4) De invloed van buiten op het Lijf- en Ik-bewustzijn
Een kind is als het geboren wordt eerste gefocust op buiten, dat het als synoniem aan zichzelf ervaart: het denkt dat het en zijn moeder dezelfde zijn. Langzaam maar zeker ontwaart het kind dat het en zijn moeder verschillend zijn. Door op buiten gefocust te zijn, leert het kind leven: eten, drinken, controle krijgen over zijn bewegingen, staan, lopen waar door zijn buitenwereld steeds meer door zichzelf bewoond gaat worden en ervaart het dat het een wil heeft (Dag! Ik ga!), dat het bezit heeft (mijn auto, mijn pop, mijn eten), dat andere mensen op zijn gedrag reageren (dit is leuk, dit is niet leuk). Op zijn 9de ontdekt het dat het anders is dan zijn klasgenoten en dat het sommige overeenkomsten heeft en sommige verschillen. Dan begint de reis naar binnen: wie ben ik dan? Omdat ook uit te vinden in de pubertijd en uiteindelijk resulteert in: dit ben ik!
In mijn praktijk kom ik tegen dat mensen OF niet verbonden zijn met hun eigen ik (en geen ik-bewustzijn hebben en daardoor een ik-sterkte missen) OF niet verbonden zijn met hun eigen lichaam (en daardoor geen lijf-bewustzijn hebben) en ik kom mensen tegen die OF het een wel en het andere niet hebben.
PARENTIFICATIE: wanneer men te weinig ik-bewustzijn heeft voor zijn leeftijd en daarmee niet zijn eigen plek inneemt, maar van zijn eigen plek afgaat en zorgdraagt voor familie- of werkdynamieken.
In een gezonde gezinsdynamiek hebben ouders de verantwoordelijkheid om voor hun kinderen te zorgen, hen emotionele steun te bieden en hen te begeleiden in hun ontwikkeling. Echter, in sommige gezinnen wordt deze rol omgedraaid. Wanneer kinderen onterecht de rol van verzorger op zich nemen, spreken we van parentificatie. Parentificatie is een proces waarbij een kind te veel verantwoordelijkheden op zich neemt, zowel emotioneel als praktisch, ten behoeve van de ouders of andere gezinsleden. Dit kan aanzienlijke gevolgen hebben voor de ontwikkeling van het kind en de volwassenheid van de persoon in latere jaren.
Wat is Parentificatie?
Parentificatie komt voor wanneer een kind niet de ruimte krijgt om simpelweg kind te zijn, maar in plaats daarvan moet zorgen voor de emotionele, fysieke of zelfs praktische behoeften van een ouder of broer/zus. Het kind neemt bijvoorbeeld de rol van ‘emotionele ouder’ aan door de ouders te ondersteunen in hun emoties, of neemt zelfs zorgtaak op zich, zoals het verzorgen van jongere broers of zussen, of het regelen van huishoudelijke taken. Dit gebeurt vaak in families waar ouders emotioneel of fysiek niet in staat zijn om voor hun kinderen te zorgen, bijvoorbeeld door verslaving, psychische problemen, of andere vormen van stress.
De gevolgen van parentificatie kunnen verregaand zijn, omdat kinderen die deze rol op jonge leeftijd aannemen, vaak moeite hebben met het ontwikkelen van hun eigen identiteit. Ze worden minder gefocust op hun eigen behoeften en meer gericht op het vervullen van de behoeften van anderen. Dit kan leiden tot gevoelens van verwarring over wat zij zelf willen, wat zij nodig hebben en wie zij werkelijk zijn.
De Lange Termijn Gevolgen van Parentificatie
Als kinderen ouder worden, blijven de patronen die tijdens de jeugd zijn gevormd vaak bestaan. Als volwassene kan het moeilijk zijn om zich los te maken van de rol van zorggever. Het kan zich uiten in het voortdurend proberen te zorgen voor anderen, zelfs als dat ten koste gaat van eigen behoeften en verlangens. Dit is vaak te wijten aan het aangeleerde gedrag tijdens de kindertijd: het kind heeft nooit geleerd om gezonde grenzen te stellen of zijn of haar eigen gevoelens voorop te stellen.
Volwassenen die parentificatie hebben ervaren, kunnen zich vaak verloren voelen als het gaat om het nemen van beslissingen voor zichzelf. Omdat ze gewend zijn om te denken in termen van wat anderen nodig hebben, hebben ze vaak geen idee wat ze zelf willen of nodig hebben. Ze zijn vaak zo gericht op het verzorgen van anderen, dat ze hun eigen verlangens en behoeften niet meer goed kunnen herkennen of uiten.
