Bij gebrek aan beter van Diedert de Wagt

Bij gebrek aan beter is het resultaat van tien jaar diepgaand onderzoek van Dieder de Wagt, waarin hij de wereldpolitiek van de afgelopen decennia onder de loep neemt. Het boek is een gedetailleerde analyse van de oorzaken achter de politieke turbulentie die sinds het begin van de 21ste eeuw wereldwijd heeft plaatsgevonden. De Wagt, die bekendstaat om zijn scherpe observaties en diepgaande analyses, biedt in dit werk een ongeziene kijk op de crisis van de democratie, het populisme, en de geopolitieke verschuivingen die zowel Nederland als de rest van de wereld in zijn greep houden.

Het boek bestaat uit 27 hoofdstukken, die elk een specifiek aspect van de politieke dynamiek, de maatschappelijke onvrede, en de mondiale veranderingen behandelen. De Wagt onderzoekt in detail hoe de politieke wereld zich heeft ontwikkeld, hoe de internationale verhoudingen zijn veranderd, en hoe de onderliggende structuren van macht en invloed zich opnieuw hebben uitgevonden. Dit alles doet hij aan de hand van een breed scala aan internationale gebeurtenissen, van de opkomst van populistische leiders tot de wereldwijde economische crises, en van de vluchtelingenstromen tot de nieuwe geopolitieke spanningen tussen grootmachten.

Samenvatting van het boek

Het boek is geen standaard politieke analyse, maar eerder een breed en diepgaand onderzoek naar de structuur van de hedendaagse politieke en maatschappelijke situatie. Het gaat over de manier waarop de wereldwijde gebeurtenissen van de afgelopen decennia – de nasleep van 9/11, de financiële crisis van 2008, de opkomst van China, de vluchtelingencrisis, en de groeiende kloof tussen burgers en politiek – hebben geleid tot de huidige politieke impasse waarin veel landen zich bevinden.

In Bij gebrek aan beter behandelt De Wagt niet alleen de gebeurtenissen zelf, maar ook de diepere oorzaken en de bredere maatschappelijke context. Hij onderzoekt hoe de politieke elites falen om adequaat te reageren op de veranderingen, en waarom zoveel mensen zich niet meer vertegenwoordigd voelen door de traditionele politieke partijen.

De kernvraag van het boek: Waarom kiezen mensen “bij gebrek aan beter”?

De Wagt gaat in zijn boek dieper in op de kernvraag die hem al jaren bezighoudt: waarom kiezen zoveel mensen voor extremere politieke alternatieven, vaak “bij gebrek aan beter”? Dit is een vraag die niet alleen relevant is voor Nederland, maar voor een groot deel van de wereld, van Europa tot de Verenigde Staten en Azië.

De Wagt betoogt dat mensen zich steeds vaker gedwongen voelen om politieke keuzes te maken die ze eigenlijk niet willen, omdat ze het gevoel hebben dat er geen echte alternatieven zijn. Dit wordt vooral duidelijk in de opkomst van populistische partijen en leiders die claimen ‘de stem van het volk’ te zijn, maar vaak geen substantieel beleid of visie bieden. In plaats van op inhoud te focussen, spelen zij in op de emotie van onvrede en onzekerheid. Dit creëert een politiek klimaat waarin mensen hun stem niet meer kunnen uitbrengen op basis van ideologie of beleidsvoorstellen, maar vooral uit frustratie en gebrek aan vertrouwen in de gevestigde politiek.

Hoofdstukindeling

Het boek is opgebouwd uit 27 hoofdstukken, waarin De Wagt verschillende thema’s en onderwerpen behandelt. Elk hoofdstuk biedt een grondige analyse van een specifiek politiek of maatschappelijk vraagstuk. Hieronder volgt een overzicht van de belangrijkste onderwerpen per hoofdstuk:

