Droom als hulp bij rouwproces

Al vanaf haar veertiende hield Patricia Garfield een droomdagboek bij. Nu is ze 59 jaar en heeft in totaal 30 000 eigen dromen geregistreerd. Doorgaans maakt zij twee of drie keer per nacht aantekeningen over haar dromen. Om haar man niet wakker te maken, heeft ze zich aangeleerd in het donker te schrijven.

auteur: ANTOINETTE REERINK
datum: 23 juli 1994
website: https://www.trouw.nl/nieuws/droom-als-hulp-bij-rouwproces~b1b045c3/

Garfields lezing op de universiteit van Leiden beschouwen vele bezoekers als het hoogtepunt van het elfde internationale congres over dromen. Precies twintig jaar geleden verwierf ze bekendheid met de bestseller Creative dreaming. Sindsdien verkocht ze ruim 1 miljoen boeken over het onderwerp dromen.

Niet alleen als schrijfster heeft zij naam gemaakt, maar ook als medeoprichtster van de ‘Association for the Study of Dreams (ASD). Deze Amerikaanse organisatie van wetenschappers, kunstenaars en spiritueel belangstellenden organiseert elk jaar een congres over dromen, dit jaar in Nederland. Vandaag is de vijfde en laatste dag van het congres.

Garfield woont in San Francisco en lijkt het New Age-klimaat van Californië met zich mee naar Leiden te hebben gebracht. In batikkleding gehulde geïnteresseerden met jaren-zeventigsandalen schudden Garfield na afloop van haar lezing dankbaar de hand, alsof zij het publiek nieuw inzicht in het leven geschonken heeft.

Een onwetende bezoeker zou denken dat hij in plaats van de universiteit, een commune is binnengestapt. Hoewel Garfield zich verwant zegt te voelen met de New Age beweging, duidt haar uiterlijk daar niet op. Ze is gekleed als een keurige dame met pareloorbellen. Haar man, een psychotherapeut, is 75. De jaren die hij nog te leven heeft, wil ze in alle rust met hem doorbrengen. Schrijven zal voor haar op de tweede plaats komen te staan.

Volgend jaar verschijnt haar nieuwste boek getiteld Dream messages from the dead, en zoals ze zelf zegt, is het misschien haar laatste werk. “Voor dit boek heb ik onderzoek gedaan naar 400 dromen over doden. Door 200 mensen te interviewen ontdekte ik patronen in de dromen van de ondervraagden die een naaste hadden verloren. Bepaalde elementen kwamen telkens terug in die dromen. Na twee jaar onderzoek kon ik uit de verhalen één ‘universele droom’ abstraheren.”

De universele droom bestaat uit diverse elementen. Als een nabestaande droomt over een verloren vriend of familielid, komt daar altijd een aantal van die elementen in voor, volgens Garfield. “De dode kondigt zich meestal aan in een droom, bijvoorbeeld door een telefoontje of een brief. Vervolgens verschijnt hij aan de overlevende, alleen of met een metgezel. Essentieel in die dromen is dat de dode een boodschap komt brengen. Daarna vertrekt hij weer.”

Volgens Garfield kunnen nabestaanden gebaat zijn bij het herkennen van die elementen in dromen over doden. Het begrijpen van de boodschap van de dode helpt mensen bij het verwerken van hun verdriet. “Boodschappen van doden kunnen zowel positief als negatief zijn. Een veel voorkomende negatieve boodschap van een dode luidt: ‘Ik ben niet echt dood.’ Zo vertelde een vrouw die ik interviewde me, dat ze in een droom haar gestorven moeder zag lopen. Ze vroeg haar moeder: ‘Hé hebben we jou niet onlangs begraven?’ ”

“Een andere negatieve boodschap kan zijn: ‘Ik lijd pijn.’ Zeker als een naaste plotseling is gestorven, aan een ongeluk bijvoorbeeld, droomt de nabestaande vaak over die persoon in een vreselijke toestand. Vaak is het lijden van de dode in de droom nog erger dan het in werkelijkheid is geweest. Zo’n droom kan behoorlijk pijnlijk zijn voor de dromer, maar vertegenwoordigt een fase in het accepteren van de dood.”

“Een gebruikelijke positieve boodschap van een dode luidt: ‘Het gaat goed met me’. De overledene verschijnt bijvoorbeeld aan de dromer in een mooi gewaad met haren die schitteren en lichtgevende ogen. De dode geeft hiermee te kennen dat er een einde aan zijn lijden is gekomen”, legt Garfield uit.

