Kabinet – Kamer – toeslagenaffaire
Kabinet was kritische Kamer zat in toeslagenaffaire
Het kabinet kwam in toenemende mate tegenover de Tweede Kamer te staan in de toeslagenaffaire. In de politieke strijd raakten gedupeerde ouders uit beeld.
Terwijl de toeslagenaffaire in de loop van 2019 in volle omvang bekend werd, hield de ministerraad zich vooral bezig met beeldvorming in de media, het koest houden van kritische Kamerleden en het zo veel mogelijk beheersen van de groep die compensatie zou krijgen. De notulen van de ministerraad die maandag werden vrijgegeven, geven het beeld van een kabinet dat nauwelijks oog had voor de gevolgen voor de gedupeerde ouders, maar vooral bezig was de eigen bewindspersonen te beschermen.
auteur: Jan Kleinnijenhuis en Wendelmoet Boersema
datum: 26 april 2021
website: https://www.trouw.nl/politiek/kabinet-was-kritische-kamer-zat-in-toeslagenaffaire~b6e93850/?
Het kabinet besloot maandag unaniem de zeer geheime notulen vrij te geven, nadat RTL Nieuws daar vorige week over berichtte. Een ‘zeer uitzonderlijke stap’ vanwege een ‘unieke situatie’, zo schrijft de demissionair premier. Tegelijkertijd laat Rutte weten aangifte te doen vanwege ‘het delen van als staatsgeheim, zeer geheim, gerubriceerde stukken met een nieuwsmedium’.
Omtzigt, Leijten en Lodders
Het vrijgeven van de notulen was onvermijdelijk geworden na de publicatie van RTL. Voorafgaand had Rutte nog laten weten dat er ‘niets vreemds of onoorbaars’ gebeurd was in de ministerraad omtrent de toeslagenaffaire. Maar passages die stellen dat ‘er veel tijd en energie gestoken is in het sensibiliseren van de heer Omtzigt’, of de staatsrechtelijk dubieuze manier waarop het kabinet de Tweede Kamer toegang tot informatie heeft ontzegd, geven een ander beeld.
Naast de Kamerleden Pieter Omtzigt (CDA) en Renske Leijten (SP), werd in de ministerraad ook geklaagd over het optreden van voormalig Kamerlid Helma Lodders (VVD). Zij werd door Rutte persoonlijk te kennen gegeven dat zij vooral aan de ‘eenheid van de coalitie’ moest denken.
Vanaf het voorjaar van 2019, toen door publicaties van Trouw en RTL Nieuws de toeslagenaffaire onthuld werd, probeerde het kabinet de zaak klein te houden. Voor de Belastingdienst, maar ook daarbuiten. “Eventuele precedentwerking kan breder zijn dan alleen voor de Belastingdienst en het UWV en dient zo veel mogelijk te worden voorkomen”, stelde minister Wouter Koolmees (D66) in juni al in de ministerraad. Naar later bleek wist toenmalig staatssecretaris Menno Snel in augustus 2019 al dat er meer dan achtduizend ouders betrokken waren in zogeheten CAF-fraudezaken, waarvan vermoed kon worden dat zij onterecht behandeld waren. Dit werd pas op 15 november besproken in de ministerraad, en ondertussen liepen de invorderingen en huisuitzettingen bij gedupeerde ouders door.
Dubbelrol Ferd Grapperhaus
Snel voelde zich door Kamerleden opgejaagd, en kreeg bijval van het kabinet toen hij in november ronduit weigerde de Tweede Kamer de informatie te geven waar die om vroeg. Opvallend was de dubbelrol van minister van justitie Ferd Grapperhaus. Hij ‘sprak zijn zorgen uit’ over het niet niet voldoen aan een verzoek van de voltallige Tweede Kamer: “De vraag is of de staatssecretaris hiermee wegkomt”. Tegelijkertijd bood hij aan ‘om samen met minister Hoekstra mee te denken over een wijze’ waarop het kabinet kon doen voorkomen alsof de Tweede Kamer toch voldoende was ingelicht.
Het doel van het vrijgeven van de notulen was het herstel van vertrouwen, maar het is zeer de vraag of deze openbaarmaking daaraan bijdraagt. Donderdag debatteert de Tweede Kamer over de kwestie. In de begeleidende brief wringt het demissionaire kabinet zich in bochten om de gekozen handelwijze alsnog te rechtvaardigen. In een defensieve brief stelt de regering dat het ‘niet juist’ is dat de Tweede Kamer om politieke redenen niet goed is geïnformeerd. Dat terwijl de parlementaire ondervragingscommissie eind vorig jaar al concludeerde dat deze politieke sturing van informatie wél heeft plaatsgevonden.
