2) Afnemende rol van cognitie

De cognitieve ontwikkeling van een kind laat de ontwikkeling zien van zijn of haar denkvermogen, geheugen, probleemoplossende vaardigheden, taal, en andere intellectuele capaciteiten ontwikkelt. Dit proces verloopt in verschillende fasen, volgens de theorieën van onder andere Jean Piaget, en is sterk afhankelijk van de interactie tussen genetische factoren en de omgeving. Hier is een kort overzicht van de fasen van cognitieve ontwikkeling bij kinderen:

1. Sensomotorische fase (0-2 jaar):
   • In deze fase leren kinderen de wereld kennen door middel van zintuigen en motorische acties (bijv. grijpen, kijken).
   • Het concept van objectpermanentie wordt ontwikkeld, wat betekent dat kinderen beginnen te begrijpen dat objecten blijven bestaan, zelfs als ze niet zichtbaar zijn.
     
2. Pre-operationele fase (2-7 jaar):
   • Kinderen beginnen symbolisch te denken, wat betekent dat ze beelden en woorden gebruiken om objecten en gebeurtenissen voor te stellen.
   • Het kind ontwikkelt taalvaardigheden, maar kan nog niet logisch denken. Bijvoorbeeld, ze kunnen niet goed rekening houden met meerdere aspecten van een situatie tegelijk (conservatieproblemen).
   • Egocentrisme is nog aanwezig; het kind heeft moeite om zich in de schoenen van anderen te plaatsen.
     
3. Concrete operationele fase (7-11 jaar):
   • Kinderen beginnen logisch te denken over concrete objecten en gebeurtenissen. Ze kunnen dingen categoriseren en sorteren, en ze begrijpen concepten zoals conservatie (bijv. als je een vloeistof in een ander vat giet, blijft de hoeveelheid hetzelfde).
   • De cognitieve vaardigheden worden gestructureerder en meer systematisch, maar het kind heeft nog moeite met abstracte en hypothetische problemen.
     
4. Formeel operationele fase (vanaf 11 jaar):
   • Het vermogen om abstract en hypothetisch te denken wordt ontwikkeld. Kinderen kunnen nu abstracte concepten begrijpen, logische redeneringen toepassen op complexe en hypothetische situaties, en plannen voor de toekomst maken.
   • Ze kunnen systematisch problemen oplossen en nadenken over verschillende mogelijke uitkomsten van een situatie.

Cognitieve ontwikkeling is een dynamisch proces, en elk kind ontwikkelt zich op zijn of haar eigen tempo. Factoren zoals genetica, sociale interactie, en de omgeving kunnen allemaal een invloed hebben op hoe snel en op welke manier een kind door deze fasen heen beweegt.

Als we de Lijf-ontwikkeling, de Ik-ontwikkeling en Cognitie samen volgen, zien we dat cognitie een belangrijke rol speelt in deze ontwikkeling, vaak met het doel van overleving en zelfregulatie.

• Fase 1 – De eerste levensjaren (Lijf-ontwikkeling):
  In de eerste levensfase is mijn lichaam volledig afhankelijk van de zorg van mijn ouders. Als baby reageer ik instinctief op honger, ongemak en verdriet. Ik ben niet in staat om mijn eigen behoeften te vervullen en wil dat alles onmiddellijk vervuld wordt. Mijn overleving is dus sterk afhankelijk van de externe zorg van anderen.
• Fase 2 – De ontwikkeling van het Ego:
  Naarmate ik ouder word, begin ik mijn lichaam te gebruiken om dingen na te doen, ik leer eten, drinken, brabbelen, door mijn ouders uitgenodigd en hen na te doen en daarna omdat ik het zelf wil. Ik ontwikkel mijn EGO, mijn overlevingsmechanismen vanuit mijn eigen kwaliteiten en behoeften. Dit proces gebeurt vaak onbewust door middel van een balans tussen teveel of te weinig ontvangen van mijn ouders. Als mijn behoeften niet goed worden vervuld, ontwikkel ik strategieën om te zorgen dat ik krijg wat ik minimaal nodig heb om te overleven en mijn emoties te reguleren.
• Fase 3 – Zelfsturing en Identiteitsontwikkeling:
  Vanaf een bepaald punt word ik door het leven uitgenodigd om mijn lichaam zelf aan te sturen en mijn IK (mijn identiteit) te ontwikkelen. Dit is een proces van zelfontdekking en zelfbevestiging. Ik begin te begrijpen wie ik ben, wat ik wil, en hoe ik in de wereld sta. Mijn cognitieve ontwikkeling helpt me hierbij, door het vermogen om keuzes te maken en mijn eigen gedrag te sturen.
• Fase 4 – Bewustzijn en Integratie:
  Als mijn bewustzijn verder groeit, begin ik te luisteren naar wat mijn lichaam en mijn IK me te vertellen hebben. Ik leer om mijn eigen gevoelens en behoeften beter te verstaan en te ontdekken waartoe ze me uitnodingen en dat te integreren in mijn dagelijks leven. Mijn cognitie helpt me niet alleen om te begrijpen wat er van binnen en van buiten afspeelt.