Zorgdragen voor Familiedynamieken
Een volwassene die parentificatie heeft ervaren, kan in relaties en gezinsdynamieken een neiging vertonen om onbewust dezelfde patronen te herhalen. Ze voelen zich vaak verantwoordelijk voor de emoties en het welzijn van anderen en stellen die van zichzelf op de laatste plaats. Dit kan zich uiten in bijvoorbeeld het constant pleasen van anderen, het vermijden van conflicten, of het moeilijk kunnen aangeven van grenzen. In sommige gevallen kan de volwassene zelfs de rol van zorggever blijven aannemen, ook als dit leidt tot uitputting of verwaarlozing van de eigen behoeften.
Dit patroon kan niet alleen schadelijk zijn voor de persoon zelf, maar ook voor hun relaties. Het creëren van een gezonde balans tussen geven en ontvangen wordt moeilijk als iemand voortdurend zijn of haar energie investeert in anderen zonder te weten wat ze zelf nodig hebben. Het kan zelfs voorkomen dat deze volwassene het gevoel heeft vast te zitten in een vicieuze cirkel van zorg voor anderen, zonder ooit echt hun eigen behoeften of verlangens te ontdekken.
Mensen die zo in familiedynamieken worden ingetrokken leiden vaak aan parasitaire uitputting (lees verder: https://www.dinekevankooten.nl/archief/parasitaire-systemen/)
Onwetendheid over Eigen Wensen
Een van de meest ingrijpende gevolgen van parentificatie is de verwarring die het veroorzaakt over wat iemand daadwerkelijk wil in het leven. Omdat het individu zijn of haar behoeften jarenlang opzij heeft gezet om voor anderen te zorgen, is er weinig ruimte om te ontdekken wat zijzelf echt belangrijk vinden. Dit kan leiden tot een diepgeworteld gevoel van onzekerheid en zelfs angst. Het is mogelijk dat iemand in volwassenheid voortdurend keuzes maakt op basis van wat anderen van hen verwachten, in plaats van vanuit hun eigen authenticiteit.
Dit gebrek aan zelfkennis kan zich manifesteren op verschillende gebieden van het leven. Bijvoorbeeld in relaties: het is moeilijk om gezonde, evenwichtige relaties aan te gaan wanneer je geen idee hebt wat je zelf echt nodig hebt. In werk en carrière kan hetzelfde patroon zich voordoen: keuzes worden mogelijk gemaakt om anderen tevreden te stellen of om te voldoen aan verwachtingen van buitenaf, zonder dat er bewust gekozen wordt voor persoonlijke ambities of passies.
Het Doorbreken van het Patronen: Zelfzorg en Grenzen Stellen
Het goede nieuws is dat het mogelijk is om de effecten van parentificatie te doorbreken, zelfs als volwassene. Dit vereist echter zelfreflectie, zelfzorg en het ontwikkelen van gezonde grenzen. Het begint met het erkennen van de patronen die zijn gevormd in de kindertijd, waardoor ze zijn ontstaan en het bewust worden van de manier waarop deze patronen zich in het volwassen leven manifesteren.
Het is belangrijk om te leren om voor jezelf te zorgen, zowel fysiek als emotioneel, en je eigen behoeften serieus te nemen. Dit kan inhouden dat je leert om “nee” te zeggen zonder schuldgevoel, of om ruimte voor jezelf te creëren zonder het gevoel te hebben anderen in de steek te laten. Het kan ook betekenen dat je professionele hulp zoekt, zoals therapie, om te werken aan het herstellen van een gezond zelfbeeld en het ontwikkelen van een sterker gevoel van eigenwaarde.
Een essentieel onderdeel van dit proces is het ontdekken van wie je werkelijk bent, los van de rollen die je hebt aangenomen in je gezin of voor anderen. Dit kan tijd kosten, maar door stil te staan bij je gevoelens, je verlangens en je grenzen, kun je beginnen om jezelf opnieuw te ontdekken en je leven op een gezondere en meer authentieke manier te leiden.
Dissociatie: Het Loskoppelen van Je Lichaam
Dissociatie is een psychologisch mechanisme waarbij iemand zich loskoppelt van zijn of haar gevoelens, gedachten, of de realiteit om te ontsnappen aan intense stress, trauma of overweldigende emoties. Wanneer dit proces zich manifesteert, kan het zowel op jonge als op oudere leeftijd aanzienlijke gevolgen hebben voor het welzijn en de ontwikkeling van een individu. Het kan zich uiten als een gevoel van vervreemding van het eigen lichaam, een disconnectie van de wereld om je heen, en zelfs het ervaren van de realiteit als onwerkelijk. In dit artikel onderzoeken we hoe dissociatie zich ontwikkelt en welke impact het kan hebben op mensen van verschillende leeftijden.
