Angst voor afwijzing
De angst voor afwijzing is iets dat heel veel voorkomt. Ten diepste heeft elk mens daar op de een of andere manier last van.
In deze drieluik besteed ik aandacht aan:
* de oorzaken voor de angst van afwijzing
* de oorsprong voor de angst van afwijzing.
* je nooit meer afgewezen voelen
Oorzaken, Invloeden en Groepsdruk
De angst voor afwijzing is een diepgeworteld fenomeen in de menselijke psychologie en heeft een belangrijke invloed op ons gedrag en zelfbeeld. Het is een universele ervaring die iedereen op verschillende momenten in zijn leven voelt en speelt een rol in zowel persoonlijke als sociale en professionele contexten. Het gevoel ergens bij te horen is essentieel voor ons welzijn, vooral voor kinderen. Wanneer een kind zich afgewezen voelt of buitengesloten wordt, kan dit een grote impact hebben op zijn ontwikkeling en zelfs zijn overleving. Voor jonge kinderen is het behoren tot een groep letterlijk een kwestie van blijven leven. De sociale band die zij met hun ouders en anderen aangaan, is cruciaal voor hun gevoel van veiligheid en geborgenheid, wat essentieel is voor zowel hun fysieke als psychologische ontwikkeling. Het kan zo ver gaan dat het kind denkt dat het beter is zichzelf af te wijzen, dan afgewezen te worden. (Lees: jezelf-afwijzen-is-het-leven-verliezen/)
Wat is Angst voor Afwijzing?
Angst voor afwijzing is de vrees om niet geaccepteerd of goedgekeurd te worden door anderen, wat het gevoel van buitensluiting veroorzaakt. Deze angst is sterk verbonden met ons zelfbeeld en de behoefte aan sociale verbondenheid. Wanneer we ons afgewezen voelen, bijvoorbeeld door niet aan de verwachtingen van anderen te voldoen, kan dit leiden tot onzekerheid, schaamte en zelfs depressie.
Deze angst ontstaat vaak in de vroege kinderjaren, wanneer we afhankelijk zijn van de goedkeuring en aandacht van onze ouders. Naarmate we ouder worden, wordt de angst voor afwijzing versterkt door de invloeden van vriendjes, klasgenoten, peers, collega’s en andere groepen waartoe we behoren. Sociale acceptatie speelt een belangrijke rol in ons welzijn, waardoor afwijzing een bedreiging vormt voor onze “sociale overleving.” Volgens Jan Geurtz begint de ervaring van afwijzing al vanaf het moment dat een baby stopt met borstvoeding. Dit gevoel van afwijzing draagt bij aan de ontwikkeling van overlevingsmechanismen, ons ego, die ons later helpen om om te gaan met afwijzingservaringen.
Groepsdruk en de Invloed van de Groep
Afwijzing komt vaak niet alleen van een individu, maar van een groep. De angst voor afwijzing wordt versterkt wanneer we deel uitmaken van een groep, omdat de groepsdynamiek ons gevoel van acceptatie en verbondenheid intenser maakt. Groepen – zoals familie, vrienden, collega’s of verenigingen – bieden veiligheid en verbondenheid, maar kunnen ons ook onder druk zetten. Het verlangen om ergens bij te horen is een menselijke behoefte die helpt om onze kwetsbaarheid te beschermen tegen gevoelens van isolatie of afwijzing.
Groepsdruk – de invloed van de groep om zich aan te passen aan normen en waarden – kan ons echter ook beïnvloeden. Deze druk kan zowel expliciet zijn, zoals door iemand te dwingen zich op een bepaalde manier te gedragen, of impliciet, door verwachtingen die de groep heeft. Het verlangen om geaccepteerd te worden kan ervoor zorgen dat mensen keuzes maken die ze anders misschien niet zouden maken, puur uit angst voor afwijzing. Groepsdruk kan dus leiden tot gedragingen die onze persoonlijke waarden en overtuigingen negeren.
Groepsdruk: Positief of Negatief?
Groepsdruk kan zowel positieve als negatieve effecten hebben. Positief kan het leiden tot samenwerking, solidariteit en gezamenlijke ondersteuning. Negatief kan het echter risicovol gedrag stimuleren, schadelijke groepsnormen in stand houden of mensen dwingen hun persoonlijke waarden te verloochenen om aan groepsverwachtingen te voldoen. In extreme gevallen kan groepsdruk zelfs onze identiteit vervormen, waardoor we ons aanpassen aan de normen van de groep, ondanks dat dit in strijd is met wie we werkelijk zijn.
