Het drama van het begaafde kind

Deze post is geïnspireerd op het boek Het drama van het begaafde kind van Alice Miller. De titel had op mij zo’n sterke aantrekkingskracht, dat ik het wel moest lezen. Het drama van het begaafde kind gaat over kinderen die heel veel kunnen, maar van hun ouders niet krijgen wat ze nodig hebben, vooral emotionele steun.

auteur: Jeroen Vrijkorte
datum: november 2018
website: https://jeroenvrijkorte.nl/2018/11/het-drama-van-het-begaafde-kind/

In dit artikel beschrijf ik:
1. De belangrijkste concepten uit het boek van Alice Miller;
2. Praktische tips om alsnog een heerlijk leven te hebben, zelfs als je als kind niet altijd kreeg wat je nodig had.

Hieronder beschrijf ik de belangrijkste concepten uit het boek van Alice Miller.
Wie hebben er een jeugdtrauma?
De titel van het boek is wat misleidend: het boek gaat niet specifiek over (hoog)begaafde kinderen. Met de term “begaafd” bedoelt Alice Miller de vaardigheid die veel kinderen hebben om behoeftes van hun ouders heel nauwkeurig aan te voelen. In het bijzonder die behoeftes waarvan de ouders zich niet eens bewust zijn, zoals de behoefte om belangrijk te zijn.

Je hoeft niet uitzonderlijk te zijn om een jeugdtrauma te hebben. Sterker nog, het overkomt iedereen. Het grootste drama is echter dat jeugdtrauma’s niet beperkt blijven tot je jeugd. Als je niet de juiste hulp krijgt, heb je er je hele leven last van. En andere mensen hebben ook last van jouw trauma’s. Daarover zo dadelijk meer.

Wat merk je van een jeugdtrauma?
Jeugdtrauma’s zijn niet direct zichtbaar. Getraumatiseerde, begaafde kinderen kunnen soms als volwassene prima functioneren. Maar van binnen voelen ze zich leeg en ongelukkig. Vaak voegen ze zich naar de wensen van anderen: ze zijn niet in staat om hun eigen dromen waar te maken of ook maar na te jagen.

Andere mogelijke gevolgen van een emotioneel armzalige opvoeding zijn:
* Depressie;
* Middelenmisbruik;
* Moeilijk (goede) relaties aan kunnen gaan.

Hoe jeugdtrauma’s worden doorgegeven
Het drama van het begaafde kind beschrijft het mechanisme waarmee ouders hun eigen jeugdtrauma’s onbewust doorgeven aan hun kinderen. Die kinderen geven hun trauma’s dan weer onbewust door aan hun eigen kinderen.

Om een voorbeeld te geven: vrijwel iedere volwassene heeft een enigszins beladen relatie met seks¹. Een klein kind heeft dat nog niet, die heeft geen idee wat het is. Vroeg of laat zal het, uit nieuwsgierigheid, de eigen geslachtsdelen onderzoeken of er mee spelen. Als een ouder dat ziet, wordt hij of zij geconfronteerd met de eigen, onderdrukte schaamte over seks. De makkelijkste manier om daar van af te komen, is het kind opdragen niet aan dat deel van het lichaam te zitten. Het kind zal het niet begrijpen, maar wel aannemen dat de ouder het beter weet. Al snel zal het leren dat de schaamstreek (wat een woord!) iets is om je voor te schamen. En op die manier wordt schaamte over het eigen lichaam, geheel onbewust, overgedragen van de ene generatie op de andere.

Behoeftigheid en substituten
Daarnaast leiden trauma’s tot een mate van behoeftigheid. We gaan op zoek naar iets om de pijn van onze trauma’s af te dekken. Alice Miller noemt dit soort dingen ‘substituten’.

Het meest krachtige substituut voor volwassenen is de seksuele relatie. In het begin lijkt je seksuele partner je te geven wat je als kind miste: onvoorwaardelijke liefde. Helaas blijkt na verloop van tijd dat het toch niet werkt. De liefde wordt steeds voorwaardelijker, en de onderliggende behoeftigheid zorgt voor frictie in de relatie. Onverwerkte jeugdtrauma’s zijn vaak de reden waarom relaties stuklopen.

Een ander veelvoorkomend, krachtig substituut is macht. Zeggenschap over anderen dient dan als tegenwicht voor een prangend gevoel van machteloosheid uit je jeugd. In deze situatie ligt machtsmisbruik op de loer.

Het ‘drama’ met substituten is dat ze nooit het oorspronkelijke trauma oplossen. De emotionele behoefte blijft in stand, hij is alleen tijdelijk afgedekt door het substituut. Aangezien alle substituten tijdelijk zijn (niets is permanent), zal de emotionele behoefte op een later moment weer naar boven komen. Daarnaast zijn jouw emotionele behoeften vaak schadelijk voor je relatie met anderen. Wanneer de ander een bepaald doel dient (jou machtig, belangrijk, geliefd laten voelen), kun je hem of haar niet meer volledig in waarde laten en zichzelf laten zijn.

Zelfvertrouwen
Ten slotte heeft Alice Miller een interessante kijk op het fenomeen zelfvertrouwen: zelfvertrouwen betekent dat je je eigen gevoel vertrouwt. Daar zit wat in. Het is mogelijk om te leren niet-te-voelen.

