Bewustzijn en Wijsheid in tijden van Covid-19
Ons gedrag verklaard: de vijf vormen van bewustzijn
Waarom gaan mensen om met Covid-19 zoals zeermee omgaan? De vijf vormen van bewustzijn (waarvan Wijsheid de vierde is) bieden een fantastisch inzicht in menselijk gedrag in tijden van Covid-19.

Dit is deel 3 van een drieluik over bewustzijn en Wijsheid in tijden van Covid-19.
De eerste delen gemist? Deel 1 en deel 2 lees je hier. [of onder aan deze pagina]

Ons gedrag is een reflectie van hoe we omgaan met de polen van de spanningsvelden waarmee de werkelijkheid ons confronteert (zie deel 2 van dit drieluik). Dit ‘omgaan met de polen’ kan verschillende vormen aannemen, die we kunnen koppelen aan de vijf vormen van bewustzijn (Wijsheid is er daar eentje van).

auteur: Reinoud Eleveld
website: Wijsheid in tijden van Covid-19 (deel 3) – Taotraining

Inzicht
De vijf vormen van bewustzijn beschrijven de vijf ‘toestanden’ waarin ons bewustzijn zich kan bevinden. Het zijn vijf verschillen wijzen waarop ons denken en voelen zich manifesteren. Inzicht in deze vijf vormen – en met name de eerste drie – is een fantastische wijze om het gedrag van mensen te duiden, zowel in relatie tot Covid-19 als in de rest van hun leven. Dit zijn ze op een rijtje:

=> Psychose
=> Verwarring
=> Specialisme
=> Wijsheid (7 stappen, waarvan de 1ste: Parelbewustzijn)
=> Realisatie

Laag en hoog bewustzijn
Elk van de vijf vormen van bewustzijn is in elk van ons actief. We zijn dus allemaal – niemand uitgezonderd! – Psychotisch, Verward, Gespecialiseerd, Wijs en Gerealiseerd. (We schrijven ze met een hoofdletter om deze termen te onderscheiden van hoe ze normaliter in onze cultuur worden gebruikt.) Wat voor iedereen verschilt, is welke vorm van bewustzijn in iemand overheerst. We spreken van een ‘laag’ bewustzijn, als het zwaartepunt van je bewustzijn ligt bij Psychose en Verwarring. We spreken van een ‘hoog’ bewustzijn, als datzelfde zwaartepunt bij Wijsheid en Realisatie ligt. Maar waar je zwaartepunt ook ligt, in de gemiddelde dag van een gemiddeld mens heeft elk van de eerste drie vormen wel eens de overhand.

In deel 1 en deel 2 van dit drieluik hebben we de vierde vorm van bewustzijn, Wijsheid, al zorgvuldig bestudeerd.
Hieronder gaan we uitgebreid in op die eerste drie vormen, de drie ‘toestanden’ van bewustzijn die ons gedrag – met betrekking tot Covid-19, maar ook in de rest van ons leven – het grootste deel van de tijd bepalen.

1. Psychose
In Psychose kies je blind voor één van beide polen en houd je daar dwangmatig aan vast. De andere pool bestaat niet voor jou, of is uitgesproken ‘slecht’. Van emotionele balans en weldenkendheid is geen sprake; bij Psychose horen extreme emoties en een manier van denken die je magisch dan wel nachtmerrie-achtig zou kunnen noemen.

Licht psychotisch
Hét kenmerk van Psychose is een uiterst gefragmenteerde waarneming van de werkelijkheid. Anders gezegd: iemand met een Psychotisch bewustzijn ziet dingen die er niet zijn, of ziet dingen niet die er wel zijn, en houdt dwangmatig vast aan die perceptie. Veel mensen denken bij Psychose onmiddellijk aan zaken als neurose, persoonlijkheidsstoornissen en zware psychopathologische aanvallen inclusief wanen en hallucinaties. Psychose kent echter ook ‘lichte’ vormen. Vormen die we in onze cultuur niet als zodanig herkennen, maar die volgens bovenstaande definitie echt wel Psychotisch zijn.

Dwangmatig
Immers: alles heeft twee kanten (twee polen). Wanneer je dat perspectief kwijtraakt, dus als het extreem naar één kant verschuift, als het obsessief of fanatiek wordt, zit er dwang op je perceptie en zie je iets niet wat er overduidelijk wel is. Extreme polarisatie, dwangmatig vasthouden aan één pool, is zo beschouwd licht Psychotisch.

Wappies
In de Covid-19-context ligt het voor de hand om te denken aan mensen die zich letterlijk blind staren op de meest onwaarschijnlijke complottheorieën. Maar ook de mensen die deze mensen steevast ‘wappies’ noemen, zitten behoorlijk vast in één pool en neigen zo beschouwd naar het licht Psychotische.

2. Verwarring
In Verwarring switchen we de hele tijd tussen de twee polen. Je kiest dan weer voor de één, dan weer voor de ander, zonder ook maar iets op te schieten. Ook je emotionele balans en weldenkendheid ‘flikkeren’ als het ware: ze staan dan weer ‘aan’ en dan weer ‘uit’.