Oorzaken van Angst voor Afwijzing
De angst voor afwijzing heeft verschillende oorzaken die zowel biologisch als sociaal-cultureel van aard kunnen zijn. Psychologen wijzen op de volgende factoren als belangrijke bijdragers:
1) Hechtingsstijl
De hechtingstheorie van psycholoog John Bowlby benadrukt de invloed van vroege ouder-kindrelaties op de ontwikkeling van de angst voor afwijzing. Onveilige hechting kan leiden tot onzekerheid over de liefde en acceptatie van anderen, wat de angst versterkt.
2) Zelfbeeld en Zelfwaardering
Mensen met een laag zelfbeeld of gevoel van eigenwaarde hebben vaak meer last van angst voor afwijzing. Wanneer ons zelfbeeld afhankelijk is van de goedkeuring van anderen, kan de angst voor afwijzing voelen als een persoonlijke aanval, wat de angst vergroot.
3) Sociale Vergelijking
Volgens Leon Festinger’s theorie van sociale vergelijking vergelijken mensen zichzelf voortdurend met anderen om hun eigenwaarde te evalueren. Als deze vergelijkingen negatief uitvallen, bijvoorbeeld door ons minderwaardig te voelen ten opzichte van anderen, kan dit bijdragen aan de angst voor afwijzing. Vooral door sociale media worden we continu geconfronteerd met de “perfecte” beelden van anderen, wat de gevoelens van inadequaatheid versterkt.
4) Traumatische Ervaringen
Eerdere ervaringen van afwijzing, zoals een beëindigde relatie, pesten of sociale mislukking, kunnen langdurige effecten hebben op ons zelfbeeld. Deze trauma’s kunnen diepgewortelde overtuigingen creëren, zoals “Ik ben niet goed genoeg” of “Mensen zullen mij altijd afwijzen”. Dergelijke overtuigingen versterken de angst voor toekomstige afwijzing en beïnvloeden ons gedrag.
Kortom: De angst voor afwijzing is een krachtige en vaak verwoestende emotie die onze relaties, zelfbeeld en sociale interacties beïnvloedt. Groepsdruk versterkt deze angst, doordat we het verlangen naar acceptatie koppelen aan de normen en verwachtingen van een groep. Het is belangrijk om ons bewust te zijn van de bronnen van onze angst en de invloed van groepsdynamiek, zodat we beter kunnen omgaan met afwijzing.
Door een gezond zelfbeeld te ontwikkelen, authentieke verbindingen aan te gaan en ons bewust te zijn van groepsdruk, kunnen we de angst voor afwijzing beter beheersen. Het overwinnen van deze angst vereist zelfreflectie, veerkracht en het vermogen om onszelf niet te laten definiëren door de goedkeuring van anderen.
De oorsprong van Afwijzing
De Oorsprong van Afwijzing en het Begin van het Overlevingsdeel
Volgens Jan Geurtz en andere psychologen is de ervaring van afwijzing al aanwezig vanaf de vroege kinderjaren. (Lees voor meer hierover: afwijzing-jan-geurtz) Op een gegeven moment in ons leven, bijvoorbeeld wanneer we stoppen met borstvoeding of wanneer we onze eerste sociale interacties aangaan, kunnen we ons onbewust of bewust afgewezen voelen. Deze ervaring is geen bewust oordeel over wie we zijn, maar de manier waarop we er als kind op reageren, legt de basis voor hoe we in de toekomst onszelf zullen zien en hoe we omgaan met afwijzing.
Wanneer een kind merkt dat het niet langer de borstvoeding krijgt, kan het in eerste instantie niet denken “ik ben nu te groot voor borstvoeding”, maar eerder “Ik ben niet goed genoeg om dit te krijgen.” Dit gevoel van afwijzing wordt voor een kind uiterst belangrijk, omdat het een van de eerste ervaringen is die het gevoel van eigenwaarde zal beïnvloeden. Hoewel dit misschien een onbewust proces is, wordt het een van de fundamentele bouwstenen van ons ego. Het ego, in psychologische zin, is de set van overtuigingen die we hebben over wie we zijn, hoe we in de wereld staan en hoe we met andere mensen omgaan.
