Groepsleren: – de Kracht van Gedeeld Leren en Actieve Deelname

Groepen in leeromgevingen ontwikkelen zich pas echt wanneer ieder lid zijn of haar eigen leerproces deelt, in plaats van simpelweg te wachten op of zich aan te passen aan anderen. Het proces van gedeeld leren, waarin persoonlijke reflecties en vragen centraal staan, maakt dat een groep zich van ‘los zand’ ontwikkelt naar een samenhangend geheel. Zonder deze openheid en interactie over ieders leerproces blijft de groep gefragmenteerd, en stagneert de collectieve ontwikkeling.

Groepsvorming en Leerprocessen
Groepen doorlopen doorgaans verschillende fasen: van een informele, oppervlakkige samenstelling naar diepere interactie en samenwerking. In het begin lijkt een groep misschien slechts een verzameling individuen zonder onderlinge binding. Echter, zodra leden zich openstellen en hun persoonlijke leerprocessen delen, ontstaat er meer dan alleen een verzameling mensen. Er ontstaat een groep met gezamenlijke doelen en de wens om samen te leren.

Waarom werkt dit leerproces? Het draait om het besef dat leren niet slechts een individuele activiteit is, maar een sociale aangelegenheid die floreert wanneer gedeelde kennis, ervaringen en inzichten centraal staan. Dit geldt niet alleen voor wat men leert, maar ook voor hoe men leert. De erkenning van elkaars leerprocessen kan elkaar versterken, mits ieder lid actief bijdraagt aan het gezamenlijke leerklimaat.

Groepen die zich enkel richten op het zorgen voor elkaar en elkaar complimenteren, raken vaak verstrikt in de dynamiek van “het beste jongetje of meisje van de klas”. Dit betekent dat men zich meer richt op het ondersteunen van de ander dan op het leren van elkaar, wat de essentie van groepsleren ondermijnt.

Het Belang van Persoonlijke Deelname
Een cruciale factor in de ontwikkeling van een echte groep is dat ieder lid zijn of haar eigen leerproces durft te delen. Wanneer mensen zich kwetsbaar opstellen en hun vragen of onzekerheden over hun eigen proces uiten, wordt dit vaak erkend door anderen. Deze erkenning vormt de basis voor verdere groepsontwikkeling. Het idee dat “iedereen zijn eigen proces heeft” creëert een dieper niveau van begrip en respect.

In een groep is het van belang dat groepsleden vragen stellen over hun eigen leerproces, en niet direct reageren op dat van anderen. Het delen van persoonlijke ervaringen is waardevol, maar het is belangrijk dat we niet snel in de valkuil vallen van het proberen anderen te helpen, adviseren of bemoedigen. Het gaat om het herkennen van elkaars leerproces en het plaatsen van eigen reflecties in een bredere context.

Dit vraagt om een collectieve bewustwording: dat we leren niet alleen als individu, maar ook in relatie tot anderen. We leren van elkaar door elkaars spiegelbeeld te zijn. Dit vergt open communicatie, bereidheid tot uitwisseling en reflectie, en de mogelijkheid om feedback te geven en ontvangen. Een groep wordt rijker door de verscheidenheid aan ervaringen, achtergronden en perspectieven die de leden meebrengen.

De Gevaren van Teveel Aanpassing aan Anderen
Wanneer groepsleden zich uitsluitend richten op het aanpassen aan de ander of zich inhouden uit angst om af te wijken, ontstaat er een proces van conformisme. Ieder lid past zich aan, houdt rekening met en wacht af wat de ander doet. Hoewel dit aanvankelijk harmonieus lijkt, leidt het vaak tot stagnatie in het leerproces. De groep blijft ‘los zand’, zonder dat er daadwerkelijk een collectief leerproces plaatsvindt.

Het gevaar van deze dynamiek is dat er geen echte interactie ontstaat. In plaats van elkaar te verrijken met verschillende perspectieven, worden meningen gemeden, worstelingen verzwegen of verdoezeld. Ieder lid leert in stilte, zonder stimulans om dieper te reflecteren of van anderen te leren. Het groepsproces verzwakt hierdoor: het lijkt wel een groep, maar is het niet. Juist door vragen te stellen en met elkaar in dialoog te gaan, komt de groep op een dieper niveau van leren.

Groepsinteractie en Wederzijdse Verantwoordelijkheid
Wanneer de dynamiek in een groep goed werkt, voelt ieder lid zich verantwoordelijk voor zowel het eigen leerproces als dat van de anderen. Dit is de kern van een succesvolle leeromgeving: mensen leren niet alleen van wat ze zelf ervaren, maar ook van wat zij uitwisselen en van de vragen die anderen stellen. Deze gezamenlijke verantwoordelijkheid gaat verder dan steun; het betreft actieve betrokkenheid. Het zorgt voor een synergie die de groep uit de staat van ‘los zand’ trekt en transformeert naar een levendige, leergerichte gemeenschap.

Het stellen van vragen, het aangeven van onzekerheden, het delen van ervaringen en het geven van feedback zijn essentieel voor deze wisselwerking. Wanneer groepsleden zich niet bang voelen om zichzelf te laten zien, om misverstanden of onduidelijkheden aan te kaarten, kan een echte dialoog ontstaan. Dit bevordert het gezamenlijke leerproces, omdat elk lid de kans krijgt om zijn eigen kijk te ontwikkelen, terwijl het tegelijkertijd de inzichten van anderen verrijkt.

De Essentie van Groepsleren
Groepsleren is niet simpelweg een optelsom van individuele leerervaringen; het is een proces waarbij het gezamenlijke proces belangrijker is dan het individuele. Groepen ontstaan niet door simpelweg naast elkaar te werken; ze ontstaan wanneer mensen actief met elkaar in dialoog gaan over wat ze leren, hoe ze het leren, en de obstakels die ze tegenkomen. Zonder deze dynamiek van delen, vragen stellen en reflecteren, blijft een groep in een oppervlakkige staat. Pas wanneer ieder lid zijn of haar eigen leerproces deelt en ruimte krijgt voor vragen en onzekerheden, kan een groep zich ontwikkelen tot een krachtig leerplatform.

Kortom, de ontwikkeling van een groep tot een gemeenschap van leren van en door elkaar vereist een specifieke dynamiek van openheid, verantwoordelijkheid en actieve deelname. Groepen die zich ontwikkelen tot echte leeromgevingen zijn groepen waarin ieder lid zich verantwoordelijk voelt voor zijn of haar eigen leerproces en waarin ze leren van het proces van anderen. Dit kan alleen plaatsvinden in een cultuur van wederzijds respect en communicatie, waarin ieder lid zich vrij voelt om zijn of haar vragen te stellen over het eigen proces.

Wanneer een groep deze fundamentele principes van actieve deelname en reflectie omarmt, ontstaat er een gemeenschap die gezamenlijk leert, zich ontwikkelt en groeit. Dit is de essentie van groepsleren.