de 60 jaar, er zestig tot negentig door het AstraZeneca-vaccin sinustrombose zouden oplopen. Dat risico is klein, dat ben ik met mijn collega’s eens. Maar voor die vrouwen verandert de rest van hun leven, terwijl ze zonder het vaccin waarschijnlijk geen enkel probleem hadden gehad. En er is een alternatief, er zijn andere vaccins die deze bijwerking niet geven. Wat vooral zwaar telt voor mij: de groep met het meeste risico op de bijwerking van het vaccin is nu nét de groep die van corona het minste te duchten heeft. Dat is lastig uit te leggen.’
Maar als het vaccinatieprogramma nu vertraging oploopt, dan geeft dat ook extra covid-doden
‘Natuurlijk ben ik er geen voorstander van dat het vaccinatieprogramma wordt vertraagd. Als er echt geen alternatief is voor AstraZeneca, dan moeten we doorprikken. Maar laten vaccinatie-experts bekijken of snel andere vaccins kunnen worden ingezet en er zonder grote gevolgen geschoven kan worden.’
Heeft u het gevoel dat er iets te gemakkelijk wordt gedacht over sinustrombose?
‘Een beetje wel. Veel trombose-experts die nu van zich laten horen zijn internisten. Zij behandelen geen patiënten met deze ziekte. En daardoor onderschatten ze de situatie, denk ik. Ik zie vergelijkingen voorbij komen met gewone trombose, in een been. Dat is ook vervelend, maar echt wel wat anders dan wat ik bij mijn patiënten zie.’
Wat ziet u?
‘De ziekte treft in Nederland jaarlijks zo’n 200 patiënten, merendeels jonge vrouwen. Ze stonden midden in het leven en de meesten komen niet terug op hun oude niveau. Bijna de helft krijgt als gevolg van de trombose een hersenbloeding. Soms raken ze invalide, krijgen spraakproblemen of ernstige epilepsie. Ik zie ook veel patiënten met cognitieve klachten. Een groot deel houdt er chronische hoofdpijn aan over.’
Begrijpen de experts waarom dit vaccin deze vorm van trombose veroorzaakt?
‘De gespecialiseerde neurologen kennen elkaar, ik krijg nu uit de hele wereld gegevens over patiënten binnen. Onze collega’s in Israël, waar met Pfizer is gevaccineerd, hebben drie dagen lang gezocht en niet één geval gevonden. Dat wekt de suggestie dat de bijwerking specifiek is voor het AstraZeneca-vaccin. Maar met welk onderdeel is nog onduidelijk. Het zou te maken kunnen hebben met de technologie, waarbij een verkoudheidsvirus is omgebouwd.
Er gaat onder experts ook een andere interessante hypothese rond: kan het met een bepaalde fabriek te maken hebben? In India wordt dit vaccin ook gefabriceerd en gebruikt, en uit dat land komen vooralsnog geen meldingen van sinustrombose. Canada betrekt het vaccin naar het schijnt uit die Indiase fabrieken en van mijn Canadese collega’s hoor ik dat ook zij nog geen gevallen hebben gezien. We moeten voorzichtig zijn met die theorie, een fabriek levert aan veel landen en tussen die populaties kan verschil bestaan. Maar het moet worden uitgezocht.’
Veel landen hebben een leeftijdsgrens ingevoerd, terwijl volgens het EMA niet zeker is dat sinustrombose vaker bij jonge vrouwen voorkomt. Waarom is dat nog onduidelijk?
‘Sinustrombose is zeer zeldzaam. Als een jonge vrouw het ziekenhuis binnenkomt met een hersenbloeding, gaan de alarmbellen rinkelen. Maar bij een 70-plusser wordt sneller gedacht aan slechte bloedvaten en niet verder gezocht. Mogelijk wordt bij ouderen vaker een diagnose gemist, wat de risico-inschatting kan vertekenen. Het kan goed zijn dat het bij jonge mensen inderdaad vaker voorkomt, maar het lastige is dat wij nog niet alle details binnen hebben over de ziektegevallen.’
Wat gek, als jullie de experts zijn.
‘Die vreselijke privacywet maakt medisch wetenschappelijk onderzoek echt heel moeilijk. Vroeger deelden we data geanonimiseerd, zonder problemen. Nu mag dat niet meer en komen er juristen aan te pas. Je ziet wat het gevolg is als er snel iets moet worden uitgezocht, dan zit die wet je in de weg.’
Uw vader heeft vaak in de media kritiek geuit op het trage vaccinatiebeleid. Heeft u hier discussie over met hem?
‘Geen discussie, wel goede gesprekken. We hebben er afgelopen weekend tijdens het wandelen op de heide uitgebreid met elkaar over van gedachten gewisseld.’