Het ego ontstaat als een verdedigingsmechanisme tegen de ervaring van afwijzing. In plaats van de afwijzing als tijdelijk of onbelangrijk te beschouwen, reageren we met negatieve gedachten over onszelf die diep in ons geworteld raken. Dit leidt tot de vorming van zelfafwijzing, die vervolgens doorwerkt in de rest van ons leven.
De Twee Reacties op Zelfafwijzing
Op basis van onze vroege ervaringen van afwijzing ontwikkelen we verschillende reacties die we gebruiken om onszelf te beschermen. Deze reacties kunnen uiteenlopen van extreme inspanningen om liefde en acceptatie te winnen, tot een neerwaartse spiraal van zelfafwijzing. Geurtz legt twee fundamentele manieren uit waarop we reageren op de overtuiging dat we niet goed genoeg zijn: de “engelenreactie” en de “bengelreactie”.
i. De Engel – De Reactie van Perfectie en Gearriveerdheid
De eerste reactie is de “engelreactie”. Dit is wanneer een persoon gelooft dat de afwijzing die hij of zij ervaart een bewijs is van een tekortkoming in het zelf. In plaats van deze afwijzing te confronteren en ermee om te leren gaan, zal deze persoon proberen te bewijzen dat hij of zij goed genoeg is, vaak door zich perfect voor te doen. De angst voor afwijzing leidt tot het verlangen om alles goed te doen en om te voldoen aan de verwachtingen van anderen.
Deze persoon gaat zich dus inzetten om anderen niet af te wijzen door perfect te zijn. Ze nemen vaak de rol aan van de zorgzame, behulpzame, toegewijde persoon die altijd doet wat er van hen wordt verwacht. Ze zullen proberen een onmisbare waarde te hebben in hun relaties, maar vaak ten koste van hun eigen behoeften en gevoelens. Dit wordt gedaan uit de angst om niet geaccepteerd te worden, en vaak wordt het ego in stand gehouden door de goedkeuring van anderen te zoeken. Het resultaat is dat de “engel” voortdurend zoekt naar externe bevestiging en het risico loopt zijn eigen authenticiteit te verliezen in het proces.
ii) De Bengel – De Reactie van Zelfafwijzing en Rebellie
De tweede reactie is de “bengelreactie”. In dit geval gelooft de persoon dat de afwijzing terecht is, dat hij of zij inderdaad niet goed genoeg is. Dit leidt tot een andere overlevingsstrategie: het extern uiten van deze zelfafwijzing door middel van rebellie of het afwijzen van anderen. In plaats van te proberen goedkeuring te krijgen, neemt de persoon de rol aan van de “bengel”, iemand die zich verzet tegen alles wat autoriteit of normen vertegenwoordigt.
De “bengel” gelooft dat het niet de moeite waard is om zich in te spannen voor goedkeuring, omdat de overtuiging dat men niet goed genoeg is al is ingesleten. In plaats daarvan zoekt deze persoon manieren om zichzelf te beschermen door afstand te nemen van anderen of door zich te verzetten tegen hen. Dit kan zich uiten in destructief gedrag, het vermijden van relaties of het saboteren van kansen. De “bengel” creëert een muur rondom zichzelf om verdere pijn van afwijzing te voorkomen, maar deze muur voorkomt ook oprechte verbinding en liefde.
De Vervelende Vicieuze Cirkel van Zelfafwijzing
Beide reacties, of het nu de engel of de bengel is, zijn voortkomsten van de angst voor afwijzing en het onvermogen om de zelfafwijzing te doorbreken. De “engel” kan zichzelf verliezen in de zoektocht naar externe goedkeuring, terwijl de “bengel” zich gevangen voelt in de overtuiging dat hij of zij niet goed genoeg is en zich daarom van anderen distantieert.
Wat beide reacties gemeen hebben, is dat ze voortkomen uit dezelfde angst: de angst om niet goed genoeg te zijn. Beide reacties zetten een vicieuze cirkel in gang. De “engel” zal nooit genoeg doen om zijn of haar eigenwaarde te bevestigen en blijft afhankelijk van de goedkeuring van anderen, terwijl de “bengel” zichzelf overtuigt dat het geen zin heeft om deel te nemen aan relaties of aan de samenleving, omdat hij of zij toch al is afgewezen.
