Aanpassen is jezelf doden
Aanpassing is een belangrijk overlevingsmechanisme, maar het kan zich op verschillende manieren manifesteren, afhankelijk van de situatie. Laten we aanpassing zelf in de context van overlevingsmechanismen bekijken.
Aanpassing (of adaptatie) kan in wezen worden gezien als een bredere categorie van copingsmechanismen die we gebruiken om ons aan te passen aan onze omgeving of omstandigheden, of het nu gaat om de familie, de maatschappij of onze professionele wereld. Dit mechanisme is gezond in de kinderjaren, want het helpt een kind daadwerkelijk overleven, maar het is ongezond in de volwassenjaren, omdat het je authenticiteit, creativiteit en de volwassen dialoog belemmerd.
De diverse vormen van aanpassing zijn:
1. Aanpassing aan de omgeving (sociale aanpassing)
Als mensen passen we ons vaak aan de normen, waarden en gedragingen van de sociale groepen waartoe we behoren. Dit mechanisme komt sterk naar voren in onze interacties binnen de familie, op het werk of in de bredere samenleving. Sociale aanpassing kan noodzakelijk zijn voor het verkrijgen van sociale acceptatie, het voorkomen van conflicten, en het handhaven van harmonie in relaties. Denk hierbij aan het aanpassen van je gedrag op de werkvloer om professioneel over te komen, of het aannemen van bepaalde sociale rollen binnen een gezin.
Gevolgen:
– Positief:
Het stelt ons in staat om effectief te functioneren binnen sociale systemen en voorkomt conflicten. Het zorgt voor acceptatie, en in sommige gevallen kunnen we zelfs positieve eigenschappen ontwikkelen, zoals empathie en communicatievaardigheden.
– Negatief:
Wanneer we ons te veel aanpassen, kan dit leiden tot verlies van authenticiteit, gevoel van vervreemding van onszelf, en zelfs chronische stress. Te veel streven naar goedkeuring kan ook onze creativiteit en zelfexpressie in de weg staan, omdat we meer bezig zijn met hoe anderen ons zien dan met wie we echt zijn.
2. Aanpassing voor overleving (psychologische aanpassing)
In meer extreme gevallen kan aanpassing ook een overlevingsmechanisme zijn in situaties van trauma, misbruik of gevaar. Dit soort aanpassing is vaak onbewust en kan mensen in staat stellen om te functioneren, zelfs in zeer stressvolle of gevaarlijke omgevingen. Het kan zich uiten in het aanpassen van je gedrag of gedachten om moeilijkheden te vermijden, bijvoorbeeld door je emoties te onderdrukken of je identiteit aan te passen aan wat nodig is om te overleven in een bedreigende situatie.
Gevolgen:
– Positief:
Het helpt mensen om tijdelijk te overleven in schadelijke of chaotische omgevingen door zich snel aan te passen aan de omstandigheden. Dit mechanisme kan helpen om fysiek of emotioneel schade te vermijden.
– Negatief:
Als deze aanpassing langdurig is, kan het leiden tot het verliezen van de eigen identiteit, het onderdrukken van emoties en het ontwikkelen van psychologische aandoeningen zoals depressie, angst, of dissociatie. Mensen kunnen zich ook geïsoleerd voelen of een gebrek aan authenticiteit ervaren.
3. Aanpassing als strategie om conflicten te vermijden
Dit type aanpassing gebeurt vaak wanneer iemand zich aanpast aan anderen of omgevingen om conflicten te vermijden. Het kan zijn dat iemand zijn eigen behoeften, meningen of gevoelens onderdrukt om een conflict te voorkomen. Dit kan gebeuren in relaties, op de werkvloer, of in families, waar mensen proberen de vrede te bewaren door zichzelf ‘kleiner’ of ‘onzichtbaarder’ te maken om de goedkeuring van anderen te verkrijgen.
Gevolgen:
– Positief:
Het kan bijdragen aan harmonie in relaties en het vermijden van confrontaties. In sommige gevallen kan het helpen om tijdelijk spanning te verminderen.