In dit gehele proces is mijn cognitie de drijvende kracht achter mijn taal- en denkontwikkeling. Taal helpt me om wat ik zie, ervaar en voel te verwerken en te begrijpen. Dit maakt het mogelijk om de informatie die ik van zowel mijn omgeving als van binnenuit ontvang, te organiseren en toe te passen in mijn gedrag. Cognitie biedt me de hulpmiddelen om te overleven, te leren en mijn interactie met de wereld en mijn eigen identiteit te structureren.

De Evolutie van Lijf-, IK- en Cognitief Bewustzijn

In de vroege stadia van de menselijke ontwikkeling spelen cognitie, ofwel de mentale processen van denken, begrijpen en leren, een cruciale rol. Cognitie helpt ons overleven door informatie te verwerken, keuzes te maken, en gedrag aan te sturen. Naarmate we echter verder ontwikkelen en ons bewustzijn verdiept, verschuift de rol van cognitie van een overlevingsmechanisme naar een dienende functie, die ons ondersteunt bij het begrijpen van de diepere lagen van ons Lijf- en IK-bewustzijn. Dit proces biedt een interessante dynamiek: de stijgende aanwezigheid van Lijf- en IK-bewustzijn leidt tot een verschuiving in de rol van cognitie.

Lijf-bewustzijn: De Basis van Onze Ervaring
Lijf-bewustzijn verwijst naar onze lichamelijke ervaring en het bewustzijn van ons fysieke lichaam in de ruimte. Het is de eerste laag van ons bewustzijn die zich ontwikkelt, vaak als een reactie op onze onmiddellijke fysieke behoeften: honger, pijn, of comfort. In de vroege levensfase is het lichaam volledig afhankelijk van externe zorg. Het is pas als we ouder worden en leren te bewegen, communiceren en reageren op onze omgeving, dat ons lijf een meer geïntegreerde rol gaat spelen in ons dagelijks functioneren.

Het lichaam is niet alleen een fysiek object, maar een bron van informatie die ons in contact brengt met de wereld. Lijf-bewustzijn betreft het vermogen om signalen van het lichaam te interpreteren: spanning, ontspanning, verlangens, en gevoelens die in het lichaam bewaard blijven. Naarmate we ons Lijf-bewustzijn verdiepen, worden we meer in staat om onze innerlijke sensaties te herkennen en begrijpen, waardoor we onszelf beter kunnen reguleren en onze grenzen kunnen aangeven.

IK-bewustzijn: De Opkomst van Identiteit en Zelfregulatie
Naast Lijf-bewustzijn ontwikkelt zich parallel aan de cognitieve groei ook ons IK-bewustzijn. IK-bewustzijn betreft ons gevoel van identiteit en het vermogen om onszelf te plaatsen binnen de grotere context van de wereld. Dit is de fase waarin we ons bewust worden van wie we zijn, wat we willen, en hoe we ons verhouden tot anderen.

In het begin is ons IK-bewustzijn vaak nog fragiel en afhankelijk van de reacties van anderen. We ontwikkelen het door interacties met onze ouders en de bredere samenleving, waarbij we onze identiteit construeren uit sociale feedback, verlangens en zelfreflectie. Naarmate het IK-bewustzijn toeneemt, leren we keuzes maken die in lijn zijn met onze waarden en behoeften, en ontwikkelen we een vermogen tot zelfsturing. We beginnen ons gedrag te sturen vanuit een groeiend bewustzijn van wie we zijn, in plaats van alleen uit instinct of reactieve behoeften.

