Hoe haal je het maximale uit hoogbegaafde medewerkers

Buitengewoon begaafd zijn een pre op de arbeidsmarkt? Niet per se. Hoogbegaafden hebben veel te bieden, maar komen lang niet altijd tot hun recht. ‘Ik zie snel wat beter kan en daar zit niet iedereen op te wachten.’

auteur: Floor Bakhuys Roozeboom
datum: 25 januari 2021
website: https://fd.nl/fd-persoonlijk/1367890/de-spagaat-van-hoogbegaafden

Innovatieve vrijdenker. Creatieve duizendpoot. Out-of- the-box-innovator. Als je vacatureteksten mag geloven, staat ieder bedrijf daarom te springen. Wendbare geesten die oplossingen verzinnen voor problemen waarvan je nog niet wist dat ze bestonden. Snelle denkers die verbanden leggen die anderen niet opmerken. Goed nieuws dus voor hoogbegaafden, want laten dat nou net de eigenschappen zijn die aan hen worden toegeschreven.

Volgens het ‘consensusmodel hoogbegaafdheid’ van sociaal-wetenschappelijk onderzoeker en psychotherapeut Maud Kooijmanvan Thiel (2008) hebben hoogbegaafden namelijk behalve een bovengemiddelde intelligentie (IQ vanaf 130) ook een autonome persoonlijkheid, een rijkgeschakeerd gevoelsleven, een buitengewone en brede nieuwsgierigheid, een grote scheppingsdrang en een hoogsensitief waarnemingsvermogen. Precies de kenmerken die hoogbegaafden in potentie tot de andersdenkers en alleskunners maken die bij iedere organisatie boven aan het verlanglijstje staan.

Maar in de praktijk valt dat nogal eens tegen, zo signaleert psycholoog en (niet praktiserend) arts Noks Nauta. Zij is erebestuurslid van het Instituut Hoogbegaafdheid Volwassenen (IHBV) en zet zich al zo’n twintig jaar in voor meer onderzoek naar en kennis van hoogbegaafde volwassenen. In 2017 publiceerde het IHBV een rapport over de moeilijkheden waar hoogbegaafden die op dat moment zonder werk zaten zoal tegenaan liepen. Uit dat rapport bleek dat juist het vermogen om out of the box te denken, ver vooruit te kijken, gemakkelijk bij te leren en snel verbanden te leggen, hoogbegaafden in de praktijk vaak parten speelt. Nauta: ‘Veel bedrijven zoeken mensen die buiten de kaders kunnen denken, maar hebben moeite met mensen die dat daadwerkelijk doen.’

Versnipperd cv
Dat begint al op de arbeidsmarkt, merkt ook Georgia Kyriakopoulos, neuro- en diversiteitsexpert en zelf hoogbegaafd. Ze geeft lezingen en adviseert organisaties en managers over een betere omgang met neurodiversiteit, op de werkvloer en in sollicitatieprocedures. ‘Hoogbegaafden hebben een brede interesse, waardoor hun cv vaak versnipperd is. Ook zijn ze vaak autodidact, doordat ze zich snel complexe stof en vaardigheden eigen maken. Maar doordat de gevraagde praktijkervaring of diploma’s nog weleens ontbreken, is hun potentie slecht zichtbaar op het cv.’

Op de werkvloer worstelen veel hoogbegaafden met de strakke kaders waarbinnen ze moeten werken. Ze zien snel wat anders of beter kan, waardoor collega’s of leidinggevenden hen soms als lastig of zelfs bedreigend ervaren.