Twijfel en tweeslachtigheid
Verwarring is de in onze cultuur overheersende vorm van bewustzijn. Kenmerkend voor Verwarring zijn incongruentie, twijfel en tweeslachtigheid. Wat je zegt en wat je doet sluiten niet op elkaar aan. Je handelen is niet in lijn met waar je eigenlijk naar verlangt. De ene dag wil je dit en de andere dag wil je dat. Of je weet het allemaal niet en je blijft maar dubben, gissen, het lukt niet om knopen door te hakken.

Heen en weer
Waar je in Psychose dwangmatig vasthoudt aan één (extreem en onrealistisch) perspectief en blind bent voor de andere kant(en) die je niet kunt of wilt waarnemen, daar beweeg je in Verwarring juist de hele tijd heen en weer tussen verschillende polen, maar zonder goed te weten wat je ermee aan moet. In de Covid-19-context zal dit voor veel mensen herkenbaar zijn.

Je bent ‘tegen’ de maatregelen, maar zet wel netjes je mondkapje op als je de supermarkt binnengaat. Je bent ‘voor’ de maatregelen, maar op de verjaardag van je dochter maak je een uitzondering. In Verwarring weet je niet meer goed wat je er allemaal van moet ‘vinden’: dan lees je dit, dan hoor je weer dat, en eigenlijk heb je er wel genoeg van en wil je weer naar kantoor kunnen en met vrienden af kunnen spreken, maar ja, je wilt ook niet ziek worden, laat staan iemand ziek maken, en als iedereen nou gewoon de maatregelen zou volgen, dan zijn we er wel het snelste vanaf, maar goed, om daar nou de verjaardag van je beste vriend voor over te slaan, enzovoort.

Wel of niet vaccineren?
Idem voor het vaccin. De vraag ‘Zal ik me nu wel of niet laten vaccineren?’ kan ook een bron van Verwarring zijn. Je vertrouwt het voor geen meter, want een betrouwbaar vaccin kan toch niet zó snel zijn ontwikkeld? En hoorde je laatst niet in het nieuws iets over mensen die mogelijk door het vaccin zijn gestorven? Tegelijkertijd ben je ook niet de jongste meer en zit je er niet op te wachten om ziek te worden. Plus: hoe heerlijk zou het zijn om weer vrijuit te kunnen leven? Zeker als er binnenkort een vaccinatiepaspoort komt, is het echt wel handig om gevaccineerd te zijn. Maar zeg, voor dat soort externe druk wil je toch niet zwichten? En je gezondheid en immuniteit zijn dik in orde, dus waarom dan een vaccin? Aan de andere kant heb je ook een verantwoordelijkheid richting je medemens. Zelf ziek worden is één ding, het virus doorgeven heel iets anders. Maar is dat wel écht zo? Is ieder mens niet verantwoordelijk voor zijn of haar eigen immuunsysteem? Moet jíj je laten inenten omdat een ander slecht voor zichzelf heeft gezorgd? Dat gezegd hebbende, hoe eerder een kritieke massa is gevaccineerd, hoe sneller we terug naar normaal kunnen. Maar ja, jouw ene vaccin zal natuurlijk nooit het verschil kunnen maken. Maar goed, als iedereen zo denkt, dan schiet het ook niet op. En toch, we weten nog zo weinig over het vaccin en de bijwerkingen ervan…

En zo gaat de interne dialoog maar door, een eindeloos gesprek met… Ja, waarmee eigenlijk? Je bent in gesprek met Verwarring. Het is een interactie die vaak helemaal nergens toe leidt, anders dan tot een groeiend vermogen om steeds dezelfde cirkeltjes te draaien in je hoofd.

3. Specialisme
Net als in Psychose kies je in Specialisme voor één pool. Het cruciale verschil is echter dat je deze keuze in Specialisme weloverwogen maakt, zonder blind te zijn voor de andere. Allebei de polen heb je uitvoerig onderzocht. In Specialisme houd je ook niet dwangmatig vast aan die ene pool; zijn er goede argumenten, dan kun je daar echt naar luisteren en dan sta je er altijd voor open om naar de andere pool te bewegen. Je emotionele balans en weldenkendheid zijn – op dit ene punt, ten aanzien van je ‘specialisme’! – uitgesproken stabiel.

Expertise
In onze cultuur is Specialisme de hoogst gewaardeerde vorm van bewustzijn. Ons hele onderwijssysteem is erop gericht. Op de basisschool bouw je aan een fundament van algemene vaardigheden, maar op de middelbare school kies je al snel een richting en in het hoger beroepsonderwijs dan wel op de universiteit begint het echte werk. Daar leg je je helemaal toe op één specifiek onderwerp, één vak, één expertise. Het gevolg: een enorm ontwikkeld bewustzijn op dit ene kennisgebied.

Veertien miljoen bondscoaches
De meeste mensen geloven graag dat ze vanuit Specialisme denken en handelen. Als het Nederlands elftal meedoet aan het WK Voetbal, zijn er niet voor niets ‘zeventien miljoen bondscoaches’. En ook rond Covid-19 is er een hele groep mensen die – door het volgen van het nieuws, het lezen van artikelen, het kijken naar YouTube-video’s… – denkt te weten ‘hoe het zit’. Deze ‘overtuigingen’ zijn echter eerder een manifestatie van (lichte) Psychose of Verwarring, dan dat hier sprake is van zuiver Specialisme.

