Lean in – vrouwen, werk en de weg naar succes

Sheryl Sandberg, topvrouw bij Facebook, schreef een bestseller over het geklauter op een klimrek
Het is nog steeds hetzelfde liedje: een man ziet een mooie vrouw lopen. Twijfelt hij of zijn kaaklijn wel scherp en zijn borstkas imposant genoeg is om haar te versieren? Welnee, hij gaat erop af onder het motto ‘niet geschoten is altijd mis’. En die mooie vrouw, die vindt zichzelf natuurlijk helemaal niet zo mooi, want hier te dik en daar te dun. Stil en stug werkt ze aan haar zelfverbetering, met een streng dieet en heel veel fitness. Een knappe man? Nee, die verdient ze (nog) niet.

auteur: Mirjam Schötteindreier
datum: 23 maart 2013
website: https://www.volkskrant.nl/cultuur-media/

En zo gaat het ook vaak op de arbeidsmarkt. De Amerikaanse Sheryl Sandberg, COO (Chief Operating Officer, operationeel directeur) bij Facebook, heeft een heel boek geschreven over al dat te bescheiden gehannes van vrouwen. Lean in heet het, ook in de Nederlandse vertaling. Zet ‘m op, ga door, ga ervoor, wil het zeggen.

Want al werkt in de VS ruim de helft van de moeders en in Nederland ruim driekwart, het is een bekend gegeven dat het aan de bedrijventop maar niet veel vrouwelijker kleurt. Het komt door het glazen plafond of er is toch geen glazen plafond, het is de eigen schuld van luie vrouwen of het ligt aan onverslaanbare old boys en hun netwerk – het is allemaal al tig keer gezegd en geschreven, maar het heeft nog weinig zoden aan de dijk gezet.

Het charmante van Sandberg is dat ze haar eigen gehannes als uitgangspunt neemt en er rijkelijk uit put. Ja, ook zij heeft weleens zitten huilen op haar werk. En een deal verprutst. En terwijl ze vrouwen waarschuwt op het werk ‘niet te vertrekken voordat ze vertrekken’ – iets wat ze doen zodra ze aan het moederschap en de taakverdeling thuis denken – heeft ook zijzelf een mooie baan afgeslagen toen ze zwanger was, van haar tweede. En zelfs als machtige vrouw, nummer 5 op de Forbes-lijst, heeft ze nog altijd niet het zelfvertrouwen van haar broer.

Dat Sheryl Sandberg uit een gegoed milieu komt, aan Harvard heeft gestudeerd, een loyale echtgenoot heeft en er ook nog eens leuk uitziet, heeft haar natuurlijk al de nodige kritiek bezorgd à la ‘kakmadam heeft makkelijk praten’. Dat heeft ze ook. Maar ze heeft ook heel hard gewerkt en doorgezet en zwakheden overwonnen en, heel belangrijk, ze zegt niet dat iedereen het zo moet doen of zo kan doen. Nederig probeert ze niemand de les te lezen en geen andersdenkende zuster tekort te doen.

Dus daar gaan we niet flauw over doen. Sandberg legt gewoon bloot dat na de radicale leuzen en fraaie vergezichten de weg naar gelijkheid een lange en een ingewikkelde is – denk gerust aan de Afro-Amerikaan: hij komt van ver en hij is er nog steeds niet. En dat komt doordat patronen en structuren diepgeworteld zijn en goede wil en dapper gedrag niet altijd genoeg zijn.

Historica Els Kloek wees er zondag in het tv-programma Boeken nog op dat de Nederlandse vrouw nooit een ‘slavin’ was, maar zelfstandigheid en vrijheid vond in haar van de arbeidsmarkt ‘vrijgestelde’ huisvrouwschap. Als huisvrouw had ze aanzien, betoogt ze in haar boek Vrouw des huizes (2009). De uitdrukking dat een bazige vrouw ’thuis de lakens uitdeelt’ heeft er vast iets mee te maken.

Thuis de baas zijn of echte, maatschappelijke macht hebben, dat is een verschil. Menige vrouw is van binnen doodsbang dat macht haar niet siert, impopulair maakt en vervreemdt van haar diepste wezen: lieve vrouw en zorgzame moeder. En een slechte moeder zijn, is als kwalificatie het ergste wat je een vrouw kunt aandoen. Dus macht en moederschap blijven het achillesduo van de vrouw. En daar had Sandberg (43) zich op verkeken toen ze als jonge vrouw de arbeidsmarkt betrad en dacht dat die humorloze, onaantrekkelijke feministen-van-toen de vuile was al voor haar hadden gedaan. Nee, een feministe was zij niet. Na een paar jaar werken in de top werd ze het.

Vandaar dat de inmiddels schatrijke Facebook-COO wijst op het nut van een kritische massa om aan diepgewortelde beelden en ideeën een einde te maken: ‘Echte verandering ontstaat pas wanneer machtige vrouwen geen uitzondering zijn. Het is gemakkelijk om een hekel te hebben aan vrouwelijke seniors, omdat er maar zo weinig van zijn. Als vrouwen 50 procent van de topbanen in handen zouden hebben, is het gewoonweg onmogelijk om aan zo veel mensen een hekel te hebben.’

Verfrissend, ook voor mannen, is dat ze het moderne carrièrepad niet beschrijft als een stijging op een ladder maar, veel realistischer, als geklauter op een klimrek. Dan zijn er meer wegen naar boven en is ‘boven’ een breder begrip. (Dat er heel veel mensen, mannen en vrouwen, nooit op het klimrek komen en zich moeten vermaken in de zandbak ernaast – daar gaat dit boek niet over.)

Een dijenkletser is Lean in niet, daar leent het thema zich niet voor. Wel is het heel Amerikaans: hysterische werkdagen van 12 uur zijn niet abnormaal, noch de agendering van je bevalling. En toch, ondanks de taaie kost weet Sandberg de lezer te vermaken en te verrassen met eerlijke ontboezemingen, slimme inzichten en soms onthutsende cijfers. Zelf legt ze haar twee kinderen (7 en 5) nog niet met hun schoolkleren aan in bed om de volgende ochtend tijd te besparen, zoals ze ooit van een vrouw hoorde, maar die oplossing vindt ze inmiddels wel ‘geniaal’.

Of het straks met een fiftyfiftyverdeling van de macht beter gaat met de wereld, laat Sandberg wijselijk in het midden. In een interview met Arie Elshout zei ze in de Volkskrant (V, 12 maart): ‘Dan hebben we in elk geval meer gelijkheid. Dat is goed genoeg.’

Na tien jaar stilstand op het pad naar boven, is het fijn dat een Amerikaanse de bedden lucht. Uitgerekend nu haar bondgenoot Marissa Mayer, CEO bij Yahoo, haar veertienduizend medewerkers heeft verplícht weer op kantoor te komen.