Huisarts onderzocht genezingen

Deze huisarts onderzocht elf opmerkelijke genezingen na gebed: ‘Dit gebeurt ook buiten genezingsdiensten.
Genezing na gebed is volgens huisarts Dick Kruijthoff ‘een totaalervaring’. ‘Mensen zeggen: ik ben genezen, naar geest, ziel en lichaam.’ Toch is gebed volgens hem geen medicijn.

auteur: Bas Meeuse
datum: donderdag 4 mei 2023
website: https://www.nd.nl

Om zeven uur ‘s morgens gaat bij Dick Kruijthoff de telefoon. Zijn vrouw, Jozien, neemt op. Ze werken in 2007 samen in een huisartsenpraktijk tussen de weilanden in Bleskensgraaf. Het is een patiënt uit hun praktijk die belt, Janneke Vlot: ‘Ik ben net onze straat uit gefietst en even bij de buurman op de boerderij langs geweest.’
‘Maar dat kan toch helemaal niet? Hoe dan?’, vraagt mevrouw Kruijthoff.
‘Ik ben genezen door gebed’, antwoordt Vlot.

Dick Kruijthoff staat versteld. Janneke Vlot, die dan 44 jaar is, was al zeventien jaar ziek en zat al lang in een rolstoel. Ze had een ernstig pijnsyndroom, posttraumatische dystrofie, en was onder behandeling in het Erasmus Medisch Centrum. Hij is haar huisarts en kent haar medische dossier. Als je zo lang geen gebruik hebt gemaakt van je spieren, kun je niet ineens zomaar lopen. En toch is dat wat er gebeurde met Janneke Vlot.

In zijn huisartsenpraktijk kwam Kruijthoff nog enkele van zulke opmerkelijke gevallen tegen. Mensen die plotseling genazen op een manier die volledig buiten de medische verwachting om ging. ‘Zowel binnen als buiten christelijke kringen wordt daar sceptisch op gereageerd’, vertelt Kruijthoff. ‘Mensen zeggen vaak: het zal wel tussen de oren zitten. En zelf was ik er ook sceptisch over.’ Totdat Kruijthoff gebedsgenezing ging onderzoeken aan de hand van medische gegevens en de ervaringen van patiënten.

‘In mijn medische ervaring zag ik slechts zelden genezing na gebed.’

Hij woont in een voormalige boerderij; de oude stal is nu de woonkamer. Het raam kijkt uit over uitgestrekte weilanden. Dick Kruijthoff (65) vertelt dat hij en zijn vrouw vijf jaar in Botswana hebben gewoond, waar hij als tropenarts werkte. ‘Dat had twee redenen. Als christen wilde ik wat betekenen voor mensen die hulp nodig hadden. En je kon in Nederland als arts eigenlijk niet aan het werk. Er was werkloosheid onder artsen. Ik kon hooguit op de spoedeisende hulp in het ziekenhuis gaan werken, maar dan wel gratis. Dan kon je ervaring opdoen, maar geen geld verdienen.’

Toen na vijf jaar de oudste dochter naar de basisschool moest, kwam het gezin terug naar Nederland. Kruijthoff begon toen in Bleskensgraaf zijn praktijk. ‘Zo kon ik er, ondanks mijn drukke baan, zijn voor mijn gezin. Dat vonden mijn kinderen niet altijd even leuk, want ik zag daardoor veel van het kattenkwaad dat ze op het dorp uithaalden.’

tussen de oren?

De genezing van Janneke Vlot maakte Kruijthoff nieuwsgierig. ‘Je ziet vaak dat er gebeden wordt voor mensen, maar je ziet bijna nooit genezing als het eigenlijk niet meer kan. Ook in mijn medische ervaring zag ik slechts zelden genezing na gebed.’ 

Kruijthoff wilde weten of er wel zoiets als gebedsgenezing bestaat en zo ja, of het dan niet vooral ‘tussen de oren’ zit. De huisarts, die zelf lid is van de Protestantse Kerk in Nederland, voerde het onderzoek uit aan de Vrije Universiteit, samen met een team van medisch specialisten. ‘Dat waren niet per se gelovigen; het ging echt om medisch onderzoek, om de patiënten vanuit die professie te beoordelen.’