Na haar onderzoek over dromen waarin doden voorkomen, is Garfield er stellig van overtuigd dat er leven is na de dood. Maar of het de geesten zijn van de doden die via dromen boodschappen overbrengen aan de overlevenden, weet ze niet. “Het kunnen net zo goed onze eigen ideeën en fantasieën over een gestorven persoon zijn, die zich uiten in zo’n droom.”

Haar bevindingen lijken vaak voor de hand te liggen. Garfield verweert zich hier tegen: “Niemand heeft ooit een algemeen beeld geschetst van dromen over doden en er patronen in gesignaleerd. Ik ben de eerste die boodschappen van doden in dromen rangschikt en omschrijft.”

Garfield is doctor in de klinische psychologie. Ze doceerde onder meer aan de gerenommeerde Temple university in Philadelphia. In de lente verschijnt een geheel herziene editie van haar eerste boek Creative dreaming, waarin ze voor een groot publiek beschrijft hoe je met je eigen dromen om kunt gaan.

Toen haar eerste boek zo’n succes bleek te zijn, hield ze op met lesgeven en legde zich volledig toe op het schrijven. Garfield zegt dat ze met Creative dreaming pionierswerk heeft verricht. “Twintig jaar geleden had ik moeite literatuur te vinden voor mijn onderzoek. Nu staan de planken in boekwinkels bol van boeken over dromen.”

“Er heeft zich een radicale kentering voorgedaan in de belangstelling voor dromen. Daarom vind ik het ook heel moeilijk om mijn eerste boek te herzien, want er zijn zoveel publikaties bij gekomen sindsdien; ik houd het nauwelijks meer bij!”

Na Creative dreaming scheef Garfield Your child’s dreams (1985), Women’s bodies, women’s dreams (1988) en het laatste boek van haar hand is getiteld The healing power of dreams (1991). Als ze zou moeten kiezen zichzelf te plaatsen in de Freud- of de Jung-traditie, zou Garfield kiezen voor de laatste.

“Jung had een positieve en constructieve benadering van dromen. Ik geloof, evenals Jung, dat je dromen kunt gebruiken voor zelfontplooiing. Bovendien hebben ‘numineuze’ beelden voor mij, net als voor Jung, een rijke betekenis. Het zijn beelden waaraan je in eerste instantie geen betekenis kunt verbinden, maar die heel krachtig zijn en een mystieke uitstraling hebben.”

“Juist op die beelden moet de dromer zich concentreren. Maak er tekeningen van of mijmer er over. Freuds visie was veel negatiever. Hij verklaarde uit dromen wat er mis was met bepaalde gevoelens en overtuigingen van mensen.”

In tegenstelling tot andere droomonderzoekers, wil Garfield zich niet richten op toekomstverwijzingen in dromen. “Ik ben niet gespecialiseerd in voorspellende dromen. Dromen vertellen mij wat over hoe ik me voel op een bepaald moment en geven meer duidelijk over het verleden. Er zijn mensen die symbolen uit een droom opzoeken in een van de vele droomwoordenboeken en daarmee in de toekomst trachten te kijken. Maar de meeste van die boeken zijn niet goed.”

“Als ik bijvoorbeeld over een kat droom, kan dat voor mij een hele andere betekenis hebben dan voor iemand anders. De een associeert een kat met iets liefs en zachts, de ander met een wild dier, dat pijnlijk kan krabben. Daarom is het veel beter om zelf verklaringen te zoeken voor droombeelden in plaats van een woordenboek te gebruiken.”

Opschrijven
Volgens Garfield kun je het best ‘s nachts je dromen opschrijven, met gesloten ogen. “Dan verlies je niets van de beelden die je had tijdens je slaap. Mensen vergeten vaak hun dromen, omdat ze wakker schrikken van een wekker en dan hun ogen direct openen. Ik maak ook vaak tekeningen, omdat er voor de beelden die ik gezien heb, geen woorden bestaan.”

Omdat ze al jaren lang haar dromen vastlegt, ziet Garfield verbanden tussen dromen en merkt ze dat sommige dromen specifiek zijn voor een bepaalde levensfase. “Zo zag ik voordat ik mijn eerste boek schreef, in mijn dromen vaak een vrouw met een hoofd waaruit takken groeide. Later begreep ik dat die vrouw een periode in mijn leven symboliseerde waarin ik mij in verscheidene richtingen ontplooide.”

Alle dagen van het congres begonnen met een droomontbijt. Deelnemers van de conferentie konden hun dromen uitwisselen tijdens de ochtendmaaltijd. Het congres zal vandaag volgens de traditie afgesloten worden met een droombal, dit keer in Katwijk aan Zee.