Wat is Dissociatie?
Dissociatie is een manier van psychologische zelfbescherming die optreedt wanneer een persoon zich mentaal of emotioneel afsluit van iets wat als te pijnlijk, beangstigend of overweldigend wordt ervaren. Het is vaak een copingmechanisme dat mensen helpt om met trauma of stress om te gaan. Hoewel dissociatie in sommige gevallen tijdelijk is en de persoon in staat stelt om verder te functioneren, kan langdurige dissociatie leiden tot ernstige verstoringen in het zelfbeeld, het lichaamsbewustzijn en de perceptie van de realiteit.
Dissociatie kan verschillende vormen aannemen, maar twee van de meest voorkomende ervaringen zijn depersonalisatie en derealisation:
* Depersonalisatie: Het gevoel dat je niet echt bent, alsof je uit je lichaam stapt of naar jezelf kijkt van buitenaf. Dit kan gepaard gaan met een verlies van verbinding met je eigen gedachten, gevoelens en zelfs met je fysieke zelf.
* Derealisation: Het gevoel dat de wereld om je heen onwerkelijk is, alsof alles vervormd of als een droom aanvoelt. De omgeving kan vreemd, ver weg of niet echt lijken, wat kan leiden tot gevoelens van desoriëntatie en vervreemding.
De Impact van Dissociatie op Jongere Leeftijd
Op jonge leeftijd is dissociatie vaak een reactie op stressvolle of traumatische gebeurtenissen, zoals misbruik, verwaarlozing, verlies of conflicten binnen het gezin. Kinderen die met dergelijke stressoren geconfronteerd worden, kunnen dissociatie gebruiken als een manier om emotioneel of fysiek te ontsnappen aan de pijnlijke realiteit.
Een kind dat dissociatie ervaart, kan zich bijvoorbeeld losgekoppeld voelen van zijn of haar lichaam, wat kan leiden tot een verminderd lichaamsbewustzijn. Dit kan zich uiten in een gevoel van onwerkelijkheid, waarin het kind de controle over zijn of haar fysieke gewaarwordingen verliest. Ze kunnen zich zelfs moeilijk kunnen verbinden met hun eigen emoties, wat hen belemmert in hun vermogen om adequaat te reageren op de omgeving.
Deze dissociatieve ervaringen kunnen zich op verschillende manieren uiten. Soms wordt het kind als ‘afwezig’ beschouwd of wordt het gedrag als ‘afstandelijk’ gezien. Ze kunnen zich in situaties van stress of conflict terugtrekken of een gevoel van onwerkelijkheid ervaren in sociale situaties. Dit kan hen ervan weerhouden om belangrijke ontwikkelingsstappen te maken, zoals het ontwikkelen van een gezond lichaamsbeeld, het reguleren van emoties, en het aangaan van relaties.
Op de lange termijn kunnen de gevolgen van dissociatie op jonge leeftijd zich uiten in problemen met goede zorg voor het eigen lichaam, omdat men zich of snijdt (door pijn krijgt men weer contact met het eigen lichaam) of het eigen lichaam verwaarloosd en zich vooral richt op buiten. Dit kan zich later vertalen naar moeilijkheden in volwassenheid, zoals het niet weten hoe je met je eigen lichaam moet omgaan, en daarmee problemen ervaart met lichaamsbewustzijn en intimiteit.
De Impact van Dissociatie op Oudere Leeftijd
Dissociatie kan zich ook op latere leeftijd blijven manifesteren, vooral als het trauma of de stress van de jeugd niet adequaat is verwerkt. Volwassenen die dissociatie als copingmechanisme hebben ontwikkeld, kunnen last hebben van langdurige gevoelens van depersonalisatie en derealisation, wat hen het gevoel geeft losgekoppeld te zijnvan zichzelf of van het eigen lichaam.
Volwassenen die op jonge leeftijd dissociatie hebben ervaren, kunnen moeite hebben met het integreren van hun fysieke en emotionele ervaringen. Dit kan leiden tot een chronisch gevoel van onwerkelijkheid of desoriëntatie, wat het dagelijkse functioneren bemoeilijkt. Ze kunnen zich bijvoorbeeld moeilijk concentreren of zich verward voelen over hun eigen emoties of reacties. In extreme gevallen kan dit leiden tot dissociatieve stoornissen, waarbij het individu het contact met de realiteit verliest en zichzelf als ‘niet-echt’ ervaart.