Na een artikel in dagblad Trouw en via andere media meldden 83 mensen zich aan die zeiden dat ze waren genezen na gebed. Daarvan lichtte Kruijthoff de 27 meest opvallende gevallen uit om te bespreken met het team van specialisten. Naar aanleiding daarvan kregen veertien van hen een diepte-interview. 

De uitkomst daarvan was dat elf genezingen werden beoordeeld als ‘medisch opmerkelijk’. ‘Dat zijn er inderdaad niet zo veel. Maar kijk naar een bedevaartsoord als Lourdes: waar mensen naartoe gaan om genezen te worden. Sinds 1883 zijn er maar zeventig ‘onverklaarde’ genezingen vastgesteld. Elf opmerkelijke gevallen was voor dit onderzoek dus al heel wat.’

‘Er was ook iemand die niet gelovig was, maar in wanhoop tot God bad en genas.’

Om een genezing ‘opmerkelijk’ te noemen, moest het ziekteverloop sterk afwijken van de medische verwachting. Daarnaast moest er een tijdsrelatie zijn met het gebed of de gebeden om genezing. 

De mensen die voor het onderzoek werden geselecteerd, hadden zeer uiteenlopende ziekten. ‘Er was bijvoorbeeld iemand met de hersenziekte MS, iemand met de ziekte van Parkinson en iemand die een chronische ontsteking van de dikke darm had, waarbij de operatie om de darm te verwijderen al gepland was. Bij al deze mensen was er een grote omslag in het ziekteverloop. Het ging ineens veel beter, hoewel er soms lichte klachten bleven.’ 

een gevoel van aanraking

Kruijthoff signaleerde ook een patroon van sterke ervaringen rondom de genezingen. ‘Mensen beschreven een gevoel van aanraking, bijvoorbeeld een hand op de rug, of een tinteling. Er waren ook mensen die wind voelden waaien in een gesloten ruimte. Dat verwacht je niet. Wetenschappelijk kun je dat niet ‘‘het werk van de Heilige Geest’’ noemen, maar de patiënten interpreteerden die ervaring zelf wel zo.’

Vooraf had de huisarts verwacht dat een groot deel van de genezingen zou plaatsvinden bij genezingsdiensten. ‘Maar de meeste mensen genazen tijdens persoonlijk gebed, groepsgebed of door gebed in hun eigen kerkelijke gemeente. 

Er waren ook gevallen van genezing na ziekenzalving en tijdens een algemeen liturgisch gebed, waarbij gesproken werd over genezing naar geest, ziel en lichaam, in een klooster. Zelfs genas er iemand bij de lezing van het avondmaalsformulier, waarin Psalm 103 wordt aangehaald: ‘‘Loof de Here, mijn ziel, die al uw krankheden geneest’’.’

Kruijthoff vond het een belangrijke vondst dat de genezingen geen vast stramien kenden. ‘Kerkelijk Nederland denkt dat genezingen vooral gebeuren bij genezingsdiensten, bij mensen die daar zogezegd gevoelig voor zijn. Maar er gebeurt veel meer in het verborgene. In het onderzoek verwachtte het grootste deel van de mensen geen genezing door gebed. Er was ook iemand bij die niet gelovig was, maar in wanhoop toch tot God bad en genas. Een ander die niet gelovig was, werd door de buren meegenomen naar een genezingsdienst waar om genezing werd gebeden, en genas.’

‘Er zijn veel mensen die daarom gefrustreerd en teleurgesteld weggaan bij een genezingsdienst.’

De genezingen in het onderzoek van Kruijthoff waren niet alleen maar succesverhalen. ‘In de tijd tussen het onderzoek en mijn promotie zijn sommige mensen overleden. Sommige van de overledenen kregen de ziekte terug, anderen kregen een andere ziekte, waarvan ze niet genazen. Gebedsgenezing is geen oplossing voor alle problemen, hoewel er wel mensen zijn die het zo brengen.’