Het Doorbreken van de Cirkel: Van Zelfafwijzing naar Zelfliefde
Het doorbreken van deze vicieuze cirkel begint met het erkennen van de diepgewortelde overtuigingen die we over onszelf hebben. De eerste stap is zelfbewustzijn: begrijpen waarom we ons op een bepaalde manier gedragen en welke overtuigingen deze gedragingen aandrijven. In plaats van onszelf te verbergen achter een muur van perfectionisme of rebellie, moeten we leren onze eigen kwetsbaarheid te omarmen en onze eigenwaarde los te koppelen van de goedkeuring van anderen.
Hierbij helpend is het maken van een levenslijn, waarin je de angst voor afwijzing zichtbaar kunt maken: waar is het begonnen, hoe heeft het doorgewerkt, wat heb ik mijzelf verteld: ze vinden mij niet leuk, want: ik ben te dik, ik ben te zwak, ik hoor er niet bij, etc. Met zo’n levenslijn kun je ook je overtuigingen en aannames zichtbaar maken. Pak er ook eens foto’s bij van toen het voor jou gevoel begon of waar het op dat moment het heftigst was. Kijk eens goed naar die foto van jou en luister eens wat dát kind jou wil vertellen?
Jan Geurtz benadrukt in zijn werk het belang van liefde en zelfacceptatie. Het is pas wanneer we onze eigen waarde en uniekheid erkennen zonder afhankelijk te zijn van de externe goedkeuring van anderen, dat we in staat zijn om afwijzing te confronteren en ons hart weer open te stellen voor ware verbindingen. De sleutel ligt in het ontwikkelen van zelfliefde en het cultiveren van een gezond, realistisch zelfbeeld dat niet afhankelijk is van de goedkeuring van anderen.
Kortom: De angst voor afwijzing is een diep menselijke ervaring die de manier waarop we onszelf zien en met anderen omgaan beïnvloedt. Deze angst kan leiden tot twee fundamentele reacties: de “engelreactie”, die zich richt op het perfect voldoen aan de verwachtingen van anderen, en de “bengelreactie”, die zich verzet tegen alles wat afwijzing kan veroorzaken. Beide reacties zijn manieren om met zelfafwijzing om te gaan, maar ze kunnen ons uiteindelijk gevangen houden in een vicieuze cirkel van angst en onzekerheid. Door ons bewust te worden van deze reacties en de onderliggende overtuigingen, kunnen we leren om deze patronen te doorbreken en onszelf te omarmen met liefde en acceptatie, ongeacht de goedkeuring van anderen.
Je nooit meer afgewezen voelen
Het Pad naar Zelfacceptatie en Innerlijke Vrijheid
De angst voor afwijzing is – zoals we hiervoor zagen – een van de meest fundamentele emoties die we als mensen ervaren. Dit gevoel kan ons dus diep beïnvloeden, onze keuzes sturen en zelfs de manier waarop we onszelf en onze relaties zien, vormen. Van jongs af aan leren we dat afwijzing pijn doet, maar wat als je de kracht hebt om jezelf te bevrijden van deze angst? Wat als je nooit meer afgewezen hoeft te voelen, zelfs wanneer de wereld om je heen je lijkt te verwerpen? Wat als je, op het moment dat je 23 jaar of ouder bent, kunt besluiten om nooit meer jezelf af te wijzen? Dit artikel onderzoekt hoe je dat kunt bereiken en waarom het essentieel is voor jouw welzijn.
Afwijzing zit tussen de oren
Angst voor afwijzing komt vaak voort uit gedachten die tussen onze oren zitten. We denken vaak dat anderen bepaalde verwachtingen van ons hebben of een oordeel over ons zullen vellen. Deze gedachten zijn vaak niet gebaseerd op de werkelijkheid, omdat de ander meestal helemaal niet zo kritisch of oordelend is als wij denken. Maar het toetert, het kwettert en het tettert mogelijk tussen onze oren, zodat we soms aan niets anders meer kunnen denken. Het belemmert ons in het spreken, in het aanwezig zijn en in onze contacten, want ze zullen wel denken…
Toen we kind waren hebben we iets ervaren (of meerdere dingen ervaren) die ons op deze gedachten (dat ik te dom ben, dat ik niet leuk ben, dat ik er niet bij hoor, ets) brachten. Dat was toen een werkelijkheid. Daarop zijn die gedachten gebaseerd om zo die vreselijke ervaring te voorkomen en nooit meer te hoeven meemaken. Alleen wat we niet wisten dat wat toen werkelijkheid was, nu niet meer geldt. Ik ben nu volwassen en dat wat ik toen van mijn ouders nodig had, dat kan ik nu mijzelf geven..