Daarnaast kan de voortdurende ervaring van derealisation het moeilijk maken voor volwassenen om betekenisvolle relaties aan te gaan. Het gevoel van vervreemding van de omgeving kan leiden tot sociale isolatie en een verhoogd risico op angst- en depressieve stoornissen. Omdat de persoon zich constant in een staat van ‘niet-verbonden zijn’ bevindt, kan het moeilijk zijn om gevoelens van veiligheid en vertrouwen op te bouwen, zowel met zichzelf als met anderen.
Ook kunnen volwassene die dissociatie hebben ervaren op jonge leeftijd, zich vastklampen aan copingmechanismen die hen in de kindertijd hebben geholpen, zoals het vermijden van conflicten, het onderdrukken van emoties of het ontkoppelen van het lichaam. Dit kan hen belemmeren om volwassen verantwoordelijkheden te nemen of gezonde keuzes te maken in het dagelijks leven.
Wat Betekent Dit voor iemands Welzijn?
Dissociatie heeft vaak een diepe invloed op het psychologische welzijn, vooral als het onbehandeld blijft. De constante ervaring van depersonalisatie of derealisation kan iemand het gevoel geven dat ze zich niet volledig kunnen verbinden met hun eigen ervaringen of de wereld om hen heen. Dit kan leiden tot een gevoel van verwarring, onzekerheid en isolatie.
Bovendien kan het ontbreken van een duidelijk lichaamsbewustzijn het moeilijk maken om emoties te reguleren en om een gezonde relatie met het lichaam te ontwikkelen. Dit kan zich uiten in een ongezonde houding ten opzichte van het lichaam, zoals eetstoornissen, fysieke klachten zonder duidelijke oorzaak, of zelfs dissociatieve amnesie, waarbij iemand zich belangrijke delen van hun verleden of emoties niet meer kan herinneren.
Het Herstellen van Verbondenheid met Jezelf
Het is mogelijk om de effecten van dissociatie te doorbreken, ongeacht de leeftijd. Het proces begint vaak met bewustwording van de dissociatieve ervaringen en het herkennen van de patronen die zich in iemands leven hebben ontwikkeld. Therapie kan een waardevol hulpmiddel zijn om de onderliggende oorzaken van dissociatie aan te pakken, zoals trauma of chronische stress, en om manieren te vinden om het contact met het lichaam en de realiteit te herstellen.
Mindfulness, lichaamsgerichte therapieën, en technieken die gericht zijn op het bevorderen van lichaamsbewustzijn kunnen ook nuttig zijn. Door opnieuw in contact te komen met het lichaam, bijvoorbeeld door ademhalingsoefeningen, yoga of andere fysieke activiteiten, kan iemand de kloof tussen geest en lichaam beginnen te dichten.
Daarnaast kan het leren om je emoties te erkennen en te reguleren, in plaats van ze te vermijden of te dissocieren, bijdragen aan een sterker gevoel van zelf. Dit proces kan tijd kosten, maar met geduld en de juiste ondersteuning kan iemand weer een gevoel van verbondenheid met zichzelf en de wereld om hen heen herstellen.
KORTOM:
Een gezond volwassene heeft zowel lichaamsbewustzijn als ik-bewustzijn, wat essentieel is voor een geïntegreerd en functioneel zelf. Deze twee aspecten van bewustzijn vormen samen de basis voor een gezonde psychologische en fysieke ervaring van het leven. Ze zorgen ervoor dat iemand niet alleen in staat is om zijn of haar lichaam te ervaren en te begrijpen, maar ook om een helder gevoel van eigen identiteit te ontwikkelen en te onderhouden.
Lichaamsbewustzijn
Lichaamsbewustzijn verwijst naar het vermogen om je eigen lichaam waar te nemen, zowel fysiek als sensueel. Het is het besef van je lichaam in de ruimte, je houding, bewegingen en de signalen die je lichaam afgeeft, zoals honger, pijn, vermoeidheid of spanning. Dit omvat ook het vermogen om te reageren op lichamelijke behoeften en ongemakken op een gezonde manier, zoals het voelen van honger en het eten of het voelen van vermoeidheid en het rusten.