De motor onder onze vooruitgang
Specialisme heeft ons als cultuur ontzettend veel gebracht. Het is de motor onder veel van de vooruitgang die onze beschaving de laatste eeuwen – dankzij de renaissance, de Verlichting, de industriële revolutie et cetera – heeft geboekt. Het comfort waarin we leven en de mogelijkheden die we hebben – technologisch, medisch, qua lifestyle en qua zelfontplooiing – zijn ongekend. De cijfers liegen niet: we leven langer, veiliger, comfortabeler en in grotere welvaart dan we ooit geleefd hebben in onze geschreven geschiedenis. En dat is voor een belangrijk deel te danken aan Specialisten – mensen die hun bewustzijn richtten op één onderwerp, daar hun leven aan wijdden en in dat proces briljante ontdekkingen en uitvindingen deden.

De verstrooide professor
Dat richten van het bewustzijn op één specifiek onderwerp heeft echter ook een schaduwkant: Specialisten hebben weinig bewustzijn op ‘de rest’. Het archetype van Specialisme is dan ook de verstrooide professor. Hij weet alles van kwantummechanica of neurobiologie, maar vergeet zijn trouwdag, de verjaardag van zijn dochter en om op tijd te eten.

Specialistische kennis toepassen
Dat je in Specialisme het geheel niet overziet, lijkt in eerste instantie misschien onschuldig, maar dat is het allerminst. Want specialistische kennis is één ding, hoe je die kennis toepast is iets totaal anders! Ook hier is de Covid-19-context illustratief. Dat een viroloog ontzettend veel weet over virussen en een epidemioloog over (het voorkomen van) de verspreiding ervan, wil nog niet zeggen dat je een maatschappij-breed beleid op hun input kunt baseren. Sterker nog: dat ze zo specialistisch zijn, zou ons juist moeten vertellen dat we dat vooral niet moeten doen!

Communicatie
Een viroloog kan ons heel goed vertellen (althans, dat mogen we hopen) in hoeverre een mondkapje zinvol is bij het voorkomen van de verspreiding van Covid-19, maar heeft – per definitie! – geen idee van de langetermijneffecten op je gezondheid, noch van de sociaal-psychologische schade die het structureel dragen van zo’n mondkapje kan hebben. Een epidemioloog kan misschien wel inschatten dat we met z’n allen X weken thuis moeten zitten om de zoveelste ‘golf’ van besmettingen te voorkomen, maar heeft – per definitie! – geen zicht op de economische impact daarvan. En als die virologen en epidemiologen daar al interesse in zouden hebben, dan zou een gesprek met economen en psychologen uiterst moeizaam verlopen, omdat échte communicatie tussen specialisten – per definitie! – onmogelijk is.

Kosten en baten
Het is dus nooit verstandig om een maatschappij-breed beleid uit te laten zetten door specialisten. Gelukkig, zou je zeggen, hebben we daar politici voor: mensen die het grotere geheel kunnen overzien, de kosten en de baten tegen elkaar af kunnen wegen en de specialistische kennis vanuit Wijsheid in kunnen zetten. Toch?

Respect
Onze beleidsmakers verdienen alle respect. In een ongekende en complexe situatie en onder enorme druk van alles en iedereen een constructief beleid proberen uit te zetten – doe het ze maar eens na! Dat ze hun verantwoordelijkheid pakken, zo goed en zo kwaad als dat gaat en met de beste bedoelingen, is prijzenswaardig. Maar zoals we al beargumenteerden in deel 1 van dit drieluik: van Wijsheid getuigt hun beleid niet. En dat valt hen moeilijk te verwijten.

Waar leer je Wijsheid
Want, zo zou je je af kunnen vragen, waar hadden onze volksvertegenwoordigers dan moeten leren hoe vanuit Wijsheid te opereren? In onze cultuur weten we wel dat er zoiets als ‘wijsheid’ bestaat. Met z’n allen verlangen we er ook naar en we kijken op tegen mensen die we als wijs beschouwen. Maar hoe word je een wijze man of vrouw? Waar leer je dat? Op school? Nee dus. Van je ouders of grootouders? Met alle respect, maar nee dus. Van het leven zelf? Een interessant antwoord, maar dan zouden we allemaal als vanzelf wijs moeten worden, terwijl het overduidelijk is dat om ons heen en in onszelf weinig Wijsheid is te ontdekken – ook niet als we een respectabele leeftijd hebben bereikt. Dat we dan beschikken over meer levenservaring, check. Dat ouderdom ons vaak zachter, milder, liever stemt, akkoord. Maar wijzer? Nee. Anders zou onze wereld er nu héél anders uitzien.

Mysteriescholen
Het antwoord op de vraag ‘Waar leer je wijsheid?’ is desondanks verrassend eenvoudig: je kunt Wijsheid leren in zogeheten mysteriescholen. Zo lang als de mensheid bestaat, bestaat er ook onderwijs over ‘het Mysterie’. Op deze scholen staan de grote vragen des levens centraal, zoals ‘Wat beweegt ons?’, ‘Wat is onze plek in het grotere geheel?’ en dus ook ‘Hoe word je Wijs?’. Taotraining is niets anders – niets meer en niets minder – dan een moderne mysterieschool, gebouwd op de schouders van een rijke traditie uit het antieke China, het taoïsme. We onderwijzen oerkennis die voor ieder mens, voor elke generatie en in elk tijdsgewricht relevant is – ook, of juist, in de context van een pandemie: de natuurwetten van bewustzijnsontwikkeling en de sleutels tot het laten ontstaan van geïnspireerde & constructieve actie en het realiseren van de win-win-win.