‘Ik ben weleens op de pinksterconferentie van Opwekking geweest. Er zitten daar tienduizend mensen in een grote zaal. Er wordt dan heel algemeen gebeden om genezing. En daarna mogen mensen naar voren komen die genezen zijn, om hun verhaal te vertellen. Maar het zou interessant zijn als alle mensen die niet genezen zijn, hun hand moesten opsteken. En om hun verhalen te horen: verhalen van lijden, wanhoop en frustratie. Verhalen waarbij mensen denken: waarom zij wel en ik niet?’ 

Kruijthoff gelooft wel dat er bijzondere dingen gebeuren bij genezingsdiensten. ‘Dat heb ik gezien in ons onderzoek. Maar het is toch incidenteel en sporadisch.’

‘Ik zie nooit in mijn praktijk dat ik mensen een medicijn voorschrijf, en dat ze daarop pats-boem genezen.’

De huisarts sprak voor zijn onderzoek met verschillende voorgangers die genezingsdiensten leiden. ‘Die stonden daar integer in. Maar pastoraal gezien moet je een evenwicht zoeken: tussen de verwachting van genezing enerzijds en aan de andere kant het besef dat de meeste mensen niet genezen. Er zijn veel mensen die daarom gefrustreerd en teleurgesteld weggaan bij een genezingsdienst.’ 

Hij hoopt dat diensten zo vormgegeven worden dat mensen bemoedigd weggaan, ook al genezen ze niet. ‘Zoals in Lourdes. Mensen komen daar met allerlei kwalen en de meesten genezen niet. Maar ze ontvangen wel iets waardoor ze hopend op God weer weggaan.’

andere verklaringen

‘We zagen ook in ons onderzoek dat mensen niet alleen fysiek genazen. Ze veranderden ook op andere vlakken: ze werden minder materialistisch, sociaal actiever en gingen zich meer verdiepen in hun geloof.’

Je kunt geest en lichaam volgens de arts niet los van elkaar zien. ‘Wat er in de geest gebeurt heeft enorme invloed op het lichaam. Een emotioneel trauma werkt door in het lichaam. Stress veroorzaakt hart- en vaatziekten. We zien dus ook bij gebedsgenezing dat het een totaalervaring is. Mensen zeggen: ik ben genezen, naar geest, ziel en lichaam.’

De medisch specialisten in Kruijthoffs team waren het meest onder de indruk van het plotselinge karakter van de genezingen en dat het dagelijks leven van mensen transformeerde na de genezing. ‘Ik ben veertig jaar arts, maar ik zie nooit in mijn praktijk dat ik mensen een medicijn voorschrijf, en dat ze daarop pats-boem genezen, een sterke geestelijke ervaring hebben, en daarna uit dankbaarheid hun hele leven omgooien. Dat is uniek.’ 

Tijdens het onderzoek zocht Kruijthoff ook naar andere verklaringen voor de genezingen. Zo was er een placebo-expert bij betrokken en ook een psychiater. ‘We zagen echter bij de meesten geen aanknopingspunten voor verklaringen in die hoek. Bij de gevallen die we onderzochten, waren psychische problemen niet oververtegenwoordigd.’

‘Ook als er geen genezing is, kan gebed een belangrijk instrument zijn.’

Voor Kruijthoff en zijn vrouw is het geloof erg belangrijk. ‘Het is verweven met ons hele leven en we praten er samen veel over. Voor ik naar mijn werk ga, vraag ik God altijd om een zegen over mijn werk. Voor dit onderzoek vond ik wel dat ik mijn medisch handelen echt gescheiden moest houden van mijn geloof. En dat vind ik nog steeds wel. Je gaat niet naar de huisarts voor een geloofsgesprek; een huisarts is een medicus, die zijn bekwaamheid op dat vlak inzet. Maar af en toe krijg je een vraag in de spreekkamer die het anders maakt. Ik houd het dus voor 99 procent gescheiden, maar ik doe mijn werk wel als gelovige.’