Inleiding: De politieke impasse
De Wagt introduceert het centrale thema van het boek: de wereld bevindt zich op een politiek kruispunt, waarbij de traditionele structuren van macht, democratie en representatie onder druk staan. Hij schetst de urgentie van de situatie en het onbehagen dat wereldwijd groeit.
De val van de politieke elites
De Wagt onderzoekt de afname van het vertrouwen in politieke elites en de instellingen van de democratie. Dit heeft geleid tot een groeiende kloof tussen de politieke klasse en de kiezers, en heeft bijgedragen aan de opkomst van populisme.
De opkomst van populisme wereldwijd
In dit hoofdstuk bespreekt De Wagt de wereldwijde opkomst van populistische leiders, van Donald Trump in de VS tot Viktor Orbán in Hongarije en Jair Bolsonaro in Brazilië. Hij analyseert de gemeenschappelijke elementen van deze bewegingen en de rol van angst, nationalisme en onvrede.
Globalisering en de verlies van identiteit
De Wagt legt uit hoe de globalisering bijdraagt aan het gevoel van verlies van nationale identiteit, wat een voedingsbodem heeft gecreëerd voor anti-globalistische en populistische bewegingen. Globalisering heeft nieuwe welvaart gecreëerd, maar ook onzekerheid voor de mensen die zich uitgesloten voelen van de voordelen.
De financiële crisis van 2008 en de nasleep
De Wagt kijkt naar de gevolgen van de wereldwijde financiële crisis van 2008, die de fundamenten van de wereldeconomie schokte. Hij legt uit hoe de crisis het vertrouwen in het neoliberale economische systeem beschadigde en leidde tot politieke destabilisatie.
De vluchtelingencrisis: Europa in het nauw
Het hoofdstuk behandelt de vluchtelingencrisis van 2015, en hoe de massale instroom van vluchtelingen uit het Midden-Oosten en Noord-Afrika politieke spanningen in Europa verergerde. De Wagt bespreekt de rol van media en politiek in de framing van de crisis en de opkomst van rechts-populistische partijen.
De opkomst van China en de nieuwe geopolitiek
De Wagt bespreekt de opkomst van China als wereldmacht en de verschuiving in de geopolitieke verhoudingen. Hij legt uit hoe de wereldorde verandert en welke impact dit heeft op de Westerse democratieën.
De dood van de democratie?
In dit hoofdstuk gaat de Wagt in op de bewering dat de democratie in de westerse wereld in crisis verkeert. Hij onderzoekt de tekenen van erosie van democratische instituties en de opkomst van autoritaire leiders.
De rol van sociale media in de politieke polarisatie
De Wagt onderzoekt hoe sociale media het politieke landschap hebben veranderd. Platforms zoals Facebook en Twitter worden niet alleen gebruikt voor communicatie, maar dragen ook bij aan de polarisatie van de politiek, door het versterken van echo chambers en het verspreiden van desinformatie.
Politieke vervreemding: Het verlies van vertrouwen in de overheid
De Wagt behandelt het groeiende gevoel van vervreemding van burgers ten opzichte van hun regering. Hij legt uit hoe de traditionele politieke partijen in veel gevallen niet in staat zijn om de zorgen van de gewone burger serieus te nemen.

11-26. (Verdieping van thema’s)
De hoofdstukken die volgen, gaan dieper in op specifieke thema’s die uit de eerder behandelde onderwerpen voortkomen. De Wagt onderzoekt onderwerpen zoals de teloorgang van het middenveld, de invloed van de EU op nationale politiek, de verleiding van extremisme, en de crisis van het liberale model in een multipolaire wereld.

Conclusie: Hoe verder?
In het laatste hoofdstuk trekt De Wagt de balans van zijn bevindingen. Hij pleit voor een nieuwe benadering van politiek, waarin de belangen van de burger centraal staan, en waarin vertrouwen in de democratische instituties kan worden hersteld.

Analyse en reflectie

De Wagt’s benadering in Bij gebrek aan beter is grondig en multidimensionaal. Hij combineert historische analyses met sociologische inzichten en politieke theorie om de ontwikkelingen die de wereldpolitiek hebben vormgegeven te begrijpen. Het boek stelt geen gemakkelijke antwoorden voor, maar daagt de lezer uit om kritisch na te denken over de huidige staat van de politiek en de uitdagingen die de toekomst met zich meebrengt.

De sterkte van het boek ligt in de brede reikwijdte van de onderwerpen en de manier waarop De Wagt verschillende mondiale gebeurtenissen met elkaar verbindt. Het boek is zowel een beschouwing van het huidige politieke landschap als een reflectie op de onderliggende maatschappelijke krachten die de politiek sturen. Hoewel sommige lezers de analyse als complex kunnen ervaren, biedt het boek waardevolle inzichten voor iedereen die geïnteresseerd is in de toekomst van de democratie en de geopolitieke ontwikkelingen.

Conclusie

Bij gebrek aan beter is een monumentaal werk dat de politieke situatie van de 21ste eeuw grondig en kritisch onderzoekt. Dieder de Wagt slaagt erin om de complexe wereldgebeurtenissen van de afgelopen decennia te ontleden en te verklaren hoe ze onze politieke realiteit hebben gevormd. Het boek is een essentiële leeservaring voor iedereen die zich zorgen maakt over de toekomst van de democratie en de opkomst van populisme wereldwijd. Het biedt geen gemakkelijke antwoorden, maar nodigt uit tot nadenken over hoe we als samenleving weer grip kunnen krijgen op onze politieke toekomst.