Kun je op je intuïtie vertrouwen?

Intuïtieis belangrijk voor iedereen, maar zeker ook voor mensen in een burn-out. Bijvoorbeeld: Je wordt aan een nieuw iemand voorgesteld en een gevoel zegt je dat deze persoon niet te vertrouwen is, maar je weet het niet te beredeneren. Of je twijfelt tijdens een examen tussen twee opties en iets zegt je dat je voor optie B moet gaan. Ongetwijfeld heb je weleens iets soortgelijks meegemaakt.

Soms maken we een keuze die niet de meest logische is, maar we nemen deze beslissing op basis van een ‘onderbuikgevoel’, je intuïtie. Maar is dat wel verstandig?

In dit artikel lees je meer over hoe je onderbewuste en intuïtie werken en wat je er aan kunt hebben.

auteur: Willem Tijs
datum: ?
website: https://ruudmeulenberg.nl/burnout/intuitie/

Wat is intuïtie?
Intuïtie wordt vaak omschreven als iets weten zonder er over na te denken. Alsof men al weet wat hem of haar te wachten staat. Intuïtie wordt ook vaak gezien als het zesde zintuig, een onverklaarbaar gevoel. Ikzelf vind de definitie van Jung de mooiste. Hij stelde: ‘intuïtie is de intelligentie van het onderbewuste’. Dat is de definitie die ik hier hanteer.

Bij intuïtie denkt men vaak aan het vermogen om de intenties of gevoelens van anderen in te kunnen schatten zonder veel bewuste informatie en argumenten, ook wel ‘gedachten lezen’ genoemd. Dit beschouw ik ook als een belangrijke vorm van intuïtie en in deze vorm van intuïtie is eigenlijk iedereen een expert, Toch zijn er wel verschillen hoe goed mensen er in zijn en hoe goed zij deze inschattingen kunnen interpreteren of onderzoeken.

In het boek ‘Intuïtie’ beschrijft Malcolm Gladwell het onderzoek van Silvan Tomkins en Paul Ekman aan micro-expressies waarbij gezichtsspieren heel specifieke gevoelens uitdrukken. De onderzoekers konden uiteindelijk bewust drieduizend van die micro expressies onderscheiden die iets leken te betekenen. De onderzoekers gaan ervan uit dat bijna iedereen veel van die micro expressies onbewust kan onderscheiden en zo intuïtief ‘gedachten kan lezen’.

Intuïtie in het werk
Daarnaast kan intuïtie gaan over beroepsmatige of heel specifieke kennis of vaardigheden zoals het inschatten of een kunstwerk echt is of een vervalsing. Ook het inschatten wat de beste oplossingsrichting is voor een wiskundig probleem of het inschatten van de steeds wisselende veilige afstand tot je voorganger als je in je auto rijdt.

Of het bepalen dat een bergklimtocht gezien je groepsgenoten, de route en de (weer)omstandigheden wel veilig genoeg is. Om dergelijke vormen van intuïtie te ontwikkelen heb je veel specifieke ervaring nodig. Je moet daarvoor dus ‘een expert’ zijn.

Verder kan je intuïtie ook veel zeggen over of een bepaalde aankoop, (werk)situatie of sociale omgeving goed bij jou of bij een ander zal passen. Je onderbewuste schat dat beter in dan je bewustzijn.

Onderbewuste versus bewustzijn
Lange tijd heeft men gedacht dat het bewustzijn veruit superieur is boven het onderbewuste. Waarschijnlijk heeft de filosoof Descartes een grote rol gespeeld bij dat idee. Recent onderzoek heeft die visie onderuit gehaald. Zo kan het onderbewuste tot 200.000 keer zoveel informatie verwerken als het bewustzijn. Men gaat er dan inmiddels ook van uit dat het bewustzijn veel informatie en overwegingen ‘leent’ van het onderbewuste.

Het onderbewuste blijkt ook beter te zijn in het nemen van complexe beslissingen dan het bewustzijn. Als er veel aspecten spelen bij een beslissing, zoals bij het kiezen voor een nieuwe baan of voor een nieuw huis, blijkt het onderbewuste steeds tot betere beslissingen te komen dan het bewustzijn.

Op het gebied van vooroordelen staan het bewustzijn en het onbewuste vaak tegenover elkaar. Soms hebben we onbewust vooroordelen terwijl we die bewust niet willen hebben. Dat speelt dan bijvoorbeeld bij ideeën over of mannen of vrouwen even goede leiders zijn of over de ideeën over mensen met een andere kleur of andere seksuele oriëntatie.

