Leven als intens begaafde man of vrouw

INTENSITEIT en COMPLEXITEIT als hoofdkenmerken van (uitzonderlijke) hoogbegaafdheid

Hoewel de meerderheid van de bevolking de term ‘hoogbegaafdheid’ nog steeds associeert met ‘bovenmatige intelligentie’ klopt dit slechts gedeeltelijk. Hoogbegaafdheid wordt vaak verward met hoogintelligentie. Dit gezegd zijnde, is het wel zo dat intens begaafde kinderen en volwassenen vrijwel altijd bovengemiddelde intelligentie vertonen op bepaalde domeinen.

auteur: Inge Vandecaetsbeek
website: Social Balance

Door onverwerkte pijnstukken, door miskenning van het kind/de volwassene kan deze intelligentie echter onder een dikke laag traumastof zitten. De authenticiteit, de ware aard van het intens begaafde kind of de volwassen man of vrouw kan niet volledig tot bloei komen. Hierdoor zie je vaak dat de aangeboren intelligentie en talenten niet ten volle tot uiting komen en onvoldoende benut worden.
Dé belangrijkste kenmerken van (hoog)begaafdheid zijn intensiteit en complexiteit van denken, voelen, handelen, in het leven staan.

Niveaus van begaafdheid
Begaafdheid bevindt zich op een spectrum. Er kunnen 5 types van begaafdheid onderscheiden worden gaande van lichtjes begaafd tot extreem begaafd. 2 vormen bevinden zich aan de linkerzijde van spectrum – in het Engels ‘mildly gifted’ en ‘moderately gifted’ genoemd. En dan zijn er 3 vormen aan de rechterzijde van het spectrum, namelijk ‘highly gifted (hoogbegaafd), ‘exceptionally gifted’ (uitzonderlijk begaafd) en ‘profoundly gifted’ (onmetelijk begaafd). 

Wat als je je net niet herkent in hoogbegaafdheid?
Wanneer je je aan de rechterzijde van het spectrum bevindt, heb je de meeste kans op onbegrip vanuit je opvoeding en vanuit de maatschappij, school, het bedrijfsleven. Je behoort dan namelijk tot een aanzienlijke minderheid binnen de wereldbevolking. Dit onbegrip, gevoel van miskenning kom ik sterk tegen bij uitzonderlijk begaafden. Bovendien hebben uitzonderlijk begaafde kinderen en volwassenen de neiging om zichzelf als ‘dom’ te aanzien. Op dit ogenblik – anno 2020 – is de kennis omtrent uitzonderlijke begaafdheid nog zeer minimaal in Vlaanderen en Nederland. Misdiagnoses zijn dan ook schering en inslag.

Holistische visie op hoogbegaafdheid en IQ-testen
Binnen de visie op hoogbegaafdheid heb je 2 stromingen: een eerder academisch geschoolde stroming en een meer alternatieve/holistische stroming. Zelf behoor ik tot de holistische stroming.
Waar de academische stroming meer aandacht gaat schenken aan IQ-testen, kom je die nadruk op testen veel minder tegen binnen de holistische stroming.
Meestal beperkt de academische stroming zich tot hoogbegaafdheid waardoor het risico bestaat dat uitzonderlijk begaafde kinderen en volwassenen uit de boot vallen of niet als dusdanig herkend worden.
Bovendien ontbreken naar mijn gevoel de factoren ‘existentialiteit’ en ‘spiritualiteit’ binnen de typische community van de academische geschoolde stroming. Het blijft vaak erg hoofdelijk en cognitief.

Gifted trauma 
Verder houdt de academische stroming weinig tot geen rekening met de component ‘gifted trauma’. Zij gaan uit van testen waarbij er weinig tot geen rekening wordt gehouden met de invloed van ‘gifted trauma’ op het leven van het begaafde kind of de begaafde volwassene. ‘Gifted trauma’ is dit : trauma dat is ontstaan door een gevoel van miskenning, een gevoel van niet thuis te horen in deze wereld. Ik kom ‘gifted trauma’ heel vaak tegen bij de volwassenen die ik begeleid.

Noot : De kans is reëel dat je nog niet eerder over ‘gifted trauma’ hebt gehoord. Het is een term die collega Jen en ik gebruiken. Jen is de bezielster van InterGifted, een online community voor hoogbegaafden & multipotentialites.