Voor Sandra Bonestroo (48, persoonlijk leiderschapscoach voor ceo’s) is dat herkenbaar. Dat ze hoogbegaafd is, wist ze lange tijd niet. Maar dat ze ‘anders’ keek en anders dacht, merkte ze wel. ‘Overal waar ik werkte, zag ik meteen mogelijkheden om tot betere resultaten te komen. Ik zette vraagtekens bij de status quo. Stelde kritische vragen. Heb je daar weleens aan gedacht? Zou dit niet verbeterd kunnen worden? Heb je die mogelijkheden al benut? Uit oprechte verwondering en interesse. Voor mij lag wat ik opperde voor de hand. Maar in al mijn positieve dadendrang werd ik vaak moeilijk en drammerig gevonden.’

Inmiddels begrijpt ze dat wel. ‘Daar heb je zo’n hittepetit die pas vijf minuten binnen is en de boel even komt overnemen, moeten mensen hebben gedacht. Ik had de neiging enthousiast voor de troepen uit te rennen. Maar ik realiseerde me niet dat anderen mij nauwelijks konden bijhouden.’

Specialistische vacatures
Ook Mireille de Jonge (51) herkende vijf jaar geleden pas dat ze eigenschappen van hoogbegaafdheid heeft. Ook zij had vaak het idee op een andere golflengte te zitten dan collega’s. ‘Vaak worden onderwerpen te “smal” bekeken. Ik zie het hele plaatje: hoe zaken in elkaar grijpen en aan welke knoppen je dus het best kunt draaien. Ook denk ik vaak een paar stappen vooruit. Daardoor kunnen mensen me niet altijd meteen volgen.’

Op haar cv prijken functies bij gemeenten en overheidsinstanties, maar inmiddels zoekt ze al een aantal jaar naar een nieuwe baan. Ambities en competenties genoeg, maar solliciteren is lastig. ‘Ik ben op mijn best als ik me kan vastbijten in complexe vraagstukken, het liefst op het gebied van internationale betrekkingen. Zet me op een ingewikkeld dossier en ik maak het me eigen. Maar vacatures zijn vaak heel gericht en specialistisch. Zonder precies de juiste vinkjes op je cv, kom je er niet gemakkelijk tussen.’

En dat is dus zonde, vindt Kyriakopoulos. Volgens haar hebben niet alleen hoogbegaafden, maar ook bedrijven veel te winnen bij een cultuur die meer gericht is op potentie en die andersdenkenden omarmt. ‘Uiteindelijk draait het allemaal om diversiteit’, zegt zij. ‘Om ruimte maken voor verschillende manieren van kijken, werken en denken, zodat je voor iedere werknemer het juiste werkklimaat creëert. Door vooroordelen en onbegrip komen de unieke eigenschappen van hoogbegaafden nu vaak onvoldoende tot hun recht, terwijl we ze als samenleving juist zouden moeten benutten. Hoogbegaafdheid geldt als iets lastigs, terwijl het eigenlijk heel positief is.’

Mireille de Jonge is het daarmee eens: ‘Er liggen zoveel belangrijke, complexe vraagstukken die schreeuwen om een oplossing. Juist daar kunnen mensen die net even anders kijken het verschil maken. Maar dan moeten ze wel een kans krijgen.’

(Samen)werken met hoogbegaafden, tips van neurodiversiteitexpert Georgia Kyriakopoulos
1) Beoordeel mensen meer op potentie en minder op bewezen ervaring.
2) Vraag je bij een project om een out-of-the-boxdenker? Ga dan na of je die eigenschap ook werkelijk waardeert.
3) Is er geen match doordat de behoeftes en werkstijlen niet overeenkomen? Wees daar dan eerlijk over.
4) Werk samen vanuit een basis van vrijheid en vertrouwen.
5) Zorg voor afwisseling, creatieve vrijheid en genoeg groeimogelijkheden.
6) Verwar verveling niet met desinteresse en perfectionisme niet met ‘lastigheid’.
7. Benader elkaar ook met humor en luchtigheid: zeg gerust tegen een hoogbegaafde collega dat die weer eens veel te snel gaat.


Originele link van het artikel: https://fd.nl/fd-persoonlijk/1367890/de-spagaat-van-hoogbegaafden