Cognitie: onze denkkracht, de regisseur van Denken en Leren
Cognitie speelt een cruciale rol in de vroege stadia van ontwikkeling. Het stelt ons in staat om te leren, onze emoties te begrijpen, en onze ervaringen te verwerken. Cognitie is dus de mentale functie die ons helpt overleven, ons aan te passen aan de wereld, en te communiceren met anderen. Taal, denken en probleemoplossend vermogen worden in deze fase voornamelijk ingezet om aan de eisen van het dagelijks leven te voldoen: het vervullen van basisbehoeften, het begrijpen van de wereld om ons heen, en het maken van keuzes die leiden tot overleving en comfort.

In de ontwikkelingspsychologie is het vaak de cognitie die centraal staat in het proces van leren en groeien. Het is via cognitie dat we in staat zijn om te reflecteren op onszelf, onze omgeving, en de relaties die we aangaan. Cognitie maakt ons ook bewust van wat we denken en voelen, waardoor het ons in staat stelt om keuzes te maken en ons gedrag te sturen.

OMSLAGPUNT: Van Cognitie naar Lijf- en IK-Bewustzijn
Wat echter opvalt, is dat naarmate ons Lijf- en IK-bewustzijn groeien, de rol van cognitie niet langer als een primaire sturende kracht fungeert, maar eerder als een dienende functie. Dit is een subtiele maar belangrijke verschuiving: wanneer we ons Lijf en ons IK diepgaander begrijpen, krijgt cognitie een ondersteunende rol aan onze lichaam en onze IK. De kennis en ervaring die in ons lijf en ons IK verankerd zijn, worden primair, en cognitieve processen helpen ons alleen om deze ervaring te verwoorden en betekenis te geven.

Lijf-bewustzijn als Eerste Bron van Wijsheid
Het lichaam heeft zijn eigen wijsheid die dieper gaat dan wat we cognitief kunnen begrijpen. Naarmate we leren om beter af te stemmen op de signalen van ons lichaam (zoals spanning, pijn of ontspanning), begint ons Lijf-bewustzijn meer als een gids te functioneren. Het lichaam vertelt ons wanneer we in balans zijn en wanneer niet, wanneer we grenzen moeten stellen of wanneer we onszelf moeten uitdrukken. Cognitie is hier een instrument om die ervaring te verwoorden en te vertalen naar begrijpelijke taal.

IK-bewustzijn als Integratie van Ervaring
Het IK-bewustzijn groeit naarmate we ons meer verbinden met onszelf, niet alleen op een intellectueel niveau, maar op een diepere emotionele en existentiële manier. In plaats van constant te reflecteren over wie we zijn of hoe we ons verhouden tot anderen, wordt ons IK-bewustzijn meer een fundamentele aanwezigheid die geworteld is in ervaring en zelfgevoel. Intuïtie speelt dan een grote rol. Cognitie dient hierbij om onze ervaringen te verhelderen en onszelf te verwoorden. De zoektocht naar identiteit wordt minder een proces van denken en analyseren, en meer een proces van integratie van wat we in onszelf ontdekken.

Cognitie als Taal voor Ervaring
Op een bepaald punt in de ontwikkeling, wanneer zowel Lijf- als IK-bewustzijn volledig geïntegreerd zijn, fungeert cognitie niet langer meer als de centrale kracht achter ons gedrag of onze keuzes, maar eerder als een hulpmiddel voor het geven van taal aan wat we ervaren. Cognitie helpt ons te articuleren wat ons lichaam ons vertelt en wat onze diepere verlangens en gevoelens zijn. Het wordt de brug tussen het innerlijke weten van ons Lijf en de expressie van ons IK.

Cognitie maakt het mogelijk om abstracte concepten, gevoelens en ervaringen die moeilijk te verwoorden zijn, in taal om te zetten. Dit proces maakt het mogelijk om onze ervaring te delen met anderen, waardoor we verbinding kunnen maken en samenhang creëren tussen ons innerlijk en de buitenwereld.

De Harmonie van Lijf, IK en Cognitie
Naarmate we ons verder ontwikkelen, leren we dat het versterken van ons Lijf- en IK-bewustzijn ons een diepere, meer authentieke relatie met onszelf en de wereld biedt. Cognitie verandert van een primaire sturende kracht naar een subtieler hulpmiddel dat ons helpt om dieper in onszelf en de wereld te duiken. In deze laatste fasen van bewustzijn is cognitie dus niet langer het middel om te overleven, maar een manier om de ervaringen van ons lichaam en ons zelfbewustzijn te begrijpen en te delen. Het is de juiste taal geven aan de wijsheid die al aanwezig is in ons Lijf en IK, en deze te integreren in ons dagelijks leven.