---

Wijsheid in tijden van Covid-19 (deel 2)

Individuele Wijsheid: non-polariteit & het Oog van de Storm
In deel 1 van dit drieluik constateerden we dat het niet aannemelijk is dat we in de nabije toekomst als collectief in staat zijn om Wijs om te gaan met een situatie zoals de Corona-‘crisis’. Dan rijst natuurlijk de vraag: hoe zou je dat wél kunnen op individueel niveau?

Het eerste niveau van Wijsheid
Gegeven de huidige toestand rond Covid-19, met alles erop en eraan – het virus, het beleid, hoe anderen daarmee omgaan – hoe kun jij, in je eigen leven, wijs omgaan met dat wat er is? Het antwoord op die vraag is in één woord samen te vatten: non-polariteit. Dit is misschien wel hét kenmerk van het eerste niveau van Wijsheid.

auteur: Reinoud Eleveld
website: Wijsheid in tijden van Covid-19 (deel 2) – Taotraining

Spanningsvelden
Om echt te doorgronden wat non-polair betekent, moet je eerst begrijpen dat onze werkelijkheid polair is, dat wil zeggen opgebouwd uit paren van tegenstellingen. Het logische gevolg: dat we haar permanent ervaren in termen van spanningsvelden tussen twee polen. Denk aan de spanningsvelden tussen yang en yin, man en vrouw, goed en slecht, licht en donker, orde en chaos, en ga zo maar door. Benader je deze spanningsvelden vanuit polariteit, dan zul je telkens geneigd zijn te kiezen voor één pool: iets is ‘goed’ OF iets is ‘slecht’, ‘positief’ OF ‘negatief’ – en daarom doe je ‘dit’ en niet ‘dat’.

Insluiten
Non-polariteit nu betekent dat je niet langer kiest. Je kiest niet voor de ene of voor de andere pool, maar sluit ze allebei in. Door beide polen in te sluiten, door volledig te omarmen wat er is – het constructieve EN destructieve – word je ladingsvrij en oordeel-loos. Je moet er maar eens op letten, maar in de loop van een dag oordeel je aan de lopende band! Met name bij een negatief oordeel (bijvoorbeeld: ‘Die mondkapjes zijn echt klote!’) ervaar je – de één wat sneller dan de ander – emotionele lading (in dit geval irritatie of boosheid). Deze oordelen en emotionele lading kun je letterlijk zien als blokkades die Wijsheid verhinderen door je heen te stromen.

Ruim baan voor Wijsheid
Als je non-polair bent, blijf je uit het oordeel en bouw je geen emotionele lading op. (Dat wil niet zeggen dat je geen emoties ervaart! Wel dat je ze toelaat en reguleert, waardoor zich geen lading op kan bouwen.) Wijsheid ondervindt geen obstakels, mentaal noch emotioneel, en heeft nu ruim baan om je handelen te beïnvloeden. In plaats van met grote weerstand je mondkapje op te zetten en gefrustreerd door de supermarkt te lopen, of uit een soort rebelsheid je mondkapje ‘verkeerd’ of zelfs niet te dragen – beide per definitie niet Wijs, want je handelt vanuit oordeel en emotionele lading – kan zich nu Wijsheid in je handelen manifesteren. (Welke vorm die Wijsheid aanneemt, dat bespraken we al in deel 1 : dat is op voorhand niet te zeggen.)

Win-win-win
Dit is dus hoe je op een individueel niveau Wijsheid kunt manifesteren: met welk spanningsveld de werkelijkheid jou ook confronteert, het is de kunst de beide polen in te sluiten. De oordelen zullen verdwijnen, de emotionele lading ook en vanuit deze oordeel-loze, ladingsvrije plek kun je wijze keuzes en acties laten ontstaan. Nú ontvouwt zich de Tao, het Pad, de Weg van het Midden (want tussen de polen!), of, zoals wij hem ook wel noemen, de Derde Weg. Niet de weg van ‘pool A’ of ‘pool B’, maar de weg die je op voorhand niet had kunnen bedenken, de weg van Wijsheid, van win-win-win.

Goed of slecht?
Het principe lijkt eenvoudig genoeg, totdat je doorkrijgt hoe polair je eigenlijk in het leven staat! Non-polariteit vraagt echt om training – en de hele situatie rond Covid-19 leent zich daartoe bij uitstek. Je kunt al beginnen met je houding ten aanzien van het virus zelf. Voor veel mensen zal het moeilijk te aanvaarden zijn, maar het Covid-19 virus is niet ‘goed’ of ‘slecht’. Veel mensen zullen geneigd zijn om het als ‘ongewenst’ te ervaren omdat er mensen aan sterven. Maar is dat niet ook de natuur, dat mensen vroeg of laat ziek worden en doodgaan? En heeft dat niet ook een functie, dat mensen – zeker ouderen met een onderliggend ziektebeeld – aan een virus bezwijken?

Alles heeft twee kanten
Let op: daarmee willen we niet zeggen dat het virus ‘goed’ is, want dat standpunt zou net zo polair zijn! We willen ook niets afdoen aan de pijn die eenieder zal voelen als het een geliefde is die aan Covid-19 bezwijkt. Wat we wel willen illustreren: dat alles twee kanten heeft, dat niets OF goed OF slecht is en dat elk oordeel polariserend en vertroebelend werkt.