– Negatief:
Als dit gedrag te vaak wordt toegepast, kan het leiden tot het verwaarlozen van eigen behoeften en verlangens, wat kan resulteren in frustratie, zelfverloochening en een gebrek aan eigenwaarde. Deze constante onderdrukking van zichzelf kan op lange termijn schadelijk zijn voor de mentale gezondheid.
4. Culturele en maatschappelijke aanpassing
Mensen passen zich vaak aan de normen en waarden van de cultuur of maatschappij waartoe ze behoren. Dit soort aanpassing is essentieel voor sociale integratie, het verkrijgen van werk, en het naleven van wetten en regels. Van kinderen wordt vaak verwacht dat ze zich aanpassen aan de normen van hun gezin of school, en volwassenen passen zich aan aan de culturele en maatschappelijke normen die hen omringen.
Gevolgen:
– Positief:
Het stelt mensen in staat om effectief te functioneren binnen hun gemeenschap, samenwerking te bevorderen, en conflicten te vermijden.
– Negatief: Wanneer de druk om te conformeren te groot is, kan dit leiden tot verlies van individuele vrijheid en zelfexpressie. Mensen kunnen zich gevangen voelen in hun rol binnen de samenleving en het gevoel hebben dat ze hun ware zelf niet kunnen zijn.
WAAROM is Aanpassing Schadelijk?
Aanpassing op zich is niet inherent slecht, omdat het ten diepste persoonlijke groei belemmert. Het is problematisch omdat het een manier van leven is die onze authenticiteit en creatieve vermogens ondermijnt. Als mensen zich altijd aanpassen om anderen te plezieren of in te passen in een standaard die niet de hunne is, leidt dit tot gevoelens van:
– Verlies van identiteit:
Wanneer we ons te veel aanpassen, kunnen we het gevoel krijgen dat we niet weten wie we werkelijk zijn, omdat we voortdurend onszelf veranderen om in een andere vorm of rol te passen.
– Emotionele uitputting:
Het constante aanpassen kan psychologisch belastend zijn en kan leiden tot stress, burn-out, of andere emotionele problemen.
– Creatieve blokkades:
Creativiteit vereist authenticiteit en het lef om nieuwe, soms onconventionele ideeën te omarmen. Te veel aanpassen kan de ruimte voor creatief denken en zelfexpressie beperken.
De opposit van aanpassing is het aangaan van een dialoopg. Wat heb ik nodig? en Wat heb jij nodig? daarin ligt het vinden van een balans. We moeten ons afvragen of de aanpassing die we toepassen in onze levens ten goede komt aan onze persoonlijke groei, of dat het ons juist afhoudt van wie we echt zijn. Het is belangrijk om bewust te zijn van wanneer we ons aanpassen uit overleving, uit sociale druk, of uit angst voor afwijzing. Tegelijkertijd moeten we de moed hebben om onze eigen waarden en creativiteit te omarmen, zelfs als dat betekent dat we soms tegen de stroom in moeten gaan, maar in ieder geval betekent het dat we de dialoog moeten aangaan!
Overlevingsmechanismen zoals aanpassing zijn slecht na onze 23ste levensjaar, want dan is onze prefrontale cortex ontwikkeld en zijn we goed in staat om de dialoog met de ander aan te gaan. Natuurlijk komt er uit een dialoog iets wat niet 100% mijn wens is, maar een goede overeenstemming wat er nu voor beide oké is, zodat we allebei onze mentale gezondheid en authenticiteit waarborgen.
De Noodzaak van Aanpassing in de Kindertijd
Als kind is het noodzakelijk om je aan te passen aan het familiesysteem. Dit systeem biedt de basisbehoeften zoals veiligheid, voedsel, zorg en emotionele steun. Het is door deze aanpassing dat kinderen zich kunnen ontwikkelen en leren over de wereld om hen heen. In de kindertijd is het overlevingsmechanisme: je past je aan om deel uit te maken van het gezin en het grotere sociale netwerk, zodat je kunt groeien in een veilige omgeving.
Echter, wanneer we volwassen worden, verandert de dynamiek. De aanpassing die in de kindertijd noodzakelijk was voor overleving en ontwikkeling, kan op volwassen leeftijd een belemmering worden. Dit gebeurt wanneer we ons blijven aanpassen aan de verwachtingen van de samenleving, onze families, of professionele omgevingen zonder ruimte voor onze eigen authenticiteit en creativiteit.