Daarom is in deze relatiteit het idee dat we voortdurend onder de loep liggen, een eigen aanname, gebasseerd op die vroeg-kinderlijke ervaring. Die aanname gaat nu niet meer op!
Het is daarom ook belangrijk om ons te realiseren dat, wanneer de ander nu iets van ons nodig heeft of verwachtingen van ons heeft, dat hij heel goed in staat is om dat zelf aan ons te vragen of tegen ons te zeggen. Dat is immers echte volwassenheid. Dat zijn de regels van het nu.
De angst voor afwijzing kan dus worden verminderd door de onzekerheid los te laten en te vertrouwen dat de ander niet zo bezig is met ons als wij denken. Sterker nog: de angst voor afwijzing is voor een volwassen mens absoluut niet nodig. De angst voor afwijzing verdwijnt als ik mijzelf lief heb en niet meer afwijs.
Wat als je besluit jezelf nooit meer af te wijzen?
Het klinkt als een onwerkelijke belofte: je nooit meer afgewezen voelen. Toch is het, na je 23ste, als je prefrontale cortex ontwikkeld is, mogelijk om je te bevrijden van de kracht van afwijzing. Dit is geen magische verandering, maar een bewuste keuze om je relatie met jezelf te herdefiniëren en afwijzing niet langer als een persoonlijke aanval te zien.
Het proces begint met het besef dat afwijzing niet per definitie een afspiegeling is van jouw waarde of capaciteiten. In plaats van afwijzing te ervaren als iets dat jou minder maakt, kun je het zien als een kans voor persoonlijke groei. Wanneer je niet meer afhankelijk bent van de goedkeuring van anderen om je eigenwaarde te bepalen, zul je merken dat afwijzing zijn kracht over je verliest.
Hoe kun je jezelf bevrijden van de angst voor afwijzing?
1) Erkenning van je zelfbeeld
De basis van nooit meer jezelf afwijzen ligt in het erkennen van je eigenwaarde. Veel mensen bouwen hun zelfbeeld op externe factoren zoals prestaties, uiterlijk, goedkeuring van anderen of sociale status. Dit creëert een fundament dat gemakkelijk wankelt wanneer we geconfronteerd worden met kritiek of afwijzing.
Herman Boon zingt het:
Je mag er zijn
wie ik? …ja jij
je hoort er helemaal bij
wie ik? …ja jij
had je zeker niet gedacht
wie ik? …ja jij
je hoort er helemaal bij
wie ik? …ja jij
Het eerste wat je moet doen, is beseffen dat jouw waarde niet afhankelijk is van de mening van anderen. Je bent waardevol, simpelweg omdat je bestaat. Dit klinkt misschien simpel, maar het vergt oefening en geduld om het diep van binnen te voelen. Werk aan het ontwikkelen van een positieve zelfafbeelding en leer jezelf te waarderen zonder te wachten op bevestiging van buitenaf.
2) Verander je perspectief op afwijzing
Afwijzing is vaak verbonden met een gevoel van tekortkoming, een idee dat er iets mis is met ons als persoon. Maar wat als afwijzing niets meer is dan een natuurlijke en onvermijdelijke ervaring die niets zegt over wie we werkelijk zijn?
Om jezelf niet meer af te wijzen, moet je je relatie met afwijzing zelf veranderen. In plaats van te denken dat afwijzing gelijkstaat aan falen, kun je het zien als een kans om te groeien. Het is simpelweg een gebeurtenis die plaatsvond, maar die geen permanente reflectie is van je waarde. Wanneer je afwijzing kunt omarmen als een leerervaring, wordt de pijn ervan minder intens en krijg je meer controle over je emoties.
