Eugen Drewermann: “Het is allemaal zo ver verwijderd van waar het Jezus om ging”

De beroemdste “kerkrebel” van Duitsland wordt 80
Eindelijk kunnen de gelovigen hun stem laten horen. Volgens de theoloog Eugen Drewermann uit Paderborn is de Synodale Weg, als hervormingsproces echter niet voldoende. Wil de Kerk de geloofscrisis van onze tijd oplossen, dan zou zij op een heel andere manier moeten leren spreken over God en de mens.

auteur: Holger Spierig (epd) | Paderborn
datum: 20 juni 2020
website: https://www.deroerom.nl/
vertaling en bewerking: redactie www.deroerom

Focus
Kerkcriticus Eugen Drewermann ziet in de westerse wereld een toenemende geloofscrisis. Als de kerk niet reageert op de problemen en het lijden van mensen, zal ze meer en meer ‘teleurgestelde atheïsten’ produceren, waarschuwde Drewermann, die op 20 juni 80 is geworden. Mensen hebben meer dan ooit religie nodig omdat de wetenschappen geen antwoord hebben op de vragen over het lijden van mensen.
Drewermann sprak in dit interview ook over de hervormingskoers van de katholieke kerk, over het verbod om nog langer te doceren of te preken en over zijn persoonlijke overtuigingen.

Vraag: Na de misbruikzaken heeft de Katholieke Kerk de Synodale Weg afgekondigd om een beginte maken met hervormingen. Wat vindt u van deze hervormingskoers.
Drewermann: Het is absoluut belangrijk om eindelijk met mensen te praten, maar het lost niet de fundamentele problemen op die zich in voordoen in de huidige geloofscrisis in het westen. Volgens statistieken gelooft 62 procent in Duitsland niet dat er opstanding of hoop is in het licht van de dood. Zij geloven ook niet dat het Nieuwe Testament iets te zeggen heeft dat bepalend is in ons leven om angst in vertrouwen te transformeren, wanhoop in hoop, agressie in goedheid. Dit staat allemaal zover af van waar het Jezus om begonnen is. Hier zit de kern van het probleem en dat geldt voor alle denominaties – protestanten evengoed als katholieken.

Vraag: Waar ziet u de oorzaken?
Drewermann: In mijn ervaring is de eeuwenoude kerkelijke interpretatie van de theologie van de schepping gebaseerd op een fundamenteel verkeerd uitgangspunt. We leren kinderen in religieus onderwijs dat God ingrijpt in nood, dat hij gebeden verhoort, dat hij zichtbaar wordt in zijn werken in de geschiedenis en in zijn bemoeienis met ieders persoonlijke leven. Maar dan sterft je moeder pijnlijk aan kanker en de kreet stijgt ten hemel: “hoe God dat kan toestaan?”. Deze vraag blijft onbeantwoord in het wereldbeeld dat de kerk leert. Lijden in de wereld loopt uit op de teleurstelling van het atheïsme.

Vraag: Hoe zou een kerkantwoord eruit kunnen zien?
Drewermann: Het geloof in God, zoals Jezus ons leerde, interpreteert de natuur niet. Voor Jezus staat alleen de mens centraal. Hij legt de kosmos niet uit, hij leert ons om tot rust te komen in God en deze wereld te doorleven zoals ze is. God verandert de wereld niet in ons voordeel, hij helpt ons over te steken van de afgrond van deze wereld naar de andere oever.
Dit vertrouwen verwerven is de zin van alle gebeden en hun vervulling, dat God ons zijn engel geeft, zijn geest om ons op de been te houden. We hebben God dus helemaal niet nodig om de wereld uit te leggen. Dat proberen de natuurwetenschappen, maar zij zijn niet in staat de levensvragen van mensen te beantwoorden. Van nature zijn we niets anders dan “overgangswezens” Waar halen wij de kracht vandaan om onze menselijkheid te vinden en te behouden te midden van de onverschilligheid van de natuur? Daarvoor hebben we religie nodig.

Vraag: Wat is de opdracht van de kerk, naar uw idee, tegenover de politiek?
Drewermann: Zij zou moeten opkomen voor vrede en vrijheid: dat zou zich moeten verzetten tegen het kapitalisme, toegewijd zijn aan gerechtigheid en tegen uitbuiting.
De politiek verstaat onder “zekerheid”, een tot het uiterste opvoeren van mogelijkheid om te doden en ervoor zorgen dat je alsmaar meer macht krijgt over de hele wereld. Jezus leert precies het tegenovergestelde: vrede komt niet uit bewapening en geweld en veiligheid, niet uit permanente intimidatie, maar uit gesprek en begrip.

Vraag: Wat moet er worden gedaan?
Drewermann: De wereld zou moeten worden verstaan vanuit het perspectief van de mensen die onderdrukt worden, en die het meest lijden: psychisch, sociaal en fysiek. Op die weg zouden we Jezus moeten vergezellen, als hij zieken de handen oplegt, troost biedt aan de mensen die verdwalen en schuld vergeeft aan mensen die aan de rand van de samenleving zijn geraakt.

Vraag: Na 30 jaar is er een bijgewerkte editie verschenen van uw psychologische studie “Kleriker” naar structuren die de katholieke kerk ziek maken. Is er in deze tijd iets veranderd in de kerk?
Drewermann: Het is erger geworden. Men heeft de structuren verstevigd en daarmee de indruk gewekt dat de vermolmde balken van het gebouw zijn hersteld.
Het ging en gaat mij niet om kritiek op de kerk, het gaat mij erom mensen te bevrijden van innerlijke beperkingen en de boodschap van Jezus op zo’n manier over te brengen dat het dienstig is voor de eigen ontwikkeling, om mensen te kunnen begeleiden in het leven en om meer begrip voor elkaar te krijgen. Dit is iets dat iedere “Kleriker” ter harte (moet) gaan en, als de kerk dit proces verhindert, ontstaat er een enorme schade. Daarom heb ik destijds het boek “Kleriker” geschreven.

Vraag: Wat moet de kerk doen?
Drewermann: De kerk zou de boodschap van Jezus moeten verstaan als therapeutische opdracht voor het leven van mensen. We zijn intussen tot het inzicht gekomen hoe heilzaam genezend die boodschap is.
Luther had een half millennium geleden geen kennis van de psychologie, als wij. Maar zijn bewering is absoluut waar: mensen kunnen alleen maar goed zijn door de ervaring van het onvoorwaardelijk goede.
Voor de psychoanalyse en de psychotherapie is dit het eigenlijk handwerk en de theologie zou bij het lezen van de bijbel, in haar spreken over God en in haar spreken over de mens zelf, van die wetenschappen moeten leren.

Vraag: U moet als student al heel kritisch geweest zijn tegenover de Katholieke Kerk en haar dogma’s. Toch koos u ervoor om priester te worden – waarom?
Drewermann: Destijds stond ik voor de keuze dokter of zielzorger te worden. Zielzorg leek mij belangrijker. Doktoren zijn er genoeg. Maar er zijn te weinig mensen die angsten begrijpen en zich kunnen inleven in degenen die psychisch lijden. Daarom ben ik priester geworden.

Vraag: De intrekking van uw bevoegdheid tot preken en doceren door aartsbisschop Degenhardt van Paderborn in 1991 veroorzaakte internationale krantenkoppen. Raakt u dat nog steeds of hebt u dat achter u gelaten?
Drewermann: Het gaat niet om mij. Het maakt niet uit wat in er 1991 gebeurd is. Destijds heb ik de aartsbisschop gezegd: “U kunt niets van me afnemen. Ik zal in de toekomst zo mijn preken houden dat ze een even doordacht en verantwoord zijn als wanneer ik een college geef. En ik zal in de collegezaal als privédocent colleges geven, die het hart van de toehoorders raken, zoals dat bij een preek zou moeten. Ik ben geraakt door mensen in nood. Voor hen zal ik me blijven inzetten. Wat u ook beslist, ik kan er mee leven. Of uw kerk dat ook kan, dat weet ik natuurlijk niet.

Vraag: Wat was de inhoud van het beslissende gesprek met uw aartsbisschop?
Drewermann: Het ging over de interpretatie van het Bijbelverhaal over Pasen en Hemelvaart en over de maagdelijkheid van Maria. Verder ook over het verhaal dat Jezus het brood vermenigvuldigde. Jezus heeft niet voor meer broden gezorgd, maar ons hart in staat gesteld om als een kind met elkaar te delen. Zo’n wonder wordt aangetoond door het zelf te beleven. Het antwoord van de aartsbisschop was: “Ziet u wel, u gelooft niet.”

Vraag: Als tiener voerde u campagne tegen de herbewapening van de Bondsrepubliek in 1956 en weigerde u militaire dienst. Heeft dit vroege protest uw verdere weg bepaald?
Drewermann: Absoluut. Op dat moment hoorde ik als 16jarige de kersttoespraak van paus Pius XII, die verkondigde dat geen enkele katholiek het recht heeft militaire dienst te weigeren in geval van een onrechtvaardige aanval. Dat is precies wat in de Bondsdag is besloten.
We hebben dus van doen met een kerk die al 2000 jaar beweert dat ze God vertegenwoordigt en dat de paus Gods vertegenwoordiger op aarde is. En dan krijg je deze informatie. Je bent 16 jaar oud en helemaal alleen. In die tijd was er geen katholieke theoloog die het aandurfde publiekelijk oneens te zijn met de paus. Ook aan de protestantse kant was dezelfde manier van denken, beangstigend.

Vraag: Wat motiveerde je eigenlijk om te protesteren?
Drewermann:Het eerste waar ik achterdochtig over was, was de staat: hoe is het mogelijk om 18-jarige jongens te leren hoe ze anderen met een bajonet moeten steken, hoe ze met het machinegeweer honderden moeten neermaaien. of hoe ze zich kunnen voorbereiden op oorlog met atoombommen in de raketsilo’s, dat zou miljoenen levens kosten? Wat voor staat hebben we die beweert dat alles nodig is omdat we door de Russen kunnen worden aangevallen? Maar in al die tijd is dat niet gebeurd. Maar, wij, de Duitsers, vielen Rusland tweemaal aan en doodden alleen al in de Tweede Wereldoorlog 27 miljoen Sovjetburgers, waarvan tweederde burgers. Dit zijn onze acties, we zouden dat moeten goedmaken. In plaats daarvan moeten we vandaag natuurlijk de atoombommen in Büchel vernieuwen en verbeteren. De waan van angst en de neiging met bedreigingen en geweld hierop te reageren is nooit gestopt. Het is mijn hele leven bijgebleven.

Vraag: U bent 15 jaar geleden uit de katholieke kerk gestapt. Hoe is uw persoonlijke relatie met het christelijk geloof en de kerk?
Drewermann: Ik zou niet zonder Jezus kunnen leven. Als ik ‘s ochtends de krant lees, is het enige dat me helpt tegen de wanhoop die elke dag tussen de regels staat, te geloven dat de man uit Nazareth gelijk heeft: dat er geen weg naar vrede is, maar dat vrede zelf de weg is. Dat het enige wapen tegen het geweld is het begrip dat alleen het goede het geweld kan overwinnen. Dat is mijn geloof, anders zou ik niet kunnen leven.


Via youtube is de Osternbotschaft van Eugen Drewermann te volgen
https://www.youtube.com/watch?time_continue=3&v=1Y9_Y6urzhE
Op 2 oktober 2020 zal  (als de coronacrisis het niet in de weg staat) tijdens een symposium in de Westerkerk te Amsterdam, Drewermanns commentaar op het Marcusevangelie worden gepresenteerd.