Wanneer er testen worden afgenomen bij kinderen/volwassenen die nog met een zekere mate van onverwerkt – al dan niet gifted – trauma kampen, kunnen IQ-testen een vertekend beeld vormen, zeker als de geteste persoon binnen het spectrum van uitzonderlijke begaafdheid valt.
Ik heb een voorbeeld gezien van een meisje waarbij bij een IQ-test een score van 70 (laag dus) werd vastgesteld op een ogenblik dat het kind zich mentaal niet goed in haar vel voelde en gedwongen werd opgenomen in een psychiatrische instelling. Bovendien werd de test afgenomen door een hulpverlener die geen kennis van hoogbegaafdheid bezat.
Datzelfde meisje blijkt uitzonderlijk begaafd te zijn. Ze heeft grote sprongen vooruit gemaakt nadat ik haar vertelde over hoogbegaafdheid ~ uitzonderlijke begaafdheid. Ze heeft zich hier verder in verdiept waardoor ze zichzelf steeds beter kan begrijpen en stilaan meer zelfvertrouwen krijgt. Ik ben er zeker van dat er haar een mooie toekomst wacht ?

Uitzonderlijke begaafdheid ~ onmetelijke begaafdheid
Indien iemand uitzonderlijk begaafd is, schieten IQ-testen sowieso tekort gezien deze meestal maar tot een IQ van 145 meten. Bovendien is uitzonderlijke begaafdheid nog maar beperkt bekend in Nederland en België. Vaak vloeien er onbetrouwbare resultaten voort wanneer uitzonderlijk begaafden worden getest. Uitzonderlijk begaafden bezitten nog veel meer dan ‘typisch hoogbegaafden’ de drang naar helderheid in existentiële vraagstukken én zijn vrijwel altijd spiritueel begaafd. Verder wordt beweerd dat hoe hoger de intelligentie hoe meer asynchroon de ontwikkeling en vaak ook het levenspad verloopt. Meten wordt hierdoor bijna onmogelijk en geeft een grote kans op een vertekend beeld.

Leven met intensiteit
In dit stuk diep ik graag verder de component intensiteit uit. De tekst is gedeeltelijk geïnspireerd op de theorie van Dabrowski, een pionier binnen de community van hoogbegaafden. Binnen de theorie van Dabrowski wordt er gesproken over ‘overexcitabilities’ (OE’s). Ik vertaal deze ‘overexcitabilities’ naar ‘intensiteit’. Onderstaand vind je een overzicht van de 5 types van intensiteit zoals gedefinieerd door Dabrowski.

1. Emotionele intensiteit
Mogelijke kenmerken van emotionele intensiteit:
* (erg) diep voelen
* een diep verlangen naar connectie binnen relaties
* op zoek naar diepgang
* diepe loyauteit
* sterk rechtvaardigheidsgevoel
* empathisch
* sterk verantwoordelijkheidsgevoel
* zelf-introspectief
* neiging tot emotioneel eten
* energieën/stemmingen van anderen voelen
* de zwaarte van de wereld, van andere mensen kunnen aanvoelen

2. Psychomotorische intensiteit 
Mogelijke kenmerken van psychomotorische intensiteit:
* rusteloosheid
* snel praten
* overgaan tot snelle actie
* impulsiviteit
* enthousiasme
* nerveuze tics (nagelbijten, bepaalde gezichtstrekken)
* overdreven reageren

Bij kinderen wordt deze intensiteit vaak verward met ADHD.
Het verschil is dit: een kind met ADHD is vrijwel altijd druk. Een (hoog)begaafd kind dat hoog scoort op de schaal van psychomotorische intensiteit is niet altijd druk. Het weet zich perfect aan te passen. Zo kan zo’n kind erg druk en beweeglijk zijn in situaties waarin het volledig zichzelf kan zijn (bijvoorbeeld bij begrijpende ouders, bij vriendjes, in hobby’s) en zich erg rustig gedragen in een klassituatie waarin het zich niet volledig thuisvoelt of waarin het aanvoelt dat het niet wenselijk is om er ‘te druk’ te zijn. Door zijn vaak bovengemiddelde intelligentie weet zo’n kind zich perfect aan te passen. 

3. Intellectuele intensiteit
Wanneer er gesproken wordt over hoogbegaafdheid wordt vaak meteen de associatie met intelligentie gemaakt. Intellectuele intensiteit is echter slechts 1 van de 5 vlakken die door Dabrowski gedefinieerd zijn.