3) Leer om je eigen behoeften te vervullen
Vaak voelen we ons afgewezen omdat we verwachten dat anderen onze emotionele behoeften vervullen. We hopen dat onze partners, vrienden, of collega’s ons de erkenning en liefde geven die we nodig hebben. Maar wat als je deze behoeften zelf kunt vervullen? Wat als je jezelf liefde en goedkeuring kunt geven, zonder dat je afhankelijk bent van anderen?
Zelfzorg en zelfcompassie zijn de sleutel tot dit proces. Wanneer je jezelf prioriteit geeft en jezelf met vriendelijkheid en respect behandelt, ben je minder gevoelig voor afwijzing van anderen. Zelfcompassie betekent dat je jezelf accepteert, zelfs wanneer je fouten maakt, en dat je jezelf behandelt zoals je een goede vriend zou behandelen – met liefde, begrip en geduld.
4) Stel gezonde grenzen en geef jezelf toestemming om nee te zeggen
Een belangrijk aspect van het nooit meer afwijzen van jezelf, is het stellen van gezonde grenzen. Wanneer je constant probeert om anderen tevreden te stellen of hun goedkeuring te winnen, ga je voorbij aan je eigen behoeften. Dit kan leiden tot gevoelens van uitputting en zelfverloochening. Door duidelijke grenzen te stellen, geef je jezelf de ruimte om jezelf te beschermen tegen negatieve invloeden.
Het kan ook betekenen dat je jezelf toestemming geeft om nee te zeggen tegen situaties, mensen of verwachtingen die niet goed voor je zijn. Het gaat erom trouw te blijven aan jezelf, ongeacht de druk van anderen.
5) Omarm je kwetsbaarheid
Veel mensen vermijden afwijzing door zichzelf te beschermen tegen kwetsbaarheid. Ze bouwen muren om zichzelf heen, in de hoop dat ze zo niet gekwetst zullen worden. Maar juist door onze kwetsbaarheid te omarmen, kunnen we echte verbindingen aangaan en onszelf authentiek uiten. Wanneer je in staat bent om je kwetsbaar op te stellen zonder angst voor afwijzing, bevrijd je jezelf van de ketenen die je vasthouden.
Kwetsbaarheid betekent niet dat je zwak bent; het betekent dat je moedig genoeg bent om jezelf te laten zien, zoals je bent. Het stelt je in staat om je eigen emoties en behoeften te erkennen en te uiten, zonder je te laten leiden door de angst voor afwijzing.
Waarom helpt dit?
Het kiezen om jezelf nooit meer af te wijzen helpt je om innerlijke vrijheid te ervaren. Wanneer je geen waarde meer hecht aan de goedkeuring van anderen, kom je in een positie van kracht. Je kunt jezelf volledig accepteren, inclusief je fouten, tekortkomingen en onzekerheden. Dit creëert ruimte voor authentieke zelfexpressie en gezonde relaties, omdat je niet langer afhankelijk bent van externe bevestiging.
Deze zelfacceptatie zorgt voor meer rust in je leven. Je zult minder geneigd zijn om je gevoelens te onderdrukken of jezelf te vergelijken met anderen. Dit maakt je minder kwetsbaar voor de pijn van afwijzing en stelt je in staat om met meer vertrouwen door het leven te navigeren.
Kortom: De beslissing om jezelf nooit meer af te wijzen is een krachtige stap naar emotionele vrijheid en persoonlijke groei. Het vereist dat je jezelf accepteert zoals je bent, je niet meer afhankelijk maakt van de goedkeuring van anderen en afwijzing omarmt als een natuurlijk onderdeel van het leven. Door deze keuzes te maken, kun je de angst voor afwijzing overwinnen en een leven leiden waarin je jezelf niet meer hoeft te verstoppen of goed genoeg hoeft te bewijzen voor anderen. Het is een reis naar zelfliefde, zelfvertrouwen en authentieke verbondenheid – een reis die begint met de beslissing om jezelf nooit meer af te wijzen.
Lees verder:
- falen-is-onmogelijk – https://www.dinekevankooten.nl/archief/falen-is-onmogelijk/
- geen-goed-en-geen-fout – https://www.dinekevankooten.nl/archief/geen-goed-en-geen-fout/
- jezelf-afwijzen-is-het-leven-verliezen – https://www.dinekevankooten.nl/archief/jezelf-afwijzen-is-verliezen/
