PODIUM VanKooten – 2022 december
PODIUM VanKooten wil een plek zijn:
* waar bespreekbaar gemaakt wordt, wat lastig of ingewikkeld is;
* waar alles – binnen de context van het boek ‘Dwars door de pijn‘ of binnen de context van het gedachtengoed op deze website te vinden – bespreekbaar is;
* waar doorgevraagd wordt, waar je normaal gesproken zou stoppen; en
* waar gezocht wordt naar antwoorden, ook als deze niet makkelijk of niet zijn zoals verwacht.
Podium VanKooten – thema ‘het numineuze’
Op woensdagavond 7 december 2022 was de tiende bijeenkomst van PODIUM VanKooten met thema ‘het numineuze’!
Tjeu van den Berk liet zich door Dineke tot op het bot bevragen over zijn numineuze levenservaringen.
Tjeu van den Berk is een Nederlands theoloog. Centraal in zijn werk staan het ‘numineuze’, het heilige, de mystiek, inwijding, symbolisme, het onbewuste en de relatie tussen religie, kunst en dieptepsychologie.
Van den Berk studeerde theologie in Rome, Lyon en Nijmegen. Al in zijn studietijd werd hem duidelijk dat zijn wereldbeeld overeenkwam met dat van Rudolf Otto. Dit blijkt ook uit de boeken Het Heilige van Otto en Het numineuze van Van den Berk. Hij promoveerde op een proefschrift over de Duitse protestants-lutherse theoloog en predikant Dietrich Bonhoeffer. Hij was als universitair docent verbonden aan de Katholieke Theologische Universiteit Utrecht. Hij was bestuurslid van de C.G. Jung Vereniging Nederland.
Tjeu van den Berk studeerde theologie in Rome, Lyon en Nijmegen en was als universitair docent verbonden aan de Katholieke Universiteiten te Amsterdam en Utrecht. Hij was tevens bestuurslid van de C.G. Jung Vereniging Nederland.
Dr. Tjeu van den Berk houdt zich in zijn vakgebied bezig met ‘initiatie’, ‘kunst’ (met name film en muziek) en de ‘symbolische werkelijkheid’. Bekende boeken van hem zijn: Die Zauberflöte, een alchemistische allegorie (5de druk), Mystagogie, inwijding in het symbolisch bewustzijn (5de druk), Het mysterie van de hersenstam (5de druk), Het Numineuze (2de druk) en Op de bodem van de ziel. Een ander boek (maart 2009) gaat over de visie van Carl Gustav Jung op kunst: Eigenzinnig kunstzinnig en in 2014 verschijnt: In de ban van Jung.
In “Het heilige” neemt Rudolf Otto (1869-1937) in 1917 niet het uitgangspunt in een bepaalde godsdienst, kerk, beweging of confessie, maar in het religieuze beleven zelf. In plaats van ideeën over God en het goddelijke, onderzocht hij de aard van de godsdienstige ervaring. Otto had Maarten Luther gelezen en van hem begrepen wat de “levende God” betekent voor een gelovige: geen filosofische constructie of abstractie, maar een “mysterium tremendum et fascinans”, een angstaanjagend en tegelijk fascinerend en aantrekkend geheimenis. Die tweeheid loopt als een rode lijn door het boek. Otto spreekt, in navolging van Johannes Calvijn en Nikolai Von Zinzendorf (hernhutter), van het “numineuze”, het heilig-goddelijke dat als ambivalente grootheid ontoegankelijk is voor elke vorm van rationalisme, en alleen door tekentaal en vingerwijzingen benaderd kan worden. “Het heilige” is een liefdevolle en subtiele ontvouwing van dit numineuze. “Wat is nu eigenlijk dat objectief, buiten mij gevoelde numineuze zelf?” vraagt Otto. “Het gevoel van het mysterium tremendum kan met milde stroom het innerlijk vervullen in de vorm van zwevende stille stemming van verzonken eerbied. Zo kan het overgaan in een rustig vloeiende gestemdheid der ziel, die lang aanhoudt en natrilt, tot zij uiteindelijk wegsterft en de ziel weer in het profane achterlaat. (…) Het kan worden tot het stille en deemoedige sidderen en verstommen van de creatuur voor het – ja waarvoor? Voor wat in onuitsprekelijk geheimenis boven alle creatuur is.”
Door een rooms-katholieke kameraad laat hij zich over de heiligen voorlichten. In het liberale Göttingen studeert Otto godsdienstwetenschap en filosofie. Studiereizen voeren hem naar het Midden-Oosten, Noord-Afrika, India, Birma, China, Japan en Siberië. In brieven en verslagen vertelt hij over zijn ervaringen, doortrokken van een intense beleving: “Ik heb het Sanctus Sanctus Sanctus van de kardinalen in de Sint-Pieter gehoord, het Swiat Swiat Swiat in de kathedraal van het Kremlin en het Holy Holy Holy van de Patriarch in Jeruzalem. In welke taal dan ook, deze woorden, de hoogstverhevene ooit door menselijke lippen gevormd, raken je in het diepst van je ziel, met een machtige huivering het mysterie van die andere wereld die erin verborgen ligt oproepend en openbarend.”
Rudolf Otto beïnvloedde denkers als Martin Heidegger, Hans-Georg Gadamer, Mircea Eliade, Karl Barth, Carl Jung, C.S. Lewis, Paul Tillich en Tjeu van den Berk.
Deze bijeenkomst is na te kijken:
Deze bijeenkomst is na te luisteren op:
Artikelen Tjeu van den Berk:
* Interview in Het Vermoeden: https://www.npostart.nl/het-vermoeden/14-05-2006/POW_00039747
* Interview Trouw: https://www.trouw.nl/cultuur-media/pleidooi-voor-verbeelding-in-het-christendom~b7ee7005/
* Boekbespreking: https://over-boeken.blogspot.com/2016/07/in-de-ban-van-jung-tjeu-van-den-berk.html
* Boekbespreking: https://mjaalders.nl/tjeu-van-den-berk/
* Boekbespreking: https://godenenmensen.com/tag/tjeu-van-den-berk/
* https://www.dinekevankooten.nl/archief/tjeu-van-den-berk-was-ik-uiteindelijk-daartoe-op-aarde/
* https://www.dinekevankooten.nl/archief/interview-tjeu-van-den-berk-theoloog/
* https://www.dinekevankooten.nl/archief/tjeu-van-den-berk-de-mystieke-waarde-van-mozarts-zauberflote/