Hoogbegaafden zijn hoog-religieus
De conclusie van drie Amerikaanse psychologen dat intelligente mensen minder geneigd zijn te geloven (ND 14 augustus) doet hoogbegaafden geen recht, maar ook de kerk niet. Wel zijn er factoren die het voor hoogbegaafden moeilijk maken vorm te geven aan hun Godservaring.
Een hoogbegaafde is zich over het algemeen meer bewust van wat hij niet weet, dan van wat hij wel weet. Daardoor weet hij of zij ook dat een mens beperkt is en dat er wel een God moet zijn. Hoogbegaafden zijn naar mijn ervaring hoog-religieus en ook hoog-sensitief. Ze hebben al jong een Godsbesef en vaak ook door hun hoog-sensitiviteit Godservaringen.
auteur: Dineke van Kooten, voorzitter van Choochem, vereniging ter ondersteuning van hoogbegaafden christenen, eigenaar van Emmaüs Coaching
datum: 17 augustus 2013
krant: Nederlands Dagblad
website: https://www.nd.nl/opinie/opinie/865750/hoogbegaafden-zijn-hoog-religieus
De hoogbegaafde is heel kwetsbaar wanneer hij of zij die ervaringen deelt met anderen (leeftijdsgenootjes of ouderen). Bovendien zorgt hun hoog-sensitiviteit ervoor dat zij haarscherp aanvoelen of er iets is en of iets klopt. De hoogbegaafde zoekt voortdurend naar antwoorden op vragen, naar verbanden en naar redenen van inconsistenties. Omdat zij net zolang op zoek blijven totdat zij een antwoord hebben gevonden, onderzoeken zij onderwerpen heel breed.
Niet de Bijbel of de God van de Bijbel is voor hen het probleem, maar wel de dogmas en de invulling die mensen daaraan geven. En dan met name de dominee, de ouderling, de leerkracht, de ouder die niet kan uitleggen waar een bepaalde leerstelling of traditie vandaan komt en waarom die belangrijk is. Een hoogbegaafde haakt niet af als iemand zegt: ik weet het niet, maar wel als er een argument gegeven wordt dat niet klopt, als iemand een ander napraat zonder dat het een eigen waarheid is geworden. Zeg liever eerlijk ik weet het niet of laten we het samen uitzoeken, maar scheep hen niet af met een flauw antwoord of een verwijt. Hoogbegaafden willen graag bij de kerk blijven, maar kunnen er niet tegen als mensen niet eerlijk of open zijn.
vorm en inhoud
Een hoogbegaafde kan soms precies vertellen wat een predikant twee maanden geleden zei in de preek, terwijl hij afgelopen zondag precies het tegenovergestelde beweerde. Wanneer een hoogbegaafde daarop aan de predikant vraagt wat het verschil is, voelt deze zich soms onbedoeld aangevallen en geeft hij een afwerende reactie. Je hoort aan een predikant immers geen kritische vragen te stellen, maar toch doe jij dat!
Mensen met een ander IQ ervaren een verschil tussen vorm en inhoud. Soms is bij hen de vorm belangrijker dan de inhoud. Hoogbegaafden ervaren vorm en inhoud van een boodschap echter als hetzelfde. Dat verstoort soms de communicatie: de hoogbegaafde heeft wanneer de vorm belangrijker is dan de inhoud het gevoel niet serieus genomen te worden en afgerekend te worden op dingen waar het niet om gaat, de buitenkant.
Dr. Tessa Kieboom, directeur van het Centrum voor Begaafdheidsonderzoek Antwerpen, vertelt tijdens lezingen vaak het voorbeeld van een hoogbegaafde jongen in de brugklas. Zijn docente Frans kan geen orde houden. De jongen ziet dat, analyseert het en schrijft haar in de herfstvakantie een mail, waarin hij haar vertelt waarom ze geen orde kan houden en wat ze daaraan zou kunnen doen. De lerares is hoogst verontwaardigd. Hoe durft zon snotaap!