Ook houdt het kabinet vast aan de ‘Rutte-doctrine’ die volgens het kabinet toen nog gold. In de woorden van het kabinet: “Het op dat moment, reeds lang geldende beleid om documenten die zijn opgesteld ten behoeve van intern beraad, in beginsel niet te verstrekken aan de Tweede Kamer”. Maar over het niet delen van feitelijke informatie met de Kamer, die al maanden bekend was bij in elk geval het ministerie van financiën, zwijgt het kabinet.
Lees ook:
Dit zijn de meest ‘brisante’ passages uit de notulen
Dat de letterlijke notulen van de ministerraad twee jaar na dato voor iedereen te lezen zijn, is uniek. Het kabinet noemt het een ‘zeer uitzonderlijke stap’, bedoeld om tijdens de coronacrisis en na de val van het kabinet vertrouwen terug te winnen.
Dit zijn de meest ‘brisante’ passages uit de notulen
Dat de letterlijke notulen van de ministerraad twee jaar na dato voor iedereen te lezen zijn, is uniek. Het kabinet noemt het een ‘zeer uitzonderlijke stap’, bedoeld om tijdens de coronacrisis en na de val van het kabinet vertrouwen terug te winnen.
Hier volgen de meest opvallende passages uit de 37 gepubliceerde pagina’s. Het gaat om de notulen, inclusief de persoonlijke notulen, van de ministerraden van 10 mei tot en met 12 juli 2019, en 18 oktober tot en met 29 november 2019. Dit is de periode dat Trouw en RTL langzamerhand de enorme omvang van het toeslagenschandaal onthullen, dat veel groter blijkt dan de eerste ‘CAF-11-zaak’ bij de Belastingdienst.
auteur: Esther Lammers, Wendelmoet Boersema en Jan Kleinnijenhuis
datum: 26 april 2021
website: https://www.trouw.nl/politiek/dit-zijn-de-meest-brisante-passages-uit-de-notulen~b2cf4cba/
Over de angst dat er te veel mensen compensatie moeten krijgen:
Het kabinet maakt zich vanaf het begin zorgen dat er te veel mensen compensatie moeten krijgen, ook al wordt naar buiten toe op dat moment vol gehouden dat het slechts om één fraudezaak gaat met ongeveer driehonderd gezinnen.
7 juni 2019: “Het ingewikkelde is dat de wetgeving weinig mogelijkheden biedt voor compensatie aan deze mensen en dat ook niet verder dan vijf jaar kan worden teruggekeken. Spreker zal desalniettemin op zoek gaan naar mogelijkheden om deze mensen tegemoet te komen, met inachtneming van de regels. Daarbij zal worden gepoogd om precedentwerking richting andere dossiers zoveel mogelijk te beperken.”
“Minister Koolmees kan zich vinden in de aanpak van staatssecretaris Snel en biedt, mede namens staatssecretaris Van Ark, aan actief mee te denken op dit dossier. Eventuele precedentwerking kan breder zijn dan alleen voor de Belastingdienst en het UWV en dient zoveel mogelijk te worden voorkomen.”
Staatssecretaris Menno Snel wist al in augustus 2019 dat er minstens 8400 ouders getroffen waren.
15 november 2019: “De getroffen ouders zullen ruimhartig worden gecompenseerd. Dit betreft onder andere het onterecht teruggevorderde bedrag en een compensatie voor materiële en immateriële schade … Het streven is om deze compensatie nog dit jaar uit te keren aan de getroffen, naar schatting 300, ouders. Hiermee is een bedrag van circa 7 mln euro gemoeid. Het is echter denkbaar dat de groep van getroffen ouders oploopt tot 9000 ouders. In dat geval zouden hier enkele tientallen miljoenen mee zijn gemoeid. ”
Over het niet of gering informeren van de Tweede Kamer:
De Kamer vroeg meermalen om een ‘volledig feitenrelaas’ van de toeslagenaffaire. Slechts één minister uit zijn zorg of het kabinet wel voldoet aan de grondwettelijke inlichtingenplicht aan de Tweede Kamer, en dat is minister Ferd Grapperhaus van justitie. Maar hij biedt tegelijk aan mee te denken over manieren waarop ze toch met zo weinig mogelijk informatie toe kunnen.
