Liefde en macht gaan niet samen

De uitspraak van Carl Gustav Jung, de beroemde Zwitserse psychiater en grondlegger van de analytische psychologie, draagt diepgaande filosofische en psychologische implicaties. De zin “Waar liefde heerst, is er geen wil tot macht en waar macht overheerst ontbreekt de liefde” resoneert niet alleen in de context van menselijke relaties, maar heeft ook invloed op de manier waarop wij macht, liefde en menselijke verlangens begrijpen binnen verschillende sociale en culturele systemen. In dit artikel onderzoeken we de betekenis van deze uitspraak en wat Jung ons wil vertellen over de dynamiek tussen liefde en macht.

De psychologie van liefde en macht
In de kern van Jung’s uitspraak ligt de tegenstelling tussen twee fundamentele menselijke krachten: liefde en macht. Voor Jung was liefde een verbindende kracht, een energie die individuen in hun geheel laat samenkomen. In zijn werk benadrukte Jung het belang van het ‘Zelf’, een concept dat de integratie van het bewuste en onbewuste zelf van een persoon betreft, als een fundamentele voorwaarde voor psychologische gezondheid. Liefde in de Jungiaanse zin is niet alleen romantische liefde, maar een bredere, meer holistische ervaring van verbondenheid die het individu in staat stelt zijn ware zelf te omarmen en tegelijkertijd een relatie aan te gaan met anderen.

Macht, daarentegen, wordt vaak gezien als een kracht die iemand in staat stelt controle uit te oefenen over anderen. Macht is per definitie onlosmakelijk verbonden met een asymmetrie in de verhouding tussen mensen. Waar liefde de eenheid zoekt, zoekt macht de verdeeldheid en het onderscheid tussen de heerser en de ondergeschikte.

Jung koppelt deze twee krachten direct aan de psychologische en sociale structuren van individuen en samenlevingen. De uitspraak laat zich dan ook lezen als een waarschuwing voor de destructieve aard van macht wanneer deze in overmaat aanwezig is, en als een pleidooi voor de helende kracht van liefde wanneer deze werkelijk het leidende principe is.

“Waar liefde heerst, is er geen wil tot macht”

Wanneer liefde in een samenleving of relatie heerst, betekent dit dat de drijfveer van de interacties tussen mensen niet langer gebaseerd is op egoïstische verlangens of de wens om anderen te controleren, maar op verbondenheid, empathie en wederzijds respect. Liefde in deze context betekent niet alleen de romantische of affectieve vorm, maar de bredere betekenis van zorg en respect voor anderen, zonder de intentie om hen te onderdrukken of te domineren.

Jung stelde dat een gezond individu zijn of haar eigen impulsen moet integreren, zowel de licht- als de duistere kanten van het zelf, om een compleet persoon te worden. Dit kan alleen plaatsvinden in een omgeving waar liefde en acceptatie de boventoon voeren. In zo’n context zou de wil tot macht — de wens om anderen te domineren of te controleren — minder relevant zijn, omdat het zelfvertrouwen van het individu niet afhangt van de controle over anderen, maar van zelfkennis en -acceptatie.

In een liefhebbende omgeving is er geen behoefte om over anderen te heersen. De interpersoonlijke relaties zijn niet gekarakteriseerd door competitie om macht, maar door samenwerking en wederzijdse steun. Dit geldt zowel voor kleine, persoonlijke relaties als voor grotere, sociale of politieke structuren. In een samenleving die door liefde wordt gedreven, staat de gezamenlijke groei en het welzijn van allen centraal.

“Waar macht overheerst ontbreekt de liefde”

Aan de andere kant, wanneer macht de boventoon voert, kunnen de positieve aspecten van liefde niet floreren. Macht heeft de neiging om de nadruk te leggen op verschil en verdeeldheid. Het vereist een hiërarchische structuur, waarin de ene partij de andere controleert, wat kan leiden tot conflicten, onderdrukking en het verlies van de authenticiteit van de relatie. In een machtsgedreven samenleving of relatie is de liefde vaak op een lager pitje gezet, omdat het individu zijn of haar waarde niet meer uit liefde of verbondenheid haalt, maar uit de controle die men heeft over anderen.

Jung waarschuwde tegen de gevolgen van overmatige macht, vooral wanneer het wordt gedragen door het ego van een individu of een samenleving. Wanneer mensen gedreven worden door de wens om macht te vergaren, kunnen zij de waarde van mededogen, empathie en altruïsme verliezen, wat leidt tot een verarming van menselijke relaties. De dominantie van macht leidt tot isolatie, wantrouwen en onbegrip, wat de ruimte voor liefde minimaliseert.

