Margaret Mead: De Mythes en de Erfenis van Haar Werk

Margaret Mead (1901-1978) is een van de meest geciteerde en invloedrijke antropologen van de twintigste eeuw. Haar werk, met name haar bestseller Coming of Age in Samoa (1928), heeft generaties studenten en academici in de antropologie, psychologie en sociologie beïnvloed. Haar stelling dat cultuur een enorme invloed heeft op menselijke gedragingen en emoties werd baanbrekend geacht, maar was haar visie werkelijk accuraat? In dit artikel bekijken we wat Mead beweerde, waarom sommige van haar stellingen niet klopten, en hoe het toch komt dat ze zoveel aanzien kreeg.

Mead’s Visie: Cultuur als Vormende Factor
Mead werd opgeleid door Franz Boas, de grondlegger van de culturele antropologie, die sterk benadrukte dat culturele invloeden meer bepalend zijn voor menselijke gedragingen dan biologische of genetische factoren. Mead deelde deze overtuiging en ontwikkelde haar beroemde idee dat veel van wat wij beschouwen als de menselijke natuur, in feite een reactie is op de beperkingen die onze cultuur ons oplegt. Dit leidde haar tot haar bekendste werk: Coming of Age in Samoa.

In dit boek beschreef Mead de jeugd in Samoa, waar volgens haar de ervaring van puberteit en de sociale interacties van jongeren radicaal anders waren dan in het Westen. Ze stelde dat de Samoanen geen stress of problemen hadden tijdens de puberteit, dat er geen strijd was tussen de generaties, en dat de Samoaanse cultuur het individu bevrijdde van de druk van Westerse sociale normen. Mead claimde dat de Samoanen in harmonie leefden, vrij van de psychologische problemen zoals neurosen, seksuele frustratie, en frigiditeit die westerlingen kenmerkten. Ze beweerde zelfs dat verkrachting onbekend was op Samoa, en dat de seksualiteit van de Samoanen veel minder beladen was dan die in het Westen.

Mead stelde ook dat de Samoanen geen “romantische liefde” kenden zoals die in het Westen bestond, maar eerder platonische seksuele relaties die vrij van emotionele afhankelijkheid waren. Deze visie werd gepresenteerd als bewijs van het feit dat veel van de zogenaamde menselijke “natuur” simpelweg culturele constructies waren. Ze zag in de Samoaanse samenleving een model van geestelijke gezondheid en vrijheid, waarin de westerse neurosen en spanningen niet bestonden.

Waarom Klopte Mead’s Beeld van Samoa Niet?
Hoewel Mead’s werk op het eerste gezicht overtuigend leek, bleek haar beeld van de Samoaanse samenleving uiteindelijk onjuist. Kritiek kwam zowel van andere antropologen als van latere onderzoekers die dezelfde gemeenschappen bestudeerden. Hoewel Margaret Mead een pionier was in het veld van de antropologie en haar werk belangrijke vragen opwierp over cultuur en menselijke natuur, zou haar onderzoek in de huidige tijd waarschijnlijk met meer kritiek en nuance worden beoordeeld. De methodologische tekortkomingen van haar werk, vooral de eenzijdige en vertekende representatie van de Samoaanse cultuur, zouden niet onopgemerkt blijven.

De belangrijkste kritiekpunten zijn als volgt:
* Beperkte en Partiële Observatie:
Mead baseerde haar bevindingen grotendeels op de observaties van een relatief kleine groep Samoaanse jongeren die ze ontmoette, en haar conclusies waren niet altijd representatief voor de bredere samenleving. Veel van de gedragingen die ze beschreef als “normaal” voor de Samoaanse cultuur, waren in werkelijkheid uitzonderingen of afwijkingen van de algemene sociale normen.
* Vertekende Interacties:
Een andere antropoloog, Derek Freeman, heeft later gedocumenteerd dat Mead weinig begrip had van de dynamiek van de Samoaanse samenleving. Hij ontdekte dat Mead de traditionele autoriteit van ouders en ouderen in de Samoaanse cultuur over het hoofd had gezien. In werkelijkheid waren er wel degelijk spanningen tussen generaties, en puberteitsproblemen zoals seksuele verlangens en conflicten bestonden ook in de Samoaanse cultuur.
* Verkeerde Interpretatie van Seksualiteit:
Mead beweerde dat de Samoanen een “onthechte” benadering van seksualiteit hadden, zonder de intense emotionele bindingen die we in het Westen vaak ervaren. Later onderzoek toonde echter aan dat de seksualiteit van de Samoanen wel degelijk complexer was dan Mead had gesuggereerd, met veel meer emotionele implicaties en sociale normen dan zij had beschreven.
* Verwaarlozing van Sociale Structuren:
Mead negeerde de invloed van andere sociale structuren, zoals het belang van het familie- en clansysteem in Samoa, die veel meer impact hadden op de interpersoonlijke relaties dan ze had geopperd.
* Het verwijt van bevestigingsbias is op zijnplaats. Mensen zoeken informatie en interpreteren en bevoordelen op een manier die hun bestaande overtuigingen of verwachtingen ondersteunt. In plaats van objectief alle gegevens te overwegen, geven mensen de voorkeur aan informatie die overeenkomt met wat ze willen geloven of verwachten, terwijl ze tegengestelde informatie negeren of bagatelliseren. Dit leidt tot een selectieve waarneming van de werkelijkheid, waarbij bepaalde feiten of resultaten over het hoofd worden gezien, omdat ze niet passen bij de gewenste uitkomst.