De Storm
In plaats van het Covid-19-virus te beoordelen, zal een taoïst het virus zien voor wat het is: als de zoveelste manifestatie van de Storm. De ‘Storm’ gebruiken we hier als een metafoor voor de destructieve kant van de werkelijkheid. Die destructiviteit is er altijd, overal. Kijk maar naar de natuur en je ziet – naast de enorme creatiekracht – ook een heleboel vernietiging. Dat geldt voor de natuur, maar ook voor het hele leven. Ja, een van de vormen die de destructiviteit nu aanneemt – het Covid-19 virus – is relatief nieuw; maar dat er destructiviteit is,is al zo oud als het universum.

Het Oog van de Storm
Als je door de vorm heen kijkt, is er dus niets veranderd! Ja, er is een virus, maar daarvoor was er dit en dáárvoor was er dat. In contact staan met Wijsheid (het eerste niveau) betekent dat je je hierdoor niet langer uit het lood laat slaan. Je hebt de weldenkendheid om te zien dat er niets wezenlijks is veranderd. Je hebt de emotionele maturiteit om ladingsvrij te blijven in alles wat er is. Je kiest niet voor één van de polen – het virus is ‘goed’ of ‘slecht’ – maar sluit alles in. Het is vanuit die non-polariteit– of zoals we dat in de training benoemen: vanuit het Oog van de Storm – dat Wijs handelen kan ontstaan. 

Verwarring
Idem voor het anti-Corona-beleid: dat is niet goed of slecht! Het beleid is, punt. De enige relevante vraag: hoe wil jij zijn ten opzichte van dat beleid? Polair of non-polair? Ook hier zien we mensen snel naar het polaire neigen. Dat is wederom geen oordeel, maar een observatie, die allesbehalve verrassend is. Een situatie als deze – met een virus, een ‘pandemie’, ongekend ingrijpende en vrijheid beperkende maatregelen – roept immers veel verwarring op. En allerlei, meer of minder subtiele, vormen van angst en onzekerheid.

Houvast
Vanuit die onzekerheid zijn mensen geneigd op zoek te gaan naar houvast. In de vorm van meningen, die al snel overtuigingen worden en uiteindelijk dogma’s. Omdat ze ons houvast geven, krijgen deze ‘lading’. Alles wat in staat zou zijn om ze af te zwakken, te ontzenuwen dan wel te weerleggen, wordt dan ervaren als bedreigend. Waardoor de gemoederen in een uitwisseling van standpunten over de maatregelen al snel hoog op kunnen lopen. En er verschillende ‘kampen’ ontstaan die de ‘andere partij’ voor gek verklaren.

Niet-doen en nietsdoen
Ook hier is het weer de kunst om alles wat er is in te sluiten. Zowel het beleid zelf als hoe de mensen daarop reageren. Dat wil natuurlijk niet zeggen dat jij je daartoe niet hebt te verhouden. Dat Wijsheid zou betekenen dat je je nooit meer uitspreekt en alles maar aanvaardt. Niet-doen betekent beslist niet niets-doen! Wat het wel betekent: dat je je keuzes en acties vanuit een oordeel-loze en ladingsvrije plek laat ontstaan. Niet omdat dát ‘goed’ zou zijn, maar omdat dat past bij wie je in deze ‘crisis’ – en in de rest van het leven – wilt zijn. 

---

Wijsheid in tijden van Covid-19 (deel 1)

Collectieve wijsheid: met z’n allen werken aan de win-win-win
‘Hoe zou een taoïst met Covid-19 omgaan? Wat is wijsheid in een situatie zoals deze?’ Het is een vraag die ons geregeld wordt gesteld in relatie tot de zogeheten Corona-crisis.

Zeven niveaus
Hoe wijs om te gaan met Covid-19 – de vraag is simpel genoeg, het antwoord minder eenduidig. Om te beginnen onderscheiden de taoïsten namelijk zeven niveaus van Wijsheid. Een zevende ingewijde – zoals je iemand zou kunnen noemen die maximale wijsheid belichaamt; denk aan de historische Jezus, of Boeddha, of Krishna – zou waarschijnlijk héél anders omgaan met de huidige situatie dan laten we zeggen een tweede ingewijde – iemand met ‘Wijsheid-level’ twee.

auteur: Reinoud Eleveld
website: Bewustzijn & Wijsheid in tijden van Covid-19 (taotraining.nl)

Win-win-win
Wijsheid is een kracht, letterlijk een soort super power die je het vermogen geeft om win-win-win te kiezen en te handelen. Oftewel om veilig en constructief te zijn voor jezelf (win 1), de ‘ander’ (win 2) én het grotere geheel (win 3). Hoe wijzer iemand is, hoe groter dus iemands constructieve handelend vermogen. Een zevende ingewijde zou dus andere dingen kunnen doen – en letterlijk méér constructieve invloed uit kunnen oefenen – dan een tweede ingewijde. Daarmee is niet gezegd dat een zevende ingewijde die invloed ook zou aanwenden. Want wie zegt dat dat van Wijsheid zou getuigen? Alleen een zevende ingewijde kent het antwoord op die vraag.

De kunst van het niet-doen
‘Het antwoord van Wijsheid’ is bovendien nóóit eenduidig. De ‘vorm’ die Wijsheid aanneemt – hoe ‘Wijs handelen’ eruitziet, zich manifesteert – zal verschillen van context tot context, van situatie tot situatie, van persoon tot persoon. Wijsheid is niet op voorhand ‘te bedenken’; Wijsheid ontstaat, stroomt door je heen en zet zich om in handelen. Je bent niet wijs, je hebt toegang tot Wijsheid. Nog weer anders gezegd: ergens wijs mee omgaan doe je niet, je laat het gebeuren. Dit is wat de taoïsten met Wu Wei, de kunst van het niet-doen, bedoelen! Je lichaam is als het ware een instrument dat door Wijsheid wordt ‘benut’.

Drie kenmerken van Wijsheid
Hoewel de vorm van Wijsheid dus niet eenduidig is, is Wijs handelen wel herkenbaar. De drie belangrijkste kenmerken: Wijsheid is constructief, simpel en liefdevol.

=> Als een actie schadelijk is – d.w.z. ten koste gaat van jezelf, de ander, of het grotere geheel – dan is ze zeker niet wijs. Is een handeling daarentegen constructief – dat wil zeggen veilig, helend, oplossend, creatief – op elk van die drie niveaus, dan weet je: Wijsheid is hier actief.
=> Als wat iemand doet gecompliceerd is, is dat ook een aanwijzing: hoogstwaarschijnlijk erg intelligent, maar vermoedelijk niet Wijs! Intelligentie is het vermogen om complexiteit te creëren, Wijsheid het vermogen om die complexiteit te vereenvoudigen.
=> Als je handelt vanuit angst kun je er gif op innemen: dat nodigt geen Wijsheid uit. Liefdevol handelen – liefdevol voor jezelf, de ander en het grotere geheel – dát is Wijsheid in actie.

(Let op, ‘liefde’ is een term die zo vaak – bewust of onbewust – wordt misbruikt dat we hem hier liever niét zouden gebruiken. In een omschrijving van Wijsheid kunnen we er echter niet omheen. Laat in elk geval duidelijk zijn dat de liefde die wij hier bedoelen met nadruk niet het gevoel betreft dat veel mensen als ‘liefde’ omschrijven. Vaak wordt ‘liefde’ ervaren vanuit een tekort – we voelen ‘liefde’ voor een ander omdat die een behoefte bevredigt, een leegte vult – en dus vanuit een voorwaardelijkheid: de ‘liefde’ is immers afhankelijk van verwachtingen die de ander waar moet maken. Dit soort ‘liefde’ gaat vroeg of laat altijd ten koste van ofwel jezelf, ofwel de ander, ofwel allebei en leidt dus per definitie niet tot een win-win-win. De liefde die wij hier bedoelen is er één van overvloed, ‘volheid’ en onvoorwaardelijkheid en is goed voor alles en iedereen.)

Een stukje Wijsheid
Bij Taotraining beschikken we niet over de expertise die nodig is om jezelf tot het hoogste niveau van Wijsheid te ontwikkelen. Reinoud Eleveld, de grondlegger van Taotraining, heeft niveau Eén, Parelbewustzijn, echt eigen gemaakt (dat kostte hem 25 jaar) en sinds een jaar of tien is hij bezig met niveau Twee, Zwaardbewustzijn. Het Taotraining-curriculum, de kennis die we jou aanbieden, heeft dan ook vooral betrekking op het eerste niveau van Wijsheid en een stukje van Twee. Het is dus vanuit dát perspectief dat we de hoofdvraag van dit artikel kunnen beantwoorden.

Allemaal aan de Wijsheid
Dus nogmaals: hoe wijs om te gaan met Covid-19? Stel je die vraag op een collectief niveau – dus: Wat is ervoor nodig om met deze ‘crisis’ zodanig om te gaan dat we haar snel achter ons kunnen laten? Wat zou een wijs beleid zijn, wijze maatregelen? – dan is daar vanuit ons (beperkte) perspectief één antwoord op te formuleren: allemaal Wijsheid ontwikkelen! Beleidsmakers zouden hun beleid dan kunnen laten ontstaan vanuit Wijsheid, het ‘volk’ zou dat beleid vanuit Wijsheid benaderen – en het is dan zelfs maar de vraag of er ‘maatregelen’ nodig zouden zijn.

Gandhi & Mandela
Dit is natuurlijk een antwoord waar we in het hier en nu maar weinig aan hebben. Want voordat iedereen contact heeft met Wijsheid, zal er (vermoedelijk) nog heel wat water door de rivier moeten stromen. Daarvan uitgaande is er nog een tweede antwoord op deze vraag te formuleren: zelf zo’n hoog niveau van Wijsheid belichamen, dat je eigen geïnspireerd handelend vermogen – en daarmee je inspirerende invloed/macht – zo groot wordt, dat je zelf zo’n grote en constructieve invloed op de situatie uit kunt oefenen, dat je de hele samenleving als het ware ‘meekrijgt’ in je Wijsheidstrilling. In theorie zou het derde niveau van Wijsheid hiertoe kunnen volstaan. Je kunt nu denken aan historische figuren zoals Nelson Mandela en Mahatma Gandhi: in hun eentje waren zij in staat een heel volk op sleeptouw te nemen en de geschiedenis van dat volk constructief te beïnvloeden.