Een gezond lichaamsbewustzijn zorgt ervoor dat we goed voor onszelf zorgen en onze lichamelijke grenzen herkennen. Het stelt ons in staat om te reageren op lichamelijke signalen en met ons lichaam in harmonie te leven. Zonder dit bewustzijn zouden we moeilijker in staat zijn om adequaat te reageren op onze fysieke behoeften, wat kan leiden tot gezondheidsproblemen of zelfs verwaarlozing van onszelf.
Ik-bewustzijn
Ik-bewustzijn, oftewel zelfbewustzijn, verwijst naar het vermogen om een duidelijk besef te hebben van wie we zijn als individu, wat onze overtuigingen, waarden en doelen zijn, en hoe we ons verhouden tot anderen en de wereld om ons heen. Het is het vermogen om een coherent zelfbeeld te ontwikkelen en dit in de tijd te behouden. Dit besef van ‘zelf’ stelt ons in staat om keuzes te maken die in lijn zijn met onze persoonlijke overtuigingen en waarden, en om onze emoties, gedachten en gedragingen te begrijpen en te reguleren.
Een gezond ik-bewustzijn maakt het mogelijk om een gevoel van autonomie en zelfvertrouwen te ontwikkelen. Het helpt ons ook om relaties aan te gaan die gebaseerd zijn op wederzijds begrip, omdat we ons eigen identiteit en behoeften goed begrijpen. Dit bewustzijn stelt ons ook in staat om reflectief te zijn over onszelf en onze acties, en om ons aan te passen aan veranderende omstandigheden in het leven.
De Samenwerking tussen Lichaamsbewustzijn en Ik-bewustzijn
Wanneer lichaamsbewustzijn en ik-bewustzijn goed geïntegreerd zijn, zorgt dit voor een gezonde balans tussen de fysieke ervaring van onszelf en onze psychologische identiteit. Deze twee vormen van bewustzijn werken samen om een gevoel van compleetheid te creëren, wat nodig is voor effectief functioneren in het dagelijks leven.
Bijvoorbeeld, wanneer je je bewust bent van lichamelijke signalen zoals spanning in je schouders (lichaamsbewustzijn), kun je beslissen om een pauze te nemen of ontspanningsoefeningen te doen (ik-bewustzijn). Dit besef helpt je ook om te begrijpen waarom je bepaalde emoties ervaart en hoe die emoties met je lichamelijke toestand kunnen samenhangen. Het maakt het gemakkelijker om een gezonde relatie te hebben met je eigen lichaam en geest, en biedt de basis voor emotioneel welzijn.
Gevolgen van Gebrek aan Lichaamsbewustzijn of Ik-bewustzijn
Wanneer een van deze aspecten ontbreekt of verstoord is, kan dit leiden tot psychologische en fysieke moeilijkheden. Bijvoorbeeld:
* Lichamelijke dissociatie: Wanneer iemand niet in staat is om verbinding te maken met zijn of haar lichaam, kan dit leiden tot verwaarlozing van lichamelijke signalen of zelfs onvermogen om fysieke pijn of ongemak te erkennen.
* Verlies van ik-bewustzijn: Het ontbreken van een sterk zelfbewustzijn kan leiden tot gevoelens van onzekerheid, verwarring en een gebrek aan richting in het leven. Zonder een duidelijk gevoel van identiteit kan het moeilijk zijn om keuzes te maken die aansluiten bij je waarden en behoeften.
Beide verstoringen kunnen leiden tot uitdagingen in het dagelijks leven, zoals emotionele instabiliteit, depressie, angst, en moeilijkheden in het onderhouden van gezonde relaties of het maken van zelfverzekerde keuzes.
LEES VERDER: met betrekking tot de IK-ontwikkeling en IK-sterkte
1) De ontwikkeling van je lijf en je ik: https://www.dinekevankooten.nl/archief/ontwikkeling-van-lijf-en-ik/
2) De rol van cognitie: https://www.dinekevankooten.nl/archief/rol-van-cognitie/
3) het EGO en Ik – wie is wie? (denken – voelen – willen): https://www.dinekevankooten.nl/archief/ego-en-ik/
4) De invloed van buiten op het lijf- en Ik-bewustzijn: https://www.dinekevankooten.nl/archief/buiten-lijf-en-ik-bewustzijn/
5) De Parasitaire systemen in alle soorten en maten: https://www.dinekevankooten.nl/archief/parasitaire-systemen/
6) De ontwikkeling van de ik-sterkte: https://www.dinekevankooten.nl/archief/ik-sterkte/
overzicht: https://www.dinekevankooten.nl/archief/overzicht-ego-en-ik/