Waarom Kreeg Mead Toch Zoveel Aanzien?
Ondanks de fouten in haar werk, kreeg Mead een enorm aanzien binnen de academische wereld.
Dit had verschillende redenen:

* Het Tijdperk van Sociaal Experimenteren:
Mead’s werk viel samen met een periode waarin er in de westerse wereld veel belangstelling was voor sociale verandering en de invloed van cultuur op het individu. Haar theorieën pasten goed binnen het idee van culturele relativiteit, dat culturele normen en waarden niet vergeleken moesten worden met die van andere samenlevingen, maar moesten worden begrepen in hun eigen context. Dit idee vond brede steun, vooral in de tijd van de opkomst van de sociale wetenschappen in de vroege 20ste eeuw.
* Boas’ Invloed:
Mead was een leerling van Franz Boas, de grondlegger van de culturele antropologie. Boas was een gerespecteerde autoriteit en zijn theorieën over cultuur als bepalende factor in menselijk gedrag kregen brede acceptatie. Dit gaf Mead aanzien en geloofwaardigheid als een vooraanstaand denker binnen de antropologie.
Franz Boas beïnvloedde Mead aanzienlijk en vormde haar denken over cultuur en wetenschap. Zijn invloed was cruciaal voor haar ontwikkeling als antropoloog, maar in retrospectief zouden we kunnen zeggen dat zijn wetenschappelijke benadering, hoewel revolutionair in zijn tijd, niet voldoende waarborgen bood voor de methodologische strengheid die we van wetenschappers mogen verwachten. Als Boas haar werk had begeleid met de huidige wetenschappelijke normen in gedachten, zou hij waarschijnlijk meer nadruk hebben gelegd op de objectiviteit, repliceerbaarheid, en brede verificatie van haar bevindingen.
* Populariteit en Bereik:
Mead’s werk werd toegankelijk geschreven en had brede maatschappelijke impact, waardoor het buiten de academische wereld bekend werd. Coming of Age in Samoa werd een bestseller, en haar visie op cultuur als bepalende factor in de menselijke natuur vond weerklank bij een breed publiek, waaronder opvoeders, politici en mensen die zich bezighielden met sociale hervorming.
* De Aantrekkelijkheid van Haar Theorieën:
Mead’s theorieën boden een verfrissend alternatief voor de dominante biologische deterministische ideeën van die tijd. Haar idee dat sociale structuren en culturele invloeden zo’n diepgaande impact hadden op het gedrag van mensen bood hoop voor sociale verandering en was aantrekkelijk voor mensen die geloofden in de mogelijkheid om menselijk gedrag en samenleving te verbeteren door culturele hervormingen.
Margaret Mead’s werk, vooral haar idee dat cultuur een bepalende rol speelt in menselijke gedragingen (zoals in haar werk Coming of Age in Samoa), werd omarmd door progressieve (linkse) denkers van die tijd. Voor hen was haar bevinding dat sociale en culturele invloeden veel sterker waren dan biologische determinismen, zoals genetica of natuur, een aantrekkelijk idee. Dit was een bevrijdende boodschap omdat het suggereerde dat het mogelijk was om de maatschappij te veranderen door de culturele invloeden te herzien.

Als Mead’s werk vandaag de dag zou worden beoordeeld, zou het waarschijnlijk op basis van de wetenschappelijke principes van falsificeerbaarheid en verifieerbaarheid grondig bekritiseerd worden. Hedendaagse wetenschappers zouden waarschijnlijk vinden dat haar conclusies niet op voldoende systematisch en objectief onderzoek waren gebaseerd, en dat ze onvoldoende replicatie van haar bevindingen boden om de geldigheid ervan te bevestigen. De kritiek van latere onderzoekers, zoals Derek Freeman, zou serieus worden genomen, en haar werk zou waarschijnlijk als een voorbeeld dienen van hoe de wetenschap zich kan corrigeren en verder ontwikkelen door meer rigoureuze en replicabele onderzoekspraktijken.

Desondanks blijft Mead’s invloed groot, niet vanwege de wetenschappelijke robuustheid van haar werk, maar vanwege de bredere maatschappelijke en culturele discussies die haar theorieën aangewakkerd hebben, vooral in de context van culturele relativiteit en de invloed van cultuur op menselijk gedrag.

KORTOM: Het Zeer Complexe Legaat van Margaret Mead
Margaret Mead blijft een van de meest invloedrijke antropologen van de twintigste eeuw. Haar werk heeft de manier waarop we denken over cultuur en de invloed ervan op gedrag, identiteit en emoties diepgaand beïnvloed. Toch moet haar werk worden gelezen met de nodige kritische blik. De kritiek op haar onderzoeksresultaten, met name haar werk over Samoa, heeft de antropologische gemeenschap ertoe aangezet om meer rigoureuze en gedetailleerde studies te doen die de culturele variëteit en de complexiteit van menselijke samenlevingen beter weerspiegelen.

Hoewel veel van Meads stellingen onjuist bleken, blijft haar invloed groot. Haar werk beweerde hoe culturen menselijke ervaringen de westerse samenleving vormgeven, en haar nadruk op het belang van cultuur in plaats van genetica voor het verklaren van menselijke gedragingen heeft de weg vrijgemaakt voor latere wetenschappers om meer te leren over de rol van cultuur in de menselijke samenleving. Mead zal altijd een belangrijk figuur blijven in de geschiedenis van de antropologie, maar haar erfenis moet met veel meer nuance worden bekeken.

Lees verder: Het gelijk van rechts