Betrouwbaar vertrouwen?

Euthanasie, het lijkt zo vanzelfsprekend. Het wordt toegepast bij on­­draag­lijk en uitzichtloos lijden, op (schriftelijk) ver­zoek van de patiënt, afgewogen door deskundigen, getoetst door een commis­sie van deskundigen. M.a.w. omringt door zorg, wor­den we geholpen als het allemaal niet meer gaat.

Publicatie in ‘Gereformeerd Weekblad’
datum: maart 1997 (12)
auteur: Dineke van Kooten

Rondom de vraag of euthanasie nu wel of niet mag en wanneer wel of wanneer niet, wordt mijns inziens te weinig aandacht be­steed aan drie vragen: hoe betrouwbaar is de toet­sing, hoe eer­lijk zijn de des­­kun­di­gen en hoe persoonlijk is het verzoek?

Op de laatste vraag zijn de onderzoeksrapporten en getuigen­ver­­sla­gen duidelijk (geweest). Artsen doen ook nog wel eens wat op ei­gen houtje, zonder medeweten van de patiënt of de fa­mi­lie. Op­val­lend is de conclusie dat het aantal personen dat al­leen op ini­tia­tief van de deskundigen een handje wordt ge­hol­­pen nogal mee­valt. Het zijn er ‘maar’ een paar per jaar. Grensverleggend, want het zou toch alleen maar voorkomen op uit­drukkelijk verzoek van de patiënt of verantwoordelijke fa­mi­lieleden? Mijns inziens is elke patiënt die zonder toestem­ming vroeg­tijdig aan zijn einde komt er één te­veel en geheel niet vol­gens de af­gesproken regels. Maar deze ‘ei­gen’ initia­tieven worden met de mantel der liefde bedekt. Ik denk dat dit de mantel van het taboe is.

Blijft de volgende vraag: hoe open­har­tig zijn de des­kundigen? Een ge­sprek met prof.dr. B. Smalhout kan ertoe leiden dat we daar wel eens gro­te vraag­tekens bij zetten!

Smalhout heeft ons middels zijn optreden voor radio en tv en door mid­del van zijn publicaties duidelijk proberen te maken dat wij veel te goed van vertrouwen zijn als het om medici gaat en dat wij – gewone burgers – te veel voor zoete koek slik­ken. Heel wat fou­ten in de medische wereld worden door ge­bruik van vakjargon ver­­doe­zeld of verdwijnen onder de onder­zoeks­tafel en zijn niet eens te­rug te vinden in de dos­siers. Prof. Smalhout heeft in de af­ge­lo­pen periode daarvan een aan­tal op­merke­lijke zaken aan het licht ge­bracht. Daaruit bleek dat er een groot taboe ligt op het aan­kaar­ten van medische fou­ten. Hij leert ons uit zijn ervaring dat het hooghouden van de beroeps­groep door de artsen wel heel ver door­­gevoerd wordt en dat niets ten koste van de eer mag gaan. Art­sen be­handelen el­kaar als god. Degene die probeert eerlijk te zijn en fouten toe durft te geven, wordt behandeld als Judas, die on­mid­­dellijk ver­­wijderd dient te worden. Aanzien en eer staan boven eer­­lijk­­heid en oprech­theid en wordt in stand gehouden door de drei­­ging uit de ‘goddelijke’ groep gezet te worden en veracht te wor­den door vriend en vijand.

Een voorbeeld: onze huidige minister van Volksgezondheid, mw. dr. E. Borst-Eilers, heeft met prof. Smalhout de vloer aan­ge­veegd toen de­ze weiger­de een hand­te­kening te zetten onder een document dat het zie­ken­­huis meer aanzien zou geven, maar dat niet eerlijk tot stand was gekomen.

Hoe betrouwbaar is de toetsing? Wij leken hebben op de een of an­dere manier een vanzelfspre­kende kritiekloosheid. Deze gaat soms zo ver, dat wij als slacht­offer bijna willoos worden. Wij ge­loven zelfs in de uit­spra­ken van de artsen (of we de inhoud nu begrijpen of niet) en kijken de medici naar de ogen. Hoe vaak durven wij vraag­­tekens te zetten bij medische handelin­gen, ondanks onze mon­dig­heid?

Wij sussen onszelf in slaap met de gedachte dat mocht er een mo­ment komen waarop wij onze vraagtekens hebben bij het me­disch han­delen, wij nog altijd verhaal kunnen halen bij de commissies die toezicht hou­den. Als leek verwachten we veel van het toe­zicht van Klach­ten­commissies, de In­spec­tie voor de Volksgezond­heid, het Me­disch Tucht­col­lege, etc. Het is in Nederland allemaal zo goed ge­re­geld!

Degene die er werkelijk mee te maken heb­ben gekregen zijn vaak murw ge­maakt en werden geconfronteerd met schijnbaar keiharde ju­ri­di­sche be­wij­zen en trekken veelal hun verklarin­gen -nood­ge­dwon­gen- in.

Kortom, de argumenten die aangedragen worden om de betrouw­baar­­heid van het handelen rondom euthanasie te waarborgen staan door de prak­tijk voor mij op losse schroeven.

Het is vaak onze zwakte dat wij – omdat wij tegen de handeling zijn – verder nauwelijks vraagtekens willen/durven zetten bij de toe­­pas­­sing.

Tot slot wil ik nog wijzen op de manier waarop wij opkijken te­gen me­­di­ci. Het is heel begrijpelijk dat wij opkijken tegen men­sen die ons van pijn kunnen afhelpen, die uitzichtloze si­tu­aties kun­nen om­vor­men en die een onbegrijpelijk taal spre­ken. Maar la­ten wij daar óók in christelijk denken en han­delen.

Zij zijn ook mensen met van God gekregen gaven. God hoeft ook maar één draad­je in hun hoofd te laten knappen of het is met hen ge­daan: hun tong hangt uit hun mond, ze moeten in hun rol­stoel door an­deren voortgeduwd worden, ze moeten gevoerd en aangekleed wor­den.

Bovendien zijn en blijven wij zelf ver­antwoordelijk voor wat er met ons lichaam ge­beurd en wat wij met ons lichaam laten doen. Wij mo­gen dus vragen – ondanks de grote drukte, de volle wachtka­mer, of de haastige visite – ‘Wat gaat u doen?’ ‘Waarom is dat nodig?’ ‘Welke gevolgen heeft het?’ ‘Kan het ook an­ders?’

En als (christen)arts is het toch geen schande om te erkennen dat je ook wel eens een fout maakt en dat je daar verantwoor­delijk voor bent?

Temidden van al deze onzekerheden, temidden van de onrust wat de toe­komst ons zal brengen, is het een hele rust om te weten dat on­ze Grote Geneesheer geen hopeloze gevallen kent. Hij zal in uit­zicht­loze situaties bij ons zijn. Hij behaalt Zijn eer niet met on­ze situaties in de doofpot te stoppen, maar Hij spreekt er recht over. In Zijn ogen zijn we van waarde niet om wat we zijn, maar om­dat we er zijn. Dat te vertrouwen, is be­trouw­baar!