Waar aanpassing vroeger een essentiële overlevingsstrategie was, kan het nu onze mentale en emotionele vrijheid beperken.
Oorzaken van Overmatige Aanpassing op Volwassen Leeftijd
* Geconditioneerd gedrag van de kindertijd
Zoals eerder vermeld, is de basis voor overleven als kind afhankelijk van het vermogen om je aan te passen aan je omgeving. Dit leert ons om te voldoen aan de behoeften van anderen (zoals ouders, opvoeders, en de bredere gemeenschap). Terwijl deze aanpassing noodzakelijk is voor groei, blijven veel volwassenen gewoontes en overtuigingen uit hun kindertijd vasthouden, zelfs als ze niet langer functioneel zijn. Deze geconditioneerde gedragingen kunnen ervoor zorgen dat volwassenen vast komen te zitten in het voldoen aan andermans verwachtingen, waardoor ze het contact met hun eigen wensen en creatieve potentieel verliezen.
* Druk om te presteren en succesvol te zijn
Naarmate we ouder worden, komt er een enorme druk om succesvol te zijn, of het nu in ons carrièrepad is, in ons sociale leven, of in onze persoonlijke doelen. Deze druk leidt vaak tot het conformeren aan sociale normen en verwachtingen. In plaats van onszelf uit te drukken door middel van creativiteit of persoonlijke voorkeuren, richten we ons op het voldoen aan de gestelde normen van succes. Dit kan zich uiten in het nemen van de ‘veilige’ route, het vermijden van risico’s, en het volgen van wat van ons wordt verwacht, vaak ten koste van ons eigen creatieve denken en verbeeldingsvermogen.
* De zoektocht naar goedkeuring
De behoefte om goedgekeurd te worden door anderen blijft vaak een dominante kracht in ons leven, zelfs op volwassen leeftijd. Wanneer we proberen de goedkeuring van anderen te verkrijgen, verliezen we vaak onze eigen stem. In plaats van onze unieke ideeën en zelfexpressie te omarmen, gaan we ons aanpassen aan wat we denken dat anderen willen zien of horen. Dit creëert een vicieuze cirkel van zelfontkenning, waarin we onze ware verlangens en ideeën onderdrukken om in een rol te passen die door anderen is gedefinieerd.
* Angst voor afwijzing
Als volwassene kunnen we de gevolgen van afwijzing als veel ernstiger ervaren dan als kind, omdat onze identiteit, ons sociale netwerk, en ons welzijn vaak afhankelijk zijn van goedkeuring van anderen. De angst voor afwijzing kan een krachtige motor zijn achter ons verlangen om ons aan te passen. Dit zorgt ervoor dat we, om geaccepteerd te worden, onze ware gedachten, gevoelens en ideeën verbergen, waardoor de ruimte voor creatieve en authentieke uitingen steeds kleiner wordt.
Gevolgen van Overmatige Aanpassing op Volwassen Leeftijd
* Vervreemding van de eigen identiteit
Wanneer we ons te veel aanpassen aan de verwachtingen van anderen, verliezen we de verbinding met onze eigen innerlijke waarden en verlangens. Dit kan leiden tot een gevoel van vervreemding van onszelf – een gevoel dat we niet meer weten wie we werkelijk zijn. Wat ooit onze eigen ideeën en gevoelens waren, worden vervangen door wat anderen denken dat goed voor ons is. Deze vervreemding is een belangrijke oorzaak van een verlies van zelfvertrouwen, omdat we niet meer handelen vanuit een plek van authentieke zelfexpressie, maar in plaats daarvan vanuit externe verwachtingen.
* Creatieve blokkades
Creativiteit heeft ruimte nodig om te bloeien, en deze ruimte wordt vaak aangetast wanneer we constant proberen te voldoen aan andermans ideeën van succes. Creativiteit komt vaak voort uit het nemen van risico’s, het maken van fouten, en het spelen met nieuwe ideeën. Wanneer we echter voortdurend bezig zijn met het aanpassen aan wat maatschappelijk geaccepteerd wordt, verliezen we het lef om out-of-the-box te denken en nieuwe mogelijkheden te verkennen. Het gevolg is een verstarring van ons denken, waarin we vasthouden aan wat veilig en bekend is, in plaats van te experimenteren met iets nieuws.
