C.S. Lewis – met andere ogen zien
In An Experiment in Criticism geeft Lewis een mooie samenvatting in zijn epiloog. Het boek is een verzameling essays over hoe te lezen en hoe goed lezen ons kan vormen, herschikken, informeren en, als we het toestaan, ons kunnen transformeren. Hij zegt: “Literaire ervaring geneest de wond, zonder het voorrecht van individualiteit te ondermijnen.” Door goed te lezen zien we duidelijker buiten onszelf en in een wijdere wereld. Het voegt vensters toe. Hij noemt dit “Literatuur als logos.” Waar Lewis ons naartoe drijft, is een grotere realiteit buiten de onze, waar we het eens of oneens kunnen zijn, sympathiseren of minachten met wat er op de pagina staat, ‘om voor een tijdje hun stoel in het grote theater te bezetten, om hun bril te gebruiken en vrijgemaakt van alle inzichten, vreugden, verschrikkingen, wonderen of vrolijkheid die die bril onthult. “
auteur: Zach.Kincaid
datum: 17 september 2019
website: https://www.cslewis.com/
vertaling: Dineke van Kooten
Lewis zegt dat ‘door het lezen van grote literatuur ik duizend man word en toch mezelf blijf. Zoals de nachtelijke hemel in het Griekse gedicht, zie ik met talloze ogen, maar ik ben het nog steeds die het ziet. Hier, zoals in aanbidding, in liefde, in morele actie en in weten, transcendeer ik mezelf; en ben nooit meer mezelf dan wanneer ik dat doe. “
Heb je je zo gevoeld? Net als Narnia, waar we steeds verder naar binnen gaan, dus om met meer nieuwsgierigheid en liefde voor deze wereld terug te keren, zal goed lezen ons vormen zonder het te weten. Lewis zegt: “Degenen onder ons die ons hele leven echte lezers zijn geweest, beseffen zelden volledig de enorme omvang van ons wezen die we aan auteurs verschuldigd zijn. We beseffen het het beste als we praten met een ongeletterde vriend. Hij mag dan vol goedheid en gezond verstand zijn, maar hij leeft in een kleine wereld. Daarin zouden we gestikt moeten worden. De man die tevreden is alleen zichzelf te zijn, en daarom minder een zelf, zit in de gevangenis. Mijn eigen ogen zijn niet genoeg voor mij, ik zal die van anderen doorzien. “
Goed lezen is slechts een middel tot iets diepers. Als we kijken naar ‘The Weight of Glory’, zegt Lewis dat wat we weten waar is. “De boeken of de muziek waarin we dachten dat de schoonheid zich bevond, zullen ons verraden als we ze vertrouwen”, zegt hij. “Het zat niet in hen, het kwam alleen door hen heen, en wat er door hen heen kwam, was verlangen. Deze dingen – de schoonheid, de herinnering aan ons eigen verleden – zijn goede beelden van wat we werkelijk verlangen; maar als ze voor de zaak zelf worden aangezien, veranderen ze in stomme afgoden en breken ze de harten van hun aanbidders. “
Hoor je een echo van de waarheid in je goede lectuur? Lewis zegt dat deze schoonheid en kunst alleen zijn: “de geur van een bloem die we niet hebben gevonden, de echo van een deuntje dat we niet hebben gehoord, nieuws uit een land dat we nog nooit hebben bezocht.”
Ahh, en dan zegt hij iets waar ik van hou, elke keer als ik het lees.
Denk je dat ik een spreuk probeer te weven? Misschien ben ik; maar onthoud je sprookjes. Spreuken worden zowel gebruikt om betoveringen te breken als om ze op te wekken. En jij en ik hebben de sterkste spreuk nodig die er is om ons wakker te maken van de kwade betovering van wereldsgezindheid die ons al bijna honderd jaar is opgelegd. Bijna onze hele opleiding is erop gericht deze verlegen, aanhoudende innerlijke stem het zwijgen op te leggen; bijna al onze moderne filosofieën zijn bedacht om ons ervan te overtuigen dat het goede van de mens op deze aarde te vinden is. En toch is het opmerkelijk dat zulke filosofieën van vooruitgang of creatieve evolutie zelf met tegenzin getuigen van de waarheid dat ons echte doel ergens anders ligt. Als ze u ervan willen overtuigen dat de aarde uw thuis is, let dan op hoe ze dat aanpakken. Ze beginnen met het proberen u ervan te overtuigen dat de aarde tot de hemel kan worden gemaakt, waardoor uw gevoel van ballingschap op aarde zoals het is een sop krijgt. Vervolgens vertellen ze je dat deze gelukkige gebeurtenis nog ver weg is in de toekomst, waardoor je weet dat het vaderland niet hier en nu is. Ten slotte, opdat uw verlangen naar het transtemporale niet zou ontwaken en de hele zaak zou bederven, gebruiken ze elke retoriek die bij de hand komt om de herinnering uit uw hoofd te houden dat, zelfs als al het geluk dat ze beloofden, naar de mens op aarde zou kunnen komen, toch elk generatie zou het door de dood verliezen, inclusief de laatste generatie van allemaal, en het hele verhaal zou niets zijn, zelfs geen verhaal, voor altijd en eeuwig….
Amen.