Als het bewustzijn de kans krijgt om te antwoorden is het antwoord vaak politiek correct terwijl mensen veel meer reageren vanuit hun vooroordelen als het onderbewuste aan het roer staat en dan vaak anders reageren terwijl ze dat bewust niet willen.

Het onderbewuste en speelt dus een veel grotere rol dan men voorheen dacht.

Hoe betrouwbaar is intuïtie?
Je intuïtie volgen is niet hetzelfde als puur op je gevoel afgaan. Het woord intuïtie betekent letterlijk ‘innerlijk weten’. Je krijgt een ingeving dat je iets moet doen of een bepaalde keuze moet maken, maar je kunt het niet verstandelijk beredeneren. Waar komt dat gevoel dan vandaan? Onze hersenen slaan ook onbewust informatie op. Ze zijn dus aan het werk en slaan een hoop informatie op zonder dat we het doorhebben.

Als er iets gebeurt of iemand een uitspraak doet, scannen je hersenen de persoon of situatie en vergelijken de informatie met eerder opgeslagen gevoelens en ervaringen wat resulteert in een ‘onderbuikgevoel’.

Het autonome zenuwstelsel
Zoals de naam al doet vermoeden, reguleert het autonome zenuwstelsel een groot aantal acties in het lichaam onbewust. Het autonome zenuwstelsel regelt vooral de werking van inwendige organen, onder andere de ademhaling, de spijsvertering en het verwijden en vernauwen van bloedvaten en het beïnvloedt ook de hartslag.

Onderdeel van het autonome zenuwstelsel zijn:
*Parasympatische zenuwstelsel
* Sympatische zenuwstelsel
* Enterische zenuwstelsel

Parasympatische zenuwstelsel
Het parasympatisch zenuwstelsel beïnvloedt de organen zodanig dat het lichaam in een toestand van rust en herstel kan komen. De invloed van het parasympathische zenuwstelsel brengt reacties teweeg op een groot aantal organen (Bron: Medicinfo encyclopedie)

Sympatische zenuwstelsel
Algemeen kun je zeggen dat sympathische zenuwen alle processen stimuleren die met lichamelijke activiteit te maken hebben (bijvoorbeeld sporten, noodsituaties). De invloed van het sympathische zenuwstelsel brengt reacties teweeg op een groot aantal organen om in actie te kunnen komen

Enterische zenuwstelsel/ het buikbrein
Het enterische zenuwstelsel bevat evenveel neuronen als het ruggenmerg (ongeveer 100 miljoen). Deze neuronen liggen verspreid in de wanden van de spijsverteringsorganen van slokdarm tot de anus. Het enterische zenuwstelsel beïnvloedt de activiteit van het spijsverteringsstelsel. Vaak werkt het enterische zenuwstelsel samen met het parasympatisch en sympatische zenuwstelsel, maar het kan ook functioneren zonder input vanuit deze delen van het zenuwstelsel

Maar waarom veroorzaakt het een gevoel in je onderbuik? De hersenen staan constant in verbinding met het enterische zenuwstelsel (EZS). Het is een netwerk van neuronen dat zich grotendeels in je buik bevindt. Als je hersenen stress of spanning ervaren, leidt het EZS het bloed weg van de buik wat een ‘knoop in je maag’ veroorzaakt.

Bij stress geven de hersenen instructies aan het EZS om de normale samentrekkingen van de darm te veranderen, waardoor je je misselijk kunt gaan voelen. Deze connectie tussen het brein en de darmen kan ook de basis zijn voor het ‘onderbuikgevoel’.

Ren eens met je ogen dicht op een tijgerkooi af. Wedden dat je op tijd stilstaat? Het enterisch zenuwstelsel zorgt hiervoor.

Waarbij helpt intuïtie?
Je intuïtie helpt je onder andere om onder tijdsdruk beslissingen te kunnen nemen. Het helpt je om snel een situatie in te schatten en een besluit te nemen. Daarnaast helpt het om gevaar in te schatten, oplossingen te bedenken of om een complexe situatie te overzien. Maar is het altijd onder alle omstandigheden goed om je intuïtie te volgen?

Nee.