Om een voorbeeld uit mijn eigen leven te geven: ik herinner me een situatie waarbij ik als onderdeel van een training meedeed aan een rollenspel. Mijn medespeler (een acteur) zei iets, waarvan het de bedoeling was dat het bij mij boosheid zou oproepen. Ik reageerde strikt inhoudelijk. De cursusleider wilde mij leren om assertiever te reageren. Ze vroeg me: “Wat voel je als iemand dit tegen je zegt?”. De realiteit was dat ik helemaal niks voelde.

Boosheid werd in mij zo goed onderdrukt, dat ik het niet kón voelen. Althans niet op het moment dat ik het had kunnen uiten. En het feit dat ik totaal niet door had gehad dat mijn grenzen werden overschreden door wat de acteur zei, deed mij twijfelen aan mijn inschattingsvermogen.

Dus ik begrijp helemaal wat Alice Miller bedoelt. Om assertief en doortastend te kunnen handelen, zijn we volledig afhankelijk van onze emoties. Als je slechts beperkt toegang hebt tot je gevoel, gaat dat dus niet. En ben je (terecht!) onzeker in je omgang met anderen.

Wat kun je er aan doen?
Nou… dat was allemaal een vrij somber verhaal tot nu toe. Dus tijd voor een fikse dosis goed nieuws: het is nooit te laat om je emotionele en psychologische ontwikkeling af te maken! Sterker nog, het feit dat je deze post leest, betekent dat je hoogstwaarschijnlijk veel verder kunt groeien op dit vlak dan de meeste mensen.

Het is gemakkelijk als je opgroeit in een liefdevolle omgeving met alle emotionele steun die je nodig hebt. Dan functioneer je meteen lekker in je volwassen leven. Als je niet bent opgegroeid in zo’n liefdevolle omgeving, dan heb je het een stuk lastiger. Je zult regelmatig falen, struikelen, bang zijn, “ontsporen”, twijfelen aan je eigen kunnen of aan je eigen waarde. Het is niet anders.

De troost is: je kunt iedere zwakte, iedere uitdaging die je gehad hebt, ombuigen tot een persoonlijke kracht. De omvang van de veranderingen die mogelijk zijn, zullen jou, en alle mensen die je kent, verbazen. Genees je jeugdtrauma’s, en je wordt een totaal ander mens. Je krijgt als het ware een “second life”. Of je nu 20, 30, 40, 50, 60, 70 of 80 bent, je kunt een tweede leven krijgen. En neem van mij aan: dat tweede leven is een stuk leuker!

Staak de zoektocht naar liefde
Eén van de pijnlijkste aspecten van een emotioneel ongezonde opvoeding, is dat je de rest van je leven op zoek gaat naar iets wat vroeger ontbroken heeft: liefde. Een kind wéét dat het liefde hoort te krijgen. De ouders “horen” liefde te geven, onvoorwaardelijk. Maar niet alle ouders kunnen dat.

Als je ouders je als kind onvoldoende liefde hebben kunnen geven, dan draag je als volwassene dat gemis met je mee. Je hunkert naar liefde. Het vervelende aan liefde is echter, dat hoe meer je het wil, hoe minder je krijgt. Het is wrang, maar zo lijkt het te werken.

Om die reden is het belangrijk om je behoefte aan liefde intern, vanuit jezelf te vullen. Het boek Core Transformation van Connirae Andreas geeft goede handvatten hoe je dat praktisch kunt aanpakken.

Maak contact met je gevoel
Zoals ik hierboven al beschreef, kun je leren niet-te-voelen. Als je een emotioneel onveilige opvoeding hebt gehad, dan is de kans heel groot dat je hebt leren niet-te-voelen. Het is extreem belangrijk om niet-te-voelen af te leren. De mogelijkheid om emotioneel te groeien hangt direct samen met hoe nauwkeurig je je eigen gemoedstoestand kunt voelen.

Omdat voelen zo’n extreem belangrijk ingrediënt is voor emotionele groei, heb ik een cursus gemaakt die je weer opnieuw leert voelen. Heel nauwkeurig voelen. Je vindt hem hier: cursus leren loslaten. Doe deze cursus, en je zult merken dat iedere vorm van therapie die je ondergaat, 2 tot 3x effectiever wordt.

In Het drama van het begaafde kind noemt Alice Miller leren loslaten ook als een belangrijke stap in je groei – ze noemt het “ontsnappen uit je innerlijke gevangenis”

Rouw om je verlies
Wanneer je groeit in helderheid over je eigen toestand, hoe het zo gekomen is, zul je ontdekken dat je heel veel gemist hebt. Bij nader inzien was je jeugd veel slechter, veel eenzamer dan je je herinnerde. Vele jaren van je leven, meestal tientallen, heb je last gehad van je emotioneel onveilige jeugd. Je kunt alsnog genezen van je oude wonden, maar die jaren komen nooit meer terug. Neem de tijd om dit verlies onder ogen te zien en te accepteren.

Verwerk je trauma’s
Tenslotte is het tijd om je oude trauma’s te genezen. De emotioneel onveilige jeugd is lang voorbij, maar ons systeem past zich niet vanzelf aan. Zonder de juiste begeleiding houd je op de achtergrond een gevoel van onveiligheid tijdens interacties met anderen. Werk met een coach, psycholoog of therapeut om deze wonden te genezen.

Conclusie
Ik hoop dat je door deze post gebeurtenissen uit je eigen jeugd beter kunt plaatsen. Het is de moeite waard om Het drama van het begaafde kind te lezen.