* Verlies van persoonlijke passie en enthousiasme
Volwassenen die zich blijven aanpassen aan externe verwachtingen verliezen vaak hun passie voor activiteiten die ze ooit leuk vonden. Deze activiteiten worden nu gedaan uit verplichting, niet uit vreugde of nieuwsgierigheid. Creatieve activiteiten vereisen enthousiasme en betrokkenheid – twee kwaliteiten die afnemen wanneer we niet meer handelen vanuit onze eigen verlangens, maar uitsluitend om anderen tevreden te stellen.
* Mentale en emotionele uitputting
Het voortdurend aanpassen aan de verwachtingen van anderen kan leiden tot mentale en emotionele uitputting. Het vereist enorme energie om jezelf constant te transformeren om in de ‘juiste’ rol te passen, of dit nu op het werk, in je sociale leven of in je familie is. Deze uitputting ontstaat omdat je niet langer jezelf mag zijn, maar je steeds in een rol moet kruipen die door anderen is gedefinieerd. Dit leidt vaak tot stress, burn-out, en een diep gevoel van innerlijke leegte.
* Verlies van veerkracht en authenticiteit
Wanneer we altijd proberen te voldoen aan externe verwachtingen, verliezen we de kracht om onszelf te herontdekken na tegenslagen of veranderingen. We verliezen onze veerkracht, omdat we niet meer terug kunnen keren naar onszelf wanneer we uit balans raken. In plaats van authentiek te reageren op onze omgeving en ons leven, reageren we op een manier die goedkeuring zoekt. Dit ondermijnt ons vermogen om werkelijk flexibel en veerkrachtig te zijn in het omgaan met het leven.
Hoe We Terug Kunnen Keren Naar Onze Creatieve Zelf
* Zelfreflectie en innerlijk werk
Om weer in contact te komen met onze creativiteit en authenticiteit, moeten we tijd besteden aan zelfreflectie. Wat zijn onze werkelijke verlangens? Wat motiveert ons diep van binnen? Door deze vragen te stellen en de antwoorden eerlijk te onderzoeken, kunnen we de lagen van externe verwachtingen verwijderen en onze eigen innerlijke stem terugvinden.
* De moed om los te laten
De eerste stap naar creativiteit is vaak het loslaten van de angst om te falen of niet goed genoeg te zijn. Het stellen van hoge eisen aan jezelf kan verlammend werken. Door jezelf toestemming te geven om imperfect te zijn en risico’s te nemen, kun je je creativiteit opnieuw aansteken.
* Omarmen van nieuwsgierigheid
Volwassenen kunnen hun creativiteit weer aansteken door zich open te stellen voor nieuwe ervaringen en ideeën. Dit kan zo eenvoudig zijn als het leren van een nieuwe vaardigheid, het lezen van een boek buiten je gebruikelijke interesses, of het aangaan van gesprekken met mensen die een ander perspectief bieden.
* Grenzen stellen en zelfzorg
Om je creativiteit te behouden, is het belangrijk om grenzen te stellen en tijd voor jezelf te creëren. Dit stelt je in staat om weer contact te maken met je eigen behoeften en verlangens, zonder de constante druk van externe verwachtingen.
KORTOM: Hoewel aanpassing een noodzakelijke overlevingsstrategie is in de kindertijd, kan te veel aanpassen op volwassen leeftijd ons vermogen om authentiek en creatief te zijn ernstig belemmeren. Het is van essentieel belang om een balans te vinden tussen de noodzakelijke aanpassing aan de wereld en het behoud van onze persoonlijke creativiteit en authenticiteit. Door de moed te hebben om onszelf opnieuw te ontdekken en onze eigen waarden te omarmen, kunnen we een leven leiden dat rijk is aan zelfexpressie, persoonlijke voldoening en creatieve vrijheid.
Meer over overlevingsmechanismen: kijk op
* https://www.dinekevankooten.nl/archief/vormen-van-overlevingsmechanismen/
