Menswaardig Leven?!
Menswaardig leven en sterven is weer even in het nieuws. Ook in Noord-Australië mag een arts nu een einde maken aan onmenselijk lijden. In Nederland is er een vertaling van een boekje op de markt met tips om een einde aan het leven te maken.
Gepulbiceerd in: ‘Gereformeerd Weekblad’
datum: oktober 1996 (08)
auteur: Dineke van Kooten
Voor de gemiddelde Nederlander is het een uitgekauwd onderwerp. Afgelopen zomer probeerde een Amerikaanse professor ons wakker te schudden. Want ook voor de gemiddelde kerkganger zijn onderwerpen als euthanasie en abortus zo afgezaagd geworden. We zien een bepaalde wrevel ontstaan wanneer dit onderwerp wordt aangesneden, want: ‘Dat doen wij toch niet’. We schudden ons hoofd en zeggen: ‘Het is toch wat, die slechte wereld!’
En toch – ben ik van mening – dat wij er mede de oorzaak van zijn dat er gesproken wordt over onmenselijk lijden en sterven. Dat wij er mede schuldig aan zijn dat actieve euthanasie en abortus plaatsvinden.
Twee oorzaken zijn daarvoor te vinden: ook wij, christenen, zijn begeesterd door de geest van de maakbaarheid, de techniek; ook wij, christenen, weten niet meer wat wij met lijden aanmoeten.
Hoe meer techniek de mens ontwikkelde, hoe meer begrip en hoe meer macht hij zich verwierf. De techniek mag blootleggen, onthullen zonder dat zij aan een hogere instantie verantwoording behoeft af te leggen en voor de gevolgen aansprakelijk is. Grenzen, beperkingen, normen en verboden zijn er steeds minder, worden steeds vager en zijn er om overwonnen te worden. De techniek moet vroeg of laat voor alle problemen, ook haar eigen problemen, een oplossing vinden.
De wereld om ons heen en ook de medische wetenschap spiegelen ons voor dat door de techniek gezondheid het hoogste goed is en dat er heel veel mogelijk is en in de toekomst nog mogelijk zal worden. Hierdoor kan de indruk ontstaan dat lijden niet meer hoeft en gezien het ‘kosten-baten’plaatje ook niet meer mag. Hoe weinig complimenteus het voor het mensdom ook mag klinken, de meeste mensen maken, ook in voor een medemens levensbedreigden situaties, een ‘kosten-baten’berekening en een nuttigheidsoverweging. De tijd die, en het geld dat we aan dingen besteden, gaat ten koste van andere zaken. En die andere zaken zijn vrijwel altijd mensen, anderen of wijzelf. Wij leven in de tijd van het ‘agenda’-denken, het denken van de ‘doener’. Deze heeft voor het bezinnende denken weinig of geen tijd gereserveerd.
Het is moeilijk voor hardwerkende, ambitieuze en geslaagde mensen, die zelden iets van machteloosheid hebben ervaren zo maar een ‘zwakke’ in hun midden te aanvaarden. Zo’n zieke/lijdende/gehandicapte vertelt ons immers een compleet ander verhaal, een verhaal van zwakheid, gebrokenheid, kwetsbaarheid, en volledige afhankelijkheid.
Ziekte, handicap en lijden voert ons een wereld binnen waar we nooit aangedacht, laat staan van gedroomd hebben. Een wereld van nooit aflatende zorg en aandacht, een wereld van minieme ontwikkelingen, een wereld van (nieuwe) gevoelens, emoties en gedachten. Maar het is ook een wereld van warmte en genegenheid uit bronnen die voor hardwerkende, vooruitstrevende mensen onzichtbaar zijn. We moeten bereid zijn om te leren juist in de zieke/gehandicapte Gods aanwezigheid in het leven te ontdekken. We moeten bereid zijn innerlijk te groeien. Juist als we het gevoel hebben dat alles zich aan onze greep onttrekt en dat onze wereld instort, kan het ons -wanneer we ons daarvoor de tijd geven- in contact brengen met dat deel van onszelf, dat meestal verborgen blijft achter de dikke muren van onze afweermechanismen. Dan kunnen we ervaren dat we van nature kwetsbaar zijn, dat we anderen nodig hebben, dat we diep in onszelf onwetend en ontoereikend zijn en ten diepste afhankelijk. Dan hoeven we niet weg te lopen voor die angstaanjagende gevoelens, maar kunnen we deze doorleven. Dan kunnen we ervaren dat onze waarde als mens veel dieper ligt dan onze vaardigheden of prestaties. Dan leren we dat God van ons houdt om wie we zijn en niet om wat we kunnen.
De waarde van het leven van een gehandicapte of zieke is in Gods ogen zeker niet minder dan de waarde van het leven van iemand die ‘presteert’. Deze bijbelse, psychologische kijk op ziek/gehandicapt zijn kan een nieuw licht werpen op Gods genade en op onze opdracht om vanuit die genade te leven. In Gods tegenwoordigheid stellen onze vaardigheden en prestaties niets voor. Maar blijft de vraag staan: ‘wat deed je voor de minste van Mijn broeders?’ Dan ervaren we onze gebrokenheid, afhankelijkheid en tekortkomingen. Als we dit erkennen, zal God ons met Zijn liefde omarmen, een liefde die zo diep, sterk en vertrouwd is, dat zij ons de kracht geeft alles nieuw te maken. Mensen krijgen de kans om psychisch sterker te worden, maar ook om hun leven vanuit het geloof een andere wending te geven.
Als wij onze kinderen leren, als wij in de kerk ervaren dat wat wij anderen te bieden hebben, niet in de eerste plaats ligt in onze intelligentie, onze deskundigheid, macht, invloed of connecties, maar in onze menselijke betrokkenheid, waarin de liefde van God zich kenbaar kan maken, dan is er geen plaats meer voor euthanasie en abortus. Want juist door onze afwezigheid denken wij vaak: ‘Dit bestaan is zinloos’ en hebben wij anderen de kans gegeven te zeggen: ‘Zie je wel. Dit is uitzichtloos.’ Maar juist door onze aanwezigheid zien we dat angstige en vaak geknechte mensen gaven bezitten die wij dankbaar aan kunnen nemen. Wanneer wij dankbaar aannemen wat zij met onze hulp bij zichzelf hebben leren ontdekken, krijgen zij de ruimte als volwaardig lid hun plaats in te nemen in de gemeenschap van mensen.
Net als iedereen met een goede scholing en vooropleiding willen wij graag regelen en anderen vertellen wat ze moeten doen en denken. Maar als we als gemeente Christus willen volgen en ‘Zijn gezindheid’ willen hebben, worden we geroepen ons dit privilege te ontzeggen en dienaren van onze naaste te worden op plaatsen waar we liever niet zouden komen. Dan zitten we stil naast een ziek- en sterfbed. Dan luisteren we naar wat die ander ons geven wil en wat die ander aan ons vraagt. Wat een opdracht!