15 november 2019: “Minister Grapperhaus uit zijn zorgen over het niet verstrekken van een feitenrelaas en wijst erop dat de motie-Omtzigt met Kamerbrede steun is aangenomen. De vraag is of de staatssecretaris hiermee wegkomt. Spreker biedt aan om mee te denken over een wijze waarop kan worden gesteld dat de kabinetsreactie tevens een feitenrelaas bevat.”
Over lastige Kamerleden:
Minister Wouter Koolmees is ‘zeer ontstemd’ over de opstelling van coalitie-fracties ten opzichte van staatssecretaris Menno Snel, die weinig behulpzaam is bij het oplossen van de problemen.
12 juli 2019: “Minister Koolmees licht toe dat tijdens het voortgezet AO stopzetten kinderopvangtoeslag op 4 juli 2019 in de Tweede Kamer een motie van afkeuring (31066, nr. 505) is ingediend door het lid Leijten van de SP-fractie. Hoewel deze motie niet is gesteund door de VVD- en CDA-fracties, voeren de woordvoerders van deze fracties, de heer Omtzigt en mevrouw Lodders, wel een gezamenlijke strijd met mevrouw Leijten tegen staatssecretaris Snel.”
Over het ‘sensibiliseren’ van Pieter Omtzigt:
“Minister Hoekstra sluit zich aan bij minister Koolmees en laat weten dat de relatie tussen het kabinet en de coalitiefracties in de Tweede Kamer ingewikkeld te noemen is. Opgemerkt zij dat door minister De Jonge en spreker veel tijd en energie is gestoken in het sensibiliseren van de heer Omtzigt, met overigens beperkt succes.”
Over de onthullingen van Trouw en RTL:
21 mei 2019: “Staatssecretaris Snel meldt dat ten onrechte in de publicatie van RTL en Trouw de suggestie wordt gewekt dat er sprake is van discriminatie door de Belastingdienst bij de opsporing van fraude. Geconstateerd zij dat de publicatie een giftige mix betreft waarin waarnemingen en feiten door elkaar lopen.”
Minister Sigrid Kaag over de rol van de coalitie:
12 juli 2019: “Minister Kaag laat weten minder moeite hebben met het verschijnsel dat leden van de coalitiefracties in de Tweede Kamer zich openlijk tegen het kabinet afzetten. Het is immers in een democratie een gezond teken dat er fel wordt gedebatteerd, ook door leden van de coalitiefracties. Wel dient dit debat binnen bepaalde kaders plaats te vinden. Spreekster stelt voor dat het kabinet dit in overleg met de voorzitters van de coalitiefracties bespreekt.”
Staatssecretaris Snel over de hardvochtigheid van de Belastingdienst:
12 juli 2019: “Het dienstonderdeel Toeslagen van de Belastingdienst is een zeer efficiënte dienst. Vanuit budgettair oogpunt is dit positief, maar vanuit het oogpunt van de burger is dit minder positief. Er bestaan vrijwel geen gebruiksvriendelijke loketten waar mensen met vragen terecht kunnen en de wetgeving is zo ingericht dat deze uitgaat van de kwade wil van toeslagontvangers. Dit betekent ook dat het voor burgers vrijwel onmogelijk is om rechtszaken tegen de Belastingdienst te winnen. Dit gebeurt slechts in ongeveer 20 procent van de gevallen. In de ogen van spreker is dat echter niet langer houdbaar.”
15 november, uit de P-notulen: “Uit deze Wob-documenten blijkt dat binnen de Belastingdienst de handhaving en fraudebestrijding met een ongepaste mate van trots is benadrukt. Dit is mogelijk begrijpelijk vanuit het oogpunt van fraudebestrijding, maar dient tevens te worden bezien in het licht van het effect op de getroffen ouders. In totaal zullen meer dan duizend documenten naar de Tweede Kamer worden verstuurd.”
Lees ook:
Staatsgeheim, persoonlijk en mogelijk ‘brisant’: wat zijn p-notulen?
Maandagavond zijn ze openbaar gemaakt: de notulen van de ministerraad uit het jaar 2019, toen de ministers spraken over de toeslagenaffaire. Inclusief de persoonlijke notulen die ministers krijgen in een verzegelde envelop.