Je intuïtie kan het natuurlijk ook mis hebben. Soms is het beter goed na te denken over alle verschillende opties en alle voors en tegens op een rijtje te zetten. Maar je intuïtie is een extra hulp van ons lichaam om goede beslissingen te nemen en die moeten we zeker niet negeren.

Hoe kun je je intuïtie goed gebruiken?
Intuïtie werkt erg goed om gevoelens en intenties van anderen in te schatten en om sociale situaties in te schatten. Meestal is je intuïtie daar beter in dan je bewustzijn. Middels hun intuïtie zijn de meeste mensen erg goed in ‘gedachtelezen’, omdat ze onbewust micro expressies kunnen lezen. Soms ‘voel je wel iets aan’ maar kun je nog niet precies duiden hoe het zit. Dan helpt het om open vragen te stellen, waarbij je nog geen conclusies inbouwt in je vragen, maar wel om verduidelijking vraagt.

Als je je lange tijd met iets bezighoudt, bijvoorbeeld in werk of hobby, zal je intuïtie op dat gebied sterk toenemen. Het is de kunst om daar dan op gegeven moment ook op te gaan vertrouwen. Het is goed om nu en dan controlevragen te stellen of intuïtieve conclusies te onderzoeken met je bewustzijn, juist als je er noch niet zeker van bent of je intuïtie te vertrouwen is. Zo krijg je meer inzicht in de kracht en nauwkeurigheid van je intuïtie en help je je intuïtie om tot nog betere inzichten of beslissingen te komen.

Intuïtie als kompas
In zijn boek ‘Het slimme onderbewuste’ noemt Ab Dijksterhuis een methode om je bewustzijn goed te gebruiken. Je gebruikt daarbij het bewustzijn om een bepaald probleem waarover je een beslissing wilt nemen ‘op het podium te zetten’ voor je onderbewuste. In de eerste stap verzamel je zoveel mogelijk informatie over het probleem. In de tweede stap neemt je bewustzijn even afstand van het probleem en je gaat iets anders doen dan ‘met het probleem bezig zijn’ bijvoorbeeld door een flinke wandeling te maken of met vakantie te gaan.

Daarna maak je ‘op gevoel’ de beslissing die je het beste lijkt. De derde en laatste stap is bewust controleren of er ‘addertjes onder het gras’ zijn (in de kleine lettertjes in een contract, in een foutief product geleverd krijgen, in leugens van iemand of een ander ‘addertje’). Deze methode kun je bijvoorbeeld goed uitstekend als je wilt beslissen of je een bepaalde klus of een bepaalde baan wilt accepteren.

Natuurlijk zijn er, in veel vakgebieden en in de wetenschap, een hoop methodes ontwikkeld om op een bewuste manier oplossingen voor specifieke complexe problemen te vinden. Als zo’n methode zich bewezen heeft lijkt het mij slim om daar gebruik van te maken.

Maar als er niet zo’n methode is, de methode voor jou te moeilijk is of als het probleem sterk verweven is met jouw eigen gevoel, het inschatten van het gevoel/intentie van anderen of jouw specifieke situatie is je intuïtie beter in staat om goede keuzes te maken dan je bewustzijn.

Het is natuurlijk ook mogelijk een specialist te raadplegen over het probleem, die specialistische kennis mee te nemen en daarna op intuïtie zelf je besluit te nemen.

Wanneer werkt intuïtie minder goed? En wat doe je daaraan?
Te snel intuïtief oordelen kan maken dat je op (te simpele) vooroordelen je beslissing neemt. Dit heeft bijvoorbeeld geleid tot het neerschieten van meerdere (geheel ongevaarlijke en onschuldige) zwarte Amerikanen door politieagenten. Als de situatie het toe laat is het een goede strategie om iets ‘te laten bezinken’, ook al is dat maar kort. Daarmee bedoel ik dat je je onderbewuste de tijd geeft om over iets na te denken zonder dat je bewustzijn zich daar tegenaan bemoeit. Het lijkt erop dat de hierboven genoemde agenten voor dit laatste niet de tijd (dachten te) hebben.

Intuïtie werkt ook minder goed als je je bij complexere beslissingen laat leiden door rationaliteit. Als je onzeker bent kun je de neiging hebben om je intuïtie te willen controleren (of overrulen) met je bewustzijn. Dit gebeurt omdat je bewuste besluiten helemaal kunt nalopen/narekenen. Helaas is dat in veel gevallen niet de beste strategie.

