Dynamieken in familiebedrijven
Maurits Bruel, Jurgen Geerlings, Joost van Hamel schreven in 2008 een management boek: Uitblinken als familiebedrijf Over de inrichting en werking van goed bestuur
Daarin legden zij het een drie-cirkelmodel van het familiebedrijf uit, dat in 1996 door Davis en Tagiuri van de Harvard Business School is ontwikkeld. Dit model geeft aan welke positie de betrokken partijen in het familiebedrijf kunnen innemen.
Een niet-familiebedrijf heeft te maken met twee systemen: bedrijf en eigendom.
Een familiebedrijf brengt een derde systeem binnen: de familie.
Dat geeft het familiebedrijf aan de ene kant meer kracht, maar aan de andere kant meer complexiteit in rollen. Het driecirkelmodel helpt om inzicht te krijgen in deze rollen en hoe ermee om te gaan. In het model kun je de posities van familieleden weergeven in de drie systemen van bedrijf, eigendom en familie.
Het model ziet er als volgt uit:
Een toelichting bij het driecirkelmodel:
1) Familieleden die geen eigenaar zijn, niet werken binnen het bedrijf en geen bestuurder zijn.
2) Externe mede-eigenaren die geen functie binnen het bedrijf hebben en geen toezichthouder zijn.
3) Externe directieleden en toezichthouders.
4) Familieleden die binnen het bedrijf werken of toezichthouder zijn, maar geen eigenaar zijn.
5) Familieleden die niet binnen het bedrijf werken en geen toezichthouder zijn, maar wel eigenaar.
6) Externe medewerkers, directieleden en toezichthouders, die ook mede-eigenaar zijn
7) Familie-eigenaren die in het bedrijf werken en/of toezichthouder zijn
Alle mensen die betrokken zijn bij het familiebedrijf kun je een plek geven op één van deze zeven rollen. Elke rol heeft haar eigen belangen.
Het systeem van familie kan neigen naar behoudend beleid om het evenwicht ook op lange termijn binnen de familierelaties te borgen. Het systeem van een bedrijf is juist gebaat bij een wendbare organisatie om goed in te kunnen spelen op marktontwikkelingen en resultaten te halen. Het systeem van eigendom kan meer familiegericht of meer bedrijfsgericht zijn
Een familiebedrijf is een bedrijf dat grotendeels beheerd wordt door één familie. Nyenrode Business University hanteert een definitie, waarbij voldaan moet worden aan twee van de drie criteria:
* meer dan 50% van het bedrijf is in handen van één familie;
* meer dan 50% van de bevoegdheid ligt bij één familie;
* een meerderheid, of ten minste twee leden van de leiding zijn afkomstig uit één familie.
Uit een onderzoek van Nyenrode blijkt dat 69% van alle bedrijven, familiebedrijven zijn. Dat komt neer op circa 260.000 familiebedrijven in Nederland. Een hele belangrijke speler voor de Nederlandse economie derhalve.
De verschillende velden binnen het model met de verschillende posities van de betrokkenen hebben bij elk familiebedrijf een eigen dynamiek.
Die verschillende dynamieken zijn onder andere:
* Familiale conflicten: Dit kunnen conflicten zijn tussen familieleden die ook collega’s zijn in het bedrijf, bijvoorbeeld over beslissingen, verantwoordelijkheden of de verdeling van het vermogen.
* Opvolgingskwesties: Een belangrijke dynamiek in familiebedrijven is de kwestie van opvolging en leiderschap. Het kiezen van de juiste opvolger en het omgaan met de overgang van leiderschap kan tot spanningen leiden binnen de familie.
* Identiteit en erfgoed: Veel familiebedrijven zijn trots op hun familiegeschiedenis en erfgoed, en proberen dit te behouden in de bedrijfsvoering. Dit kan soms conflicteren met de noodzaak om mee te gaan met veranderingen in de markt en de sector.
* Balans tussen familie en bedrijf: Het kan moeilijk zijn om een goede balans te vinden tussen de familiale banden en het runnen van een succesvol bedrijf. Familieleden kunnen verschillende persoonlijke en professionele belangen hebben die met elkaar in conflict kunnen komen.
* Sociale impact: Veel familiebedrijven hebben sterke banden met de gemeenschap en streven naar sociale verantwoordelijkheid. Dit kan zowel positieve als negatieve invloed hebben op de dynamiek binnen het bedrijf, afhankelijk van de mate waarin deze waarden worden nagestreefd.
Het is belangrijk voor familiebedrijven om deze dynamieken te herkennen en effectief te managen om de duurzaamheid en het succes van het bedrijf op de lange termijn te waarborgen.
