Betrokkenheid in relaties

Hoe betrokken zijn we op elkaar, als samenleving, als kerk, op het werk, maar ook als familie en als partners in de liefdesrelatie.
Zoals je ziet, laat de volgorde die ik noem een toename aan nabijheid zien en hopelijk ook aan inzet en gelijkwaardigheid. Want een goede relatie geeft: levenskracht, levenslust, levensdurf. Een goede relatie zorgt voor groei, voor ontwikkeling, niet alleen ín de relatie maar heeft daardoor ook effect op buiten, op het werk, in de kerk en in de samenleving!

Betrokkenheid betekent dat men zich verbonden voelt met iemand.
De mate van betrokkenheid zegt iets over afstand en nabijheid, maar zegt ook iets over ongelijkwaardigheid en gelijkwaardigheid.
Die gelijkwaardigheid zegt iets over de mate waarin geven en nemen aan elkaar (on)gelijk zijn.
De intensiteit van de betrokkenheid zegt iets over de afstand/nabijheid van de betrokkenen. Dat gaat van toeschouwer naar deelnemer naar participant. Het laatste is actiever, intenser dan het eerste.
Er zijn tal van vormen, zoals in de figuur zichtbaar is gemaakt.

Commitment

Betrokkenheid vraagt een bepaalde mate van commitment. Hoe groter de afstand en hoe ongelijkwaardiger, hoe kleiner het commitment.
Ik denk dat je ook kunt zeggen: hoe groter de nabijheid en hoe gelijkwaardiger, hoe groter het commitment. Daar denken we vaak niet aan.
We denken vaak dat hoe groter de nabijheid, hoe kleiner het commitment hoeft te zijn, omdat we elkaar wel zullen begrijpen. We gaan er makkelijk van uit dat we elkaar wel aanvoelen. In mijn werk ontdek ik dat juist dát grotere problemen geeft!
Commitment gaat over wederzijdse afspraken. Het is aangeven wat mijn verwachtingen, mijn wensen en behoeften zijn, zoals de ander aangeeft wat haar/zijn verwachtingen, wensen en behoeften zijn.
Als het goed is, dan is het een mondeling contract. Het is een verplichting naar elkaar omdat we het daar samen over eens zijn geworden, omdat we het samen over dat onderwerp in die relatie hebben gehad.

Toen het onderwerp ‘contracteren’ in mijn opleiding mbt Transactionele Analyse aan de orde kwam, dacht ik eerst: ‘Ja, ja, dat weet toch iedereen?’.
Totdat ik me realiseerde dat het ontstaan van ‘gedoe’ vrijwel altijd terug te voeren is naar het ontbreken van een goed contract, van goede afspraken.
Ik merkte al snel dat ik bijna nooit echt goede contracten maak. Ik vind dat best lastig. Ik vind dat nogal naakt, omdat ik aangeef wat mijn verwachtingen, verlangs en behoeften zijn.
Een goed contract vereist bewustzijn, het kost tijd en het vraagt dus best wat lef. Het kan echt spannend zijn om te durven staan voor je eigen wensen en tegelijkertijd kunnen accepteren dat het bij onderhandelen draait om ‘geven en nemen’. Vaak lijkt het dan ook veel gemakkelijker om gewoon maar even te kijken hoe het loopt. Zeker bij vrienden of familie kan het geforceerd voelen om ‘ineens’ veel belang te hechten aan duidelijke afspraken.

Voor mij gaat commitment – het maken van een contract – steeds meer over verwachtingmanagement: Waar kijken we naar? Wat willen we daar mee? Hebben we dezelfde verwachtingen? Voor welk resultaat gaan we?
Bij teveel onduidelijkheid, bij teveel afwachten, bij teveel aanpassen schiet het commitment te kort en wordt de relatie ongelijkwaardig. Dat geeft spanning en gevoelens waar we doorgaans helemaal niet op zitten te wachten. Als we dit patroon niet herkennen en begrijpen, komt het vaak niet in ons op om te benoemen wat we nodig hebben. En zelfs als we het wel zien en snappen, kan het nog steeds ongemakkelijk zijn om aan te geven wat onze behoefte is.

We proberen dan deze ingeslopen ongelijkwaardigheid gelijkwaardig te maken door:
* een ander de schuld te geven van de hele situatie (Aanklager)
* alle schuld ‘op je te nemen’ of de handdoek in de ring te gooien (Slachtoffer)
* het ongevraagd op te lossen (Redder)
* je kop in het zand te steken onder het mom van: ‘Het is mijn probleem niet.’ (Omstander).
Groot nadeel van deze actie is dat de onderlinge sfeer er helaas zelden van opknapt. Het vertrouwen neemt eerder af waardoor de relatie verwatert of verslechtert terwijl we dat diep in ons hart eigenlijk helemaal niet willen. 