Ook de directeur vindt zijn gedrag ongepast, evenals haar collega-docenten. De jongen wordt op het matje geroepen en moet zijn excuses aanbieden. Als hij dat vervolgens weigert, wordt hij van school gestuurd.
Het lijkt alsof deze jongen voor problemen zorgde, maar hij begrijpt niet wat hij verkeerd heeft gedaan. Hij wilde haar helpen door haar probleem te analyseren de inhoud. Hij had als jongen op deze leeftijd echter niet zon e-mail aan zijn docent mogen sturen de vorm.
geloofsontwikkeling
Het onderzoek van de Amerikaanse psychologen baseerde zich onder meer op een decennialang lopend onderzoek onder kinderen met een IQ boven de 135. Van de jonge jaren tot in de ouderdom week hun religiositeit duidelijk af van het gemiddelde. De godsdienstpsychologie laat diverse fasen in de geloofsontwikkeling zien. Hoogbegaafde kinderen doorlopen deze fasen veel sneller dan hun leeftijdsgenoten. Daardoor stellen ze op jongere leeftijd al vragen die voor een volwassene niet makkelijk te beantwoorden zijn. Ze wijken dus inderdaad af van het gemiddelde. Maar in plaats van deze jongeren serieus te nemen, worden zij vaak als lastig bestempeld en in een hoek gezet van ongelovig, terwijl het juist een honger is naar God!
Hoogbegaafden zijn over het algemeen enthousiaste mensen die zich graag voor kerk en gemeente inzetten. De ervaring is dat zij veel geven en daarvoor weinig voeding terug krijgen. Maar ook krijgen hoogbegaafden gemakkelijker verwijten dan erkenning, omdat ze anders denken en vaak visionair zijn. Verwijten als: Wie denk je wel dat je bent? Kun je nou nooit eens tevreden zijn? Waar haal je het vandaan! Jij maakt je ook overal zorgen over! Kun je je niet gewoon tot één richting beperken?
Dan zie je de hoogbegaafde zich na verloop van tijd langzaam terugtrekken en aan de rand van de gemeente zijn plaats innemen, of ze gaan zwerven. Ze komen dan terecht bij andere kerken en religies die wel een antwoord willen geven op hun vragen. Sommigen raken zodanig teleurgesteld dat ze de zoektocht opgeven.
uitdaging
De onderzoekers suggereren dat hoogbegaafden minder met religie hebben, omdat zij niet alleen op hun intuïtie willen afgaan, maar analyseren wat ze zien en horen. Hoogbegaafden zijn inderdaad onverzadigbaar in het zoeken naar kennis. Dat zorgt ook bij preken dat een hoogbegaafde vaak genoegen moet nemen met weinig. Ze willen graag meer, dieper en verder, en ontdekken daardoor soms Bijbelse lijnen die door de omgeving als niet relevant wordt ervaren. Hierdoor ontstaat eenzaamheid in hun geestelijk leven. Dit is geen teken van minder belangstelling voor religie, maar juist van een andere benadering. Hier ligt een uitdaging voor de kerk.
Aan de andere kant is de hand van een hoogbegaafde ook weer snel gevuld wanneer er genoeg stof aangeboden wordt. Of zoals Sjirk Kuijper het in zijn commentaar van 14 augustus verwoordt: Eindeloze herhaling, onverzorgde taal, slordige exegese, menselijk moralisme, geposeerde eruditie: het kunnen kwellingen zijn voor de analytisch aangelegde luisteraar. Die misschien meer zegen had ontvangen uit het eenvoudig lezen van wat Bijbelverzen, een beproefde tekst uit de geschiedenis van de kerk, het zingen van enkele psalmen of gewoon een tijd van stilte.
Een hoogbegaafde heeft meer hobbels te overwinnen om actief bij een kerk te blijven. Daarom is mijn verzoek: neem hoogbegaafden serieus. Word niet misleid door het Amerikaanse onderzoek, denk niet dat hoogbegaafden toch geen interesse hebben voor het evangelie. Hoogbegaafden kunnen een waardevolle bijdrage leveren aan uw gemeenteleven!