Sinds twee jaar is Kruijthoff gestopt met het runnen van de eigen praktijk, omdat het promotieonderzoek veel tijd vergde. Zijn vrouw stopte op hetzelfde moment. In het dankwoord van zijn proefschrift noemt Kruijthoff zijn vrouw Jozien ‘de voortdurende wind in mijn rug tijdens een oneindig lijkende fietstocht’. Kruijthoff werkt nu nog twee dagen in de week als huisarts, in een praktijk buiten Bleskensgraaf. ‘Helemaal in deze drukke tijd, met alle media-aandacht voor mijn promotie, vind ik het heerlijk om twee dagen even gewoon mijn normale werk te doen, zonder me druk te maken om iets anders.’

‘gebed is geen medicijn’
De huisarts ziet alle reden om te bidden voor de zieken. ‘Het gebed en ziekenzalving zijn middelen die God wil gebruiken voor het ontvangen van steun en kracht bij ziekte en soms zien we dan genezing. We denken daar soms wat te min over. Er zijn nogal wat mensen die in een kerkelijke gemeente zitten en als ze willen laten bidden voor hun ziekte, gaan ze naar Opwekking of een genezingsdienst. Maar ook in een kerkelijke gemeente heb je toegang tot gebed, dat als middel ingezet kan worden naast medische behandeling.’

‘Ook als er geen genezing is, kan gebed een belangrijk instrument zijn. Ik heb gezien dat mensen overleden na ziekte, en dat er aan het einde van hun leven toch een sterke verdieping was geweest in het geloof. Dat ze op het laatst erbij waren bepaald hoe waardevol dat voor hen was.’

‘Zelf heb ik mijn periode van onderzoek als positief en bemoedigend ervaren. Het was mooi om bijzondere, persoonlijke verhalen van mensen te horen. Bij mijzelf heeft het onderzoek het stereotype beeld dat ik had van mensen die genezen na gebed, volledig veranderd. Er gebeuren niet alleen bijzondere dingen in genezingsdiensten. En genezing na gebed zit niet tussen de oren.’

‘Heb je wel eens een schijfje kiwi omhoog gehouden in het zonlicht? Zoiets kleins laat al zien wie God is.’

Gebed is volgens Kruijthoff absoluut geen medicijn. ‘Je kunt niet zeggen: bidden werkt tegen ziekte. Maar je kunt ook niet zeggen: er gebeurt niets. De helft van de mensen in mijn onderzoek had te maken met een sceptische of negatieve reactie van hun arts. Ook reacties uit de omgeving zijn vaak ongelovig. Of mensen reageren jaloers: waarom jij wel en ik niet? Maar het is belangrijk dat we gewoon leren luisteren en de ervaringen die mensen hebben respecteren. Er gebeuren bijzondere dingen en niet alles is uit te leggen.’

Kruijthoff begrijpt ook na meer dan twaalf jaar onderzoek nog steeds niet hoe genezing na gebed werkt. ‘Tijdens mijn promotie verwoordde theoloog Kees van der Kooi, één van mijn promotoren, het mooi in zijn slotrede: ‘Een raadsel kun je oplossen. Dit is geen raadsel, maar een geheimenis. Een geheimenis ga je in zonder het echt te begrijpen.’ Je kunt je er alleen maar over verwonderen.’

Na het interview komt Jozien Kruijthoff er nog even bij zitten. Ze vertelt dat er veel reacties zijn gekomen op het onderzoek. ‘Mensen die genezen zijn, nemen contact met ons op. Ze zien erkenning voor wat ze hebben meegemaakt: een genezing die door bijna niemand wordt geloofd. Iedereen denkt: je was vast niet écht ziek. Maar dat waren ze wel.’ Zelf begrijpt ze ook niet hoe het kan. ‘Maar heb je wel eens een schijfje kiwi omhoog gehouden in het zonlicht? Dat is zo prachtig, zo ingewikkeld. Zoiets kleins laat al zien wie God is.’

Voor meer informatie over dit onderwerp kijk op: https://www.dinekevankooten.nl/archief/podiumvankooten-2022-februari/