Bij een goed commitment is er nauwelijks grensoverschrijdend gedrag, want we weten wat we wel en niet willen en we kunnen het bespreekbaar maken als het anders loopt dan afgesproken is, omdat we een ijkpunt, nl de afspraak, hebben.
Een goed commitment maakt de relatie veel gelijkwaardiger, want we zijn in gelijkwaardigheid overeengekomen dat dit voor allebei de wenselijke uitkomst of het wenselijke gedrag is.

Mijn ervaring is dan ook dat het dubbel en dwars loont om goede contracten te sluiten, zelfs als het geforceerd voelt.
Want goede afspraken zijn echt belangrijk, omdat
* Je weet waar je aan toe bent.
* Iedereen is even belangrijk
* Je voelt je gezamenlijk verantwoordelijk voor het resultaat.
* Als iets (niet) goed gaat, kun je dat gemakkelijker bespreekbaar maken.
* De kans op misverstanden en ruzies is veel kleiner.
* Het is duidelijk wanneer het gelukt is en wanneer het klaar is. Waardoor het resultaat gevierd kan worden.
* Er komt meer ruimte voor ontspanning en plezier!
* Er is veel minder stagnatie en veel meer groei en ontwikkeling mogelijk.

Reflectie

Het resultaat is dat bij een goed commitment vaak een goede betrokkenheid gecreeerd wordt, die passend is voor de relatie op dat moment. Maar ook anders om: bij een goede betrokkenheid (passend bij de relatie op dat moment) passen heldere afspraken of het nu om een hulpverleners- of een liefdesrelatie gaat.
Een commitment geldt niet voor altijd. Maar ook de mate van betrokkenheid geldt niet voor altijd. Want door de omstandigheden of ontwikkeling van de relatie zal ze regelmatig worden bijgesteld. Daarom moet je ook tijd maken voor een reflectiemoment: gaat het nog zoals we het hebben afgesproken? EN: gaat het nog zoals we het nu zouden willen? Welke behoeften en verlangens van jou vragen nu/nog om aandacht?

Mooie reflectievragen voor de relatie zijn:
* Wat betekent het voor jou om te praten en te delen? Hoeveel praat en deel je met mij? Hoeveel zou je met mij willen praten en delen? Wat kan ik daaraan doen?
* Welke activiteiten zou je het liefst met mij doen? Wat vind je van de activiteiten (bijv. een dagje naar het strand of pretpark, wandelen, sporten, bezoek aan museum, theater of café, een rondvaart, de wekelijkse zang/dansavond, uit eten gaan, winkelen voor het plezier) die wij samen doen? Welke activiteiten zou je (niet) meer willen doen? Welke activiteiten zou je ook willen doen? Wat kan ik daaraan doen?
* Wanneer voel jij je geliefd (gewild, in trek, favoriet, gezocht, begeerd, gewaardeerd, geprefereerd, geëerd)? Hoe geliefd voel je je door mij? Hoe geliefd zou je je willen voelen? Wat kan ik daaraan doen?
* Wanneer voel jij je door mij gezien (serieus genomen, liefdevolle aandacht)? Hoe gezien voel je je door mij? Hoe gezien zou je je willen voelen? Wat kan ik daaraan doen?
* Wanneer voel jij je bemind (het uitdrukken van en vorm geven aan liefde bijv. door intimiteit en seksualiteit) door mij? Hoe bemind voel je je door mij? Hoe bemind zou je je willen voelen? Wat kan ik daaraan doen?
* Welke geschiedenis (avonturen, belevenissen, herinneringen) hebben wij samen opgebouwd? Welke geschiedenis zou je nog met mij willen maken? Welke gebeurtenissen zou je nog een keer willen beleven met mij?
Een aanvullende vraag is:
* Welke rituelen kent onze relatie? Welke rituelen wil je verbeteren? Waar zou je nog een ritueel voor willen maken met mij?

Je zult merken dat het commitment EN de betrokkenheid vergroot wordt, wanneer je de reflectie op jullie relatie toepast!
De relatie wordt gevoed, wordt gelijkwaardiger en je komt dichter bij elkaar. Je groeit daarmee in de relatie en daarmee ook aan elkaar.