Zo kun je je met rationele argumenten laten overhalen door een verkoper om iets te kopen wat niet goed voor je is.  Of laat je je overhalen door een leidinggevende die je een klus wil laten doen die te zwaar is of niet bij je past. Bij dergelijke beslissingen is het goed om de beschikbare informatie ‘even laten bezinken’. Dit betekent dat je je intuïtie de kans geeft erover na te denken.

Van intuïtie naar inzicht
Letterlijk nemen van je intuïtie of een te snelle interpretatie kan ook leiden tot minder goede inschattingen. Sommige informatie uit je onderbewuste is in essentie goed wel goed, maar moet verder gespecificeerd of uitgewerkt worden. Dat kun je doen door door (open) vragen te stellen aan iemand waarover je een intuïtief beeld of idee hebt. Ook kun je bij andersoortige intuïtieve ideeën extra informatie verzamelen om je intuïtie te helpen om tot een goede interpretatie te komen.

Er wordt gezegd dat ‘angst een slechte raadgever is’ en ik denk dat dat vaak zo is (maar als je een hongerige ijsbeer tegenkomt is je angst waarschijnlijk een prima raadgever). Ook traumatische ervaringen kunnen je sturen in een richting die niet klopt of die niet goed voor je is. Angst en trauma’s zijn grotendeels onbewuste verschijnselen die je sterk kunnen sturen.

Het is niet makkelijk om díe sturing en de nuttige inzichten van je ‘intuïtie’ uit elkaar te houden. In deze gevallen kan het goed helpen om bewuster te worden van je trauma’s, patronen en angsten. Daardoor kun je vaak betere beslissingen gaan nemen. In de ernstigere gevallen is (verwerkende) therapie ook een optie.

Intuïtie gebruiken tijdens een burn-out
Ik heb regelmatig gezien bij mijzelf en anderen dat mensen geneigd zijn om bij onzekerheid rationeel beslissingen te nemen en hun intuïtie te negeren. Dat voelt vaak veilig omdat je dan jouw redeneerstappen achteraf precies kunt nalopen, wat helaas niet mogelijk is bij een onbewuste beslissing. Helaas is het zo dat een burn-out mensen onzeker maakt.

In het begin van je burn-out kun je heel veel normale dingen uit werk en leven niet meer aan en overzie je veel dingen niet goed. Dat je daarvan onzeker wordt lijkt mij normaal. Vanuit die onzekerheid kun je je intuïtie, die je zo veel te bieden heeft, gaan wantrouwen. Ik denk dat je je intuïtie tijdens en na een burn-out juist heel hard nodig hebt.

Een ander effect is dat in een burn-out sommige hersenfuncties wat minder goed werken. Het is aannemelijk dat ook geld voor (bepaalde vormen van) intuïtie

Tijdens de burn-out kan je intuïtie nuttig zijn bij het inschatten wat jij nodig hebt om tot rust te kunnen komen en te kunnen herstellen. Of het gaat om de vraag welke mensen, invloeden en activiteiten uit je leven moet je daarvoor (tijdelijk) op afstand zetten. En wie en welke activiteiten zullen je juist goed gaan doen? Je intuïtie weet dat soort dingen beter dan je bewustzijn.

Intuïtie gebruiken na een burn-out
Aan het einde van je burn-out en daarna is het bijvoorbeeld nodig om in te schatten wat je nodig hebt om in jouw huidige werksetting te kunnen re-integreren en om te besluiten of hetzelfde werk en/of taken nog wel goed bij je passen. Ook is het belangrijk om in te schatten of je kunt leren om jouw valkuilen voldoende te compenseren om in een bepaalde werksetting te blijven functioneren.

Verder is het natuurlijk belangrijk om in te schatten of je een (nieuwe) werkgever, opdrachtgever of zakenpartner wel kunt vertrouwen en om in te schatten of een leidinggevende qua leidingstijl wel of niet bij je zal passen. Dit soort vraagstukken kun je doorgaans het beste met je intuïtie beantwoorden.

Het is dus voor iedereen in een burn-out nodig om weer meer op zijn of haar intuïtie te gaan vertrouwen. Alleen dan kun je de beslissingen nemen die goed bij je passen en waardoor jij weer meer regie over je leven en meer geluk kunt gaan ervaren. Ik wens je dus veel intuïtie toe!