Mogelijke kenmerken van intellectuele intensiteit:
* ontzettende nieuwsgierigheid
* erg leergierig
* out-of-the-box denken en/of handelen
* moeite hebben met focus
* zin voor detail
* zoekend naar waarheid
* autonoom denken
* ‘overthinking’: blijven nadenken, blijven analyseren
* top-down denken: analyses maken vanuit het grotere geheel
* kritisch ingesteld
* neiging tot arrogantie

4. Zintuiglijke intensiteit
Bij kinderen en volwassenen die zintuiglijk intens zijn, komen beelden, geluiden, geuren, kleuren, aanrakingen sterker binnen

Mogelijke kenmerken van zintuiglijke intensiteit:
* intens kunnen genieten van kleuren, van kunst, van esthetiek
* intense gewaarwording van smaken
* intense gewaarwording van geuren
* kieskeurige eters (vooral bij kinderen)
* oog voor detail 
* streven naar harmonie
* gevoelig voor etiketjes in kleding, voor naden in kousen, voor bepaalde kledingstoffen
* bij volwassenen: intens kunnen genieten van verbonden seksualiteit (indien voldoende in contact met eigen lichaam)

5. Creatieve intensiteit
Mogelijke kenmerken van creatieve intensiteit:
* een rijke fantasie
* levendige dromen
* out-of-the-box creatief
* inventief
* specifiek gevoel voor humor
* liefde voor muziek en kunst
* uitgebreid gebruik van metaforen
* beelddenken

De 5 bovengenoemde intensiteitsniveaus van Dabrowski geven een waardevolle leidraad. Ik ben Dabrowski dan ook ontzettend dankbaar voor het werk dat hij voor ons verricht heeft. Een fijn boek hieromtrent is ‘Living with intensity’ – edited by Susan Daniels, Ph.D. & Michael M. Piechowski, Ph.D. 


Aanvulling op Dabrowski ~ existentiële en spirituele intensiteit
Hoewel ontzettend waardevol, is de theorie van Dabrowski voor mij onvolledig. Ik heb er zelf 2 categorieën aan toegevoegd; ‘existentiële intensiteit’ en ‘spirituele intensiteit’. Ik heb deze toegevoegd omdat ik existentiële en spirituele intensiteit niet enkel sterk bij mezelf herken, maar ook bij vele andere (uitzonderlijk) hoogbegaafde kinderen en volwassenen. Zo kom ik tot 7 kenmerken. Net zoveel als de traditionele chakra’s, evenveel als de kleuren van de regenboog.

Nuance tussen hoogbegaafdheid en uitzonderlijke begaafdheid
Zoals ik het bij mezelf, de kinderen, klanten en om me heen ervaar, lijkt het alsof het verschil tussen hoogbegaafdheid en uitzonderlijke begaafdheid zich situeert op het existentiële en spirituele vlak. Kinderen en volwassenen die kenmerken van uitzonderlijke begaafdheid vertonen, scoren steevast hoog op existentiële en spirituele intensiteit.

Wij zijn degenen die vatbaar zijn voor existentiële crisissen. We stellen onszelf existentiële vragen, kunnen ons (extreem) onbegrepen voelen (meer dan eens vertellen deze mensen mij dat ze zich als een ‘alien’ voelen op deze planeet). Bovendien hebben we vaak paranormale gaves, belevingen, waarnemingen waarvan we soms niet goed weten hoe we daarmee om kunnen gaan. 

Wat ik telkens opnieuw weer tegenkom is dit: wanneer een uitzonderlijk begaafde volwassene terecht komt in de klassieke hulpverlening loopt het vaak ‘mis’: de hulpverlener begrijpt de belevingswereld van de uitzonderlijk begaafde niet en gaat krampachtig op zoek naar een etiketje binnen de DSM of naar een behandeling via een bestaand protocol. Resultaat: medicatie wordt voorgeschreven, etiketten als ‘bipolair’, ‘borderline’ worden opgekleefd, paranormale waarnemingen worden omschreven als ‘schizofreen’, ‘psychotisch’.

Hierdoor kan de uitzonderlijk begaafde met een hulpvraag nog dieper geduwd worden in zijn/haar existentiële vraagstukken.

Vaak merk ik dat uitzonderlijk begaafde volwassenen gebaat zijn bij alternatieve/holistische hulpverleners gