Hoogbegaafd – Introspectie (casus Babs)
Daar was ze weer, Babs, voor een volgend gesprek. Opvallende heldere, grote, nieuwsgierige, glanzende ogen. Ze is basisarts, bijna klaar met haar specialisatie tot EHBO-arts. Een leuke job vol spanning en hectiek.
Babs hulpvraag
Daar kwam ze dan ook niet voor. Het ging om Ben, haar vriend. Tijdens haar studie stond ze voor menig jongen in vuur en vlam. Maar het werd Ben, een rustige, humorvolle, stevige man. Er was alleen één maar… Babs liep volkomen vast in introspectie. Terwijl ze hem zoende, onderzocht ze: doe ik dit echt uit liefde, of omdat het zo hoort of omdat ik het wel wil maar zonder dat het echte liefde is? Zo rafelde ze alles wat ze deed uiteen, zoekend naar de oorsprong van daden, gedachten en gevoelens. Ze leefde niet meer in het hier en nu, kon niet genieten van een spontane lach, een onverwacht gebaar, een impulsieve handeling. Zo navelstarend verloor ze het contact met haar omgeving. De mooie dingen van het leven merkte ze niet meer op. Elke gedachte, elke handeling, elk gevoel analyseerde ze dood. Ze wist niet meer wat echt was. Omdat ze dat onrechtvaardig vond tegenover Ben verbrak ze hun relatie de ene dag, maar miste hem een paar dagen later zo vreselijk dat ze weer contact met hem zocht. En Ben? Die bood haar daarvoor alle ruimte en mogelijkheden. Tot nu, zijn grens was bereikt en hij was het zat. Ze wist zich geen raad: stond voor een onmogelijke beslissing.
Maar er was niet alleen Ben en haar buitensporige introspectie. Ze leed aan grote angsten. Angsten, onbegrijpelijk voor anderen, die haar leven beheersten. Angst om fouten te maken. Angst voor verstikking in een niet goed geventileerde ruimte. Angst voor verbranden in een afgesloten zaal van een jeugdherberg zonder nooduitgang. Angst dat ze de verkeerde diagnose stelde, waardoor ze als ze thuis kwam van haar werk steeds weer alle boeken er op nasloeg om te kijken of ze het goed had gedaan. Twijfelde ze of ze toch misschien iets was vergeten, dan belde ze haar collega’s nog even op. Niemand kende haar angsten, mensen zagen alleen haar genialiteit en nauwgezetheid en waardeerden die zeer. Ze voelde zich gevangen, want de kans dat ze toch een keer een fout maakte, nam immers toe naarmate er meer tijd verstreek waarin ze geen fout maakte.
Hoogbegaafd?
Ik vroeg aan Babs of ze wist hoe intelligent ze was. Ze keek me stom verbaasd aan en vond het een domme vraag. Natuurlijk was ze niet intelligent. Oké, de lagere school ging vanzelf, maar dat kwam doordat ze in een plusgroepje zat. Ze had leuke vriendinnen, ze hielpen elkaar en ze maakte veel lol met hen. De middelbare school ging haar gemakkelijk af, omdat ze leuke docenten had. Ze vroeg me of ik wel wist hoe hard ze voor haar eindexamen had moeten blokken om aan alle verwachtingen te voldoen. Haar medicijnenstudie was een crime, omdat ze werkelijk alles wilde weten. Elk detail sloeg ze op, maar desondanks ervaarde ze steeds opnieuw dat ze meer niet wist dan wel. Het kostte haar veel moeite om zichzelf te vergelijken met anderen. Ze was, onbewust, zo gefocust op zichzelf dat ze het echte contact met anderen kwijt raakte. Ze was vergeten om zich heen te kijken of anderen met hetzelfde worstelden. Ze had geen idee of anderen net zoveel wisten als zij en of ze daarin net zoveel energie investeerden als zij.
Altijd had ze een gevoel van teleurstelling. Al pratende ontdekte ze dat ze diep teleurgesteld was in andere mensen. De dingen die mensen vroegen of zeiden maakten haar verdrietig, omdat ze niet relevant waren. Als mensen haar iets vertelden dat haar intrigeerde, wilde ze erover doorpraten maar steeds bleek zo`n gesprek dood te lopen, omdat men niet veel meer wist dan wat al gezegd was. Zo begon ze bijvoorbeeld enthousiast aan een dure bijscholingscursus, maar aan het einde van de dag wist ze niet meer dan aan het begin. Wel voelde ze zich versleten, omdat ze niet begreep wat andere mensen bedoelden met de vragen die ze stelden. Als ze vervolgens de antwoorden op die vragen hoorde, begreep ze niet waarom mensen die vraag hadden gesteld en genoegen namen met dit antwoord.
Al die aspecten kwamen in onze gesprekken aan de orde en gaandeweg begreep Babs dat hoogbegaafdheid geen luxe is. Dat hoogbegaafdheid een andere manier van denken, voelen en leven is. Langzaam maar zeker ontdekte ze dat ze zich in erg veel aspecten van hoogbegaafdheid herkende. Schoorvoetend gaf ze dit toe. Maar omdat ze zichzelf niet voor de gek wilde houden, legde ze toch eerst een test af. De uitslag toonde een IQ van 145.
Ontdekkingen
Langzaam maar zeker ontdekte ze de functie van haar bovenmatige introspectie: het was een overlevingsmechanisme geweest. Dat haar in staat stelde te overleven op de lagere en de middelbare school en zelfs nog op de universiteit. Ze leerde reflecteren door niet te vragen: ‘wat doe ik nu echt?’, maar door zich zelf vragen te stellen als: ‘waarom doe ik het, zoals ik het doe en helpt mij dat?’ Ze ontdekte ook dat haar angsten reëel zijn voor iemand die bij elke handeling alle honderd en één mogelijkheden ziet, waardoor iets fout zou kunnen gaan. En dan tegelijkertijd even zoveel mogelijkheden ziet, die er voor kunnen zorgen dat iets goed zal gaan. Ze leerde om dit fenomeen te accepteren en zichzelf erom te waarderen, want het maakt haar tot een uitermate betrouwbare partner. Ze vocht er niet meer tegen en verafschuwde zichzelf er niet meer om. Ze schaamde zich niet meer voor zichzelf. Ze ging rechtop staan en keek om zich heen. En vond dat leuk!
Ze leerde zichzelf als mens zien en nam niet meer de verantwoordelijkheid van een god op zich. Met al haar mogelijkheden en beperkingen is ze mens. Ze leerde dat de meeste ontdekkingen juist ontstaan als gevolg van (toevallige) fouten. Dat wij mensen eigenlijk alleen maar leren van en door onze fouten. Omdat ze door haar hoge intelligentie meestal ver beneden haar niveau had gewerkt, had ze nog niet veel gelegenheid gekregen om fouten te maken.Ze ontdekte dat een overmaat aan introspectie de werkelijkheid doet verdwijnen en een onwerkelijkheid creëert. Ze kreeg het lef om, na een eenzame periode, naar Ben te gaan en te zeggen: alleen met jou wil ik trouwen. Ze trouwden en zij leerde genieten van spontane, onverwachte, impulsieve dingen.
Ze verzoende zich met de gedachte dat ze hoogbegaafd is en leerde leven met de bijbehorende beperkingen en creëerde daardoor ruimte voor alle mogelijkheden. En ze leerde haar werk los te laten als ze naar huis ging. Ze durfde zelfs fouten te maken, omdat ze leerde dat alleen God alles in Zijn hand houdt. Ze ontwikkelde de moed om zieke mensen hun stervensproces te gunnen en niet tot het allerlaatste moment alles te blijven proberen. Ze leerde om zich niet schuldig te voelen als voor iemand de tijd was gekomen om te gaan.
Uiterlijk was Babs al een prachtig mens om te zien en nu kwam haar innerlijk daarmee in harmonie. Ze is nu een kundig, menslievend arts op de EHBO, een liefhebbende echtgenote, die het aandurfde om het nieuwe leven in zichzelf ruimte te geven om te groeien. Wie had dat gedacht? Babs wordt nu zelf moeder en mag het leven weer doorgeven.