Macht vereist een zekere mate van afstand en onverschilligheid, terwijl liefde verbondenheid en zorg vereist. Wanneer een persoon of een samenleving gedreven wordt door macht, worden deze verbindende waarden vaak naar de achtergrond gedrongen, en wordt de menselijke dimensie van relaties ondermijnd door zelfzuchtige ambities.

De psychologische dimensie: Het onbewuste en de schaduw
Een belangrijk aspect van Jung’s denken is het idee van de ‘schaduw’, datgene wat we in onszelf niet willen erkennen of onderdrukken. Macht heeft vaak te maken met deze schaduw. Wie zijn of haar schaduw niet heeft geïntegreerd — dat wil zeggen, wie zijn of haar duistere kanten niet heeft aanvaard — zal geneigd zijn om macht uit te oefenen om zich sterker te voelen of om de innerlijke kwetsbaarheid te maskeren. Liefde daarentegen vereist het omarmen van de volledige mens, inclusief de schaduw. Wanneer iemand liefdevolle relaties aangaat, is er een bereidheid om de eigen gebreken en kwetsbaarheden te accepteren, in plaats van te proberen anderen of zichzelf te domineren.

In Jungiaanse termen kan de uitspraak dus worden geïnterpreteerd als een reflectie op het belang van het integreren van het onbewuste in het dagelijks leven. Waar liefde heerst, is er geen behoefte aan macht omdat de persoon zich in zijn volledigheid kan accepteren, en daarom ook de ander volledig kan accepteren. Waar macht daarentegen heerst, is er sprake van een onbewuste afwijzing van de eigen kwetsbaarheid, wat zich uit in de wens om te heersen en anderen te controleren.

Toepassing in de maatschappij en politiek
Jung’s uitspraak heeft ook grote betekenis voor de samenleving en de politiek. Politieke systemen die gedreven worden door macht, zoals autoritaire regimes of onrechtvaardige machtsstructuren, kunnen de humaniteit van hun burgers ondermijnen. In zulke systemen ontbreekt vaak de liefde voor de medemens en is er weinig ruimte voor empathie, wederzijds begrip of zorg. Macht wordt een instrument van onderdrukking in plaats van een middel voor het algemeen welzijn.

Daarentegen kunnen samenlevingen die in hun kern liefde en zorg voor elkaar stellen — zoals die waarin sociale rechtvaardigheid en gelijkheid centraal staan — de ruimte creëren voor menselijke relaties die gebaseerd zijn op wederzijds respect, samenwerking en wederzijdse steun. In zulke samenlevingen zou de wil tot macht minder prevaleren, omdat mensen hun gevoel van eigenwaarde niet vinden in het beheersen van anderen, maar in het bijdragen aan het welzijn van de gemeenschap.

KORTOM: De uitspraak van Carl Jung nodigt ons uit om te reflecteren op de dynamiek van liefde en macht in onze eigen levens, zowel persoonlijk als maatschappelijk. Wanneer liefde heerst, is er geen ruimte voor de destructieve verlangens die macht met zich meebrengt. Waar macht echter domineert, wordt liefde vaak verdrongen en vervangen door een zoektocht naar controle. Jung’s wijsheid suggereert dat liefde niet alleen een emotionele ervaring is, maar een diep psychologische kracht die de basis vormt voor gezonde relaties en samenlevingen. In de zoektocht naar evenwicht is het essentieel om de liefde te cultiveren en macht niet te laten regeren, zodat echte menselijke verbindingen en gedeeld welzijn kunnen bloeien.

Andere uitspraken van Carl Jung:

1) “Wie naar buiten kijkt, droomt; wie naar binnen kijkt, ontwaakt.”

2) “Alles wat ons irriteert aan anderen, kan ons leiden tot een beter begrip van onszelf.”

3) “De schaduw is de onbewuste kant van onze persoonlijkheid.”

4) “Wie zijn eigen demonen niet onder ogen ziet, zal ze projecteren op de wereld.”

5) “Het enige wat we in onszelf hebben dat een echte verandering kan bewerkstelligen, is de schaduw.“

6) “Niemand wordt inzicht door aan beelden van licht te denken, maar door bewustwording van innerlijke duisternis”

7) “De dingen die we in ons verbergen, is dat deel van onszelf waarvan we ons het minst bewust zijn“

8) “Het grootste en belangrijkste probleem in het leven is om jezelf te vinden.”

9) “Je kunt een probleem niet oplossen met dezelfde denkwijze die het heeft veroorzaakt.”

10) “De manier waarop je naar anderen kijkt, zegt meer over jou dan over hen.”

11) “Er is geen geboorte van bewustzijn zonder pijn”

12) “Waar liefde heerst, is er geen wil tot macht en waar macht overheerst ontbreekt de liefde.”

13) “Als we het kind willen veranderen, moeten we eerst onszelf veranderen,”