Lees hier het het hele dossier over de kinderopvangtoeslag affaire
Staatsgeheim, persoonlijk en mogelijk ‘brisant’: wat zijn p-notulen?
Maandagavond zijn ze openbaar gemaakt: de notulen van de ministerraad uit het jaar 2019, toen de ministers spraken over de toeslagenaffaire. Inclusief de persoonlijke notulen die ministers krijgen in een verzegelde envelop. Ruim dertig pagina’s met ‘brisante’ passages, volgens premier Rutte. Wat zijn p-notulen precies?
auteur: Wendelmoet Boersema
datum: 26 april 2021
website: https://www.trouw.nl/politiek/staatsgeheim-persoonlijk-en-mogelijk-brisant-wat-zijn-p-notulen~b8509bad/
Wanneer worden p-notulen gemaakt?
Van iedere vrijdagse ministerraad maakt een secretaris gewone notulen. Die zijn ‘zeer geheim’, de hoogste categorie van geheimhouding. Wanneer er gevoelige zaken worden besproken, zoals een minister die dreigt op te stappen, militaire missies of terroristische dreigingen, worden er ook persoonlijke notulen gemaakt, vertelt onderzoeker Anne Bos van het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. “Hot topics dus, en die komen niet iedere vrijdag ter sprake.” De premier mag bepalen welk onderwerp in p-notulen komt, hij bepaalt de agenda.
Wie krijgt p-notulen te zien?
De p-notulen gaan alleen naar de ministers. Van de gewone notulen gaan enkele tientallen genummerde kopieën onder meer naar de ministeries, de ministers en staatssecretarissen en het kabinet van de Koning. De stijl van notuleren verschilt niet, aldus Bos, die onderzoek deed naar het aftreden van ministers en vele decennia oude notulen doornam. “Die is altijd compact, heel geserreerd en droog. Je moet kunnen zien hoe een besluit tot stand kwam.” De notulen moeten na lezing geretourneerd en gaan in een kluis.
Waarom zijn p-notulen zo geheim?
Omdat hierin in ieder geval te zien is welke minister wat zei. En naar buiten toe spreekt het kabinet ‘met één mond’, dan mag er geen licht zitten tussen de opvattingen van de verschillende ministers. Verder vallen p-notulen gewoon onder de Archiefwet. Wetenschappers kunnen na twintig jaar om inzage vragen. Het kabinet kan zelf uitzonderingen bepalen, maar na vijftig jaar is alles in principe openbaar. Alleen voor zaken over het Koninklijk Huis geldt een termijn van 75 jaar.
Zijn er geen uitzonderingen?
Het kabinet kan zelf beslissen of er een uitzondering mag worden gemaakt, op grond van artikel 68 van het reglement van orde van de ministerraad. Sinds de parlementaire enquête over de staatssteun aan scheepswerf RSV in 1983 krijgen Kamerleden uit zo’n enquêtecommissie vaak inzage in de notulen. Dat is ook gebeurd bij het onderzoek naar het toeslagenschandaal. De leden van de commissie kregen een beknopte samenvatting, de voorzitter en secretaris kregen inzage in de hele tekst ter controle.
Lekken is strafbaar, hoe zit dat?
Pieter Klein van RTL, die afgelopen week nieuws uit de notulen bracht, zegt uiteraard niets over zijn bronnen. Op Twitter hintte hij: “Gratis tip voor de speurders – in een van die notulen staat nota bene: het schip van staat lekt van boven.” Het is vaker voorgekomen dat uit de ministerraad is gelekt. Voormalig minister Eduard Bomhoff van de LPF citeerde in zijn boek Blinde ambitie over de 87 dagen van het eerste kabinet-Balkenende ruim uit de notulen. Ook Mient Jan Faber bleek er voor zijn boek Srebrenica – De genocide over te beschikken. Beiden zijn niet vervolgd door de Rijksrecherche.
Lees ook:
Dit zijn de meest ‘brisante’ passages uit de notulen
Dat de letterlijke notulen van de ministerraad twee jaar na dato voor iedereen te lezen zijn, is uniek. Het kabinet noemt het een ‘zeer uitzonderlijke stap’, bedoeld om tijdens de coronacrisis en na de val van het kabinet vertrouwen terug te winnen.
Wil je meer weten over dit onderwerp?
Kijk op: https://www.dinekevankooten.nl/tag/politiek/
Voor een overzicht kijk op: https://www.dinekevankooten.nl/archief/overzicht-great-reset-corona/