IJdele hoop
Ook hier geldt natuurlijk dat – met alle respect! – de kans heel klein is dat jij je op korte termijn tot een derde ingewijde ontwikkelt. En gaan zitten wachten totdat er in ons kikkerlandje – of ergens anders op de planeet – een Gandhi-achtige figuur opstaat die ons uit de pandemie zal leiden, is een nog twijfelachtiger strategie. Kortom: het lijkt ijdele hoop om erop te vertrouwen dat we als mensheid op een collectief niveau op korte of middellange termijn in staat zullen zijn om vanuit Wijsheid met een fenomeen als Covid-19 om te gaan.

De angst regeert
Want laten we eerlijk zijn: hoe we de afgelopen veertien maanden met Covid-19 om zijn gegaan, vertoont niet of nauwelijks kenmerken van Wijsheid. De destructieve impact van het anti-Corona-beleid op allerlei facetten van de samenleving was enorm. Wat er aan beleid en maatregelen is verzonnen in een poging het virus te ‘verslaan’, is nogal gecompliceerd. En dat is niet ontstaan vanuit liefde, maar het was – en is – de angst die regeerde (regeert) bij verreweg de meeste mensen: angst voor uitpuilende ziekenhuizen, angst om besmet te worden of het virus door te geven, angst voor de dood.

Wie wil jij zijn?
Let op: dit zijn geen oordelen, maar constateringen. We beweren hier niet dat de beleidsmakers ‘fout’ zaten en dat ‘wij van Taotraining’ weten hoe het ‘beter’ moet. We observeren simpelweg dat we als samenleving niet zo Wijs met Covid-19 om (zijn ge)gaan. En we beweren dat het anders kan: constructiever, eenvoudiger en minder vanuit angst. Dat idee maakt ons gelukkig – niet omdat Wijsheid ‘beter’ zou zijn, maar omdat Wijsheid past bij wie wij willen zijn en wat wij in ons leven willen ervaren. Hoe je expressie geeft aan jezelf, zowel in algemene zin als specifiek m.b.t. Covid-19, dat is een persoonlijke keuze die ieder voor zich moet maken. Wij voelen ons goed bij – en kiezen dus voor – Wijsheid.

---

De natuurwetten van bewustzijnsgroei

Verbindingskracht
Bewustzijn is verbindingskracht. Bewustzijn kan dus – per definitie – enkel groeien als het zich ergens mee verbindt. Zoals een baby zich verbindt met de papa en mama. Zoals twee geliefden zich verbinden met elkaar. Zoals een student zich verbindt met zijn interessegebied. En een ondernemer met zijn missie, bedrijf en collega’s.

Efficiënte groei
Al deze verbindingen leiden tot bewustzijnsgroei. Maar wil je de groei efficiënt maken. En voorkomen dat de groei vroeg of laat stagneert. Dan is ‘verbinden’ alleen niet voldoende. Wat nog veel belangrijker is: hoe je de verbinding vormgeeft. Hoe je die vorm in de loop van de tijd laat evolueren. En welk (natuurlijk) ritme je daarin volgt. Dit is wat de natuurwetten van bewustzijnsgroei beschrijven.

auteur: Reinoud Eleveld
website: Verbindingskracht (taotraining.nl)

Dag en nacht
‘Natuurwetten’ zijn de wetmatigheden die de natuur volgt. Een (heel simpel) voorbeeld van zo’n natuurwet is het ritme tussen dag en nacht. Overdag is het licht, ‘s nachts is het donker, en daarom zijn de meeste mensen overdag actief en liggen ze ‘s nachts in bed. Zo zijn er véél natuurlijke wetten en principes die je als mens kunt volgen – of niet.

Voorrecht en valkuil
Want dat is zowel het voorrecht als de valkuil van de mens: die keuze hebben we. Een boom kan er niet voor kiezen om midden in de winter nieuwe blaadjes te laten groeien, noch om zijn frisse lentegroen al in het voorjaar te laten verkleuren en verdorren. Wat ons mensen misschien wel uniek maakt: dat we het vermogen hebben om de natuur de rug toe te keren en ons ‘eigen’ ding te doen.

Consequenties
Waar we echter geen keuze in hebben: dat deze keuze destructief kan uitpakken. Want of je het nu leuk vindt of niet, wij mensen zijn natuur, en de natuurwetten en –principes hebben invloed op ons. Je kunt ervoor kiezen ze niet te volgen, maar dat heeft consequenties. Denk bijvoorbeeld aan de mensen die het natuurlijke ritme van dag en nacht niét volgen, bijvoorbeeld omdat ze ‘s nachts moeten werken: op de lange termijn verstoren zij hun natuurlijke bio-ritme en ondermijnen ze hun gezondheid.

Vier tot zeven jaar
Terug naar ons bewustzijn. Een natuurlijk proces van bewustzijnsgroei bestaat uit verschillende fasen. Elk van deze fasen duurt zo’n vier tot zeven jaar en in totaal zijn het er zeven, met elk een eigen functie en vorm. Kijk je door deze bril naar de ontwikkeling van een mens, dan ben je dus niet al volwassen op je achttiende, maar pas na zeven cycli van vier tot zeven jaar, ergens tussen je acht-en-twintigste en je negen-en-veertigste (!) dus.

Gouden jubileum
Het inzicht in deze cycli is veel breder toepasbaar dan enkel de ontwikkeling van een mensenkind. Zo volgt de ontwikkeling van een pasgeboren baby tot een volwassen man of vrouw precies dezelfde patronen als de ontwikkeling van een prille liefdesverhouding tot een gouden liefdesrelatie. (Een taoïstisch koppel zal hun gouden jubileum niet na 50 jaar vieren, maar als ze alle zeven stadia hebben doorlopen.) Deze ontwikkeling op zijn beurt is één op één te vergelijken met hoe je een bepaalde interesse dan wel vaardigheid door-ontwikkelt tot absoluut meesterschap. Dit ritme kun je ook weer herkennen in de natuurlijke ontwikkeling van organisaties en de werkrelaties daarbinnen. Zo zouden we nog lang door kunnen gaan, maar het punt dat we willen maken: dat we het hier hebben over universeel toepasbare wetten, relevant voor alle processen van bewustzijnsgroei.

Symbiose
Neem de eerste fase van natuurlijke ontwikkeling: de fase van ‘symbiose’. Veel mensen krijgen al jeuk als ze dat woord alleen nog maar horen. Ze worden er ongemakkelijk van. Want symbiose betekent toch absolute afhankelijkheid? In onze cultuur wordt ons juist geleerd onafhankelijk te zijn! Vanuit een natuurlijk perspectief is symbiose echter bijzonder constructief. Sterker nog: het is de eerste stap van, de voorwaarde voor en het fundament onder elk gezond en duurzaam proces van bewustzijnsgroei.

Gezonde hechting
Kijk maar naar een pasgeboren baby: die ontwikkelt enkel een gezonde hechting als het de eerste levensjaren in volledige symbiose met tenminste één ouder is. Ook een gezonde liefdesrelatie start in symbiose: partners moeten zich volledig verbinden, helemaal in elkaar opgaan, om elkaar daarna op gezonde wijze terug meer los te kunnen laten. Ook de weg naar meesterschap begint op deze wijze: je helemaal onderdompelen in een bepaald onderwerp, je volledig specialiseren, is ook een vorm van symbiose tussen jou en je interessegebied. En idem voor de start van een succesvolle onderneming: de founders van een start-up werken dan intens – symbiotisch! – samen aan het realiseren van een gedeelde missie.

Seven year itch
Ook de grenzen van vier tot zeven jaar ervaren we vaker – zij het meestal onbewust – dan je in eerste instantie misschien denkt. Waarom laten we onze kinderen vanaf vier jaar naar school gaan en start de leerplicht bij vijf? Omdat we ergens wel weten dat ze dan langzaam maar zeker klaar zijn om uit de symbiose met mama en/of papa te gaan, hun tweede ontwikkelingsfase in. Dat ze daarna zes jaar naar de lagere school gaan en vervolgens vier tot zes jaar naar de middelbare school, past ook binnen dit beeld. En waarom hebben zoveel stellen last van de seven year itch, het fenomeen dat veel liefdesrelaties na pakweg zeven jaar in zwaar weer belanden? Omdat de symbiotische fase nu op natuurlijke wijze ten einde komt, waardoor er in de dynamiek tussen geliefden logischerwijs veel verandert.

Loslaten zonder elkaar in de steek te laten
Inzicht in deze natuurwetten is er nauwelijks in onze cultuur, met alle gevolgen van dien. Liefdeskoppels die ervaren dat ze na pakweg zeven jaar uit de symbiose gaan, denken nu vaak dat er iets mis is. Het logische gevolg: dat veel relaties in deze fase op de klippen lopen. Wat nu als we geleerd zouden hebben dat het volstrekt gezond is dat je als stel na zeven jaar een tweede, nieuwe fase van je relatie in gaat? Een fase waarin het natuurlijk is dat je elkaar als partners wat loslaat (zonder elkaar in de steek te laten!) en behoefte hebt aan meer vrijheid (zonder uit verbinding te gaan!)? Kennis van deze ontwikkelingsfasen had talloze koppels veel onzekerheid, spanning en (relatie)leed kunnen besparen.

Onverbiddelijk en ondersteunend
Natuurwetten zijn onverbiddelijk – als je ze niet kent en er dus niet naar leeft – maar ook krankzinnig ondersteunend – als je dat wel doet. Sommige mensen doen dat als vanzelf, ‘van nature’. Voor anderen is dat minder vanzelfsprekend. Maar het goede nieuws is: iedereen kan het leren. In ons huidige schoolsysteem is daar geen ruimte voor. Gelukkig zijn er ook talloze mysteriescholen – en Taotraining is er daar één van – waar dit leerproces centraal staat.

Terug naar je ware natuur
Taoïstisch trainen zou je heel goed kunnen duiden als het bewandelen van twee (parallelle) sporen:
1) het zorgvuldig in kaart brengen van de wetten en de principes die de natuur volgt; want inzicht in de natuur = inzicht in jezelf en je eigen functioneren
2) het toepassen van dat inzicht, oftewel: jezelf volledig oplijnen aan die wetten en principes, zodat je steeds natuurlijker wordt.

Onderdeel van dat tweede proces is alle onnatuurlijke stukken in jezelf stap voor stap afleggen. Totdat er enkel overblijft wat je werkelijk bent: je ware natuur. En je voor de volle 100% vanuit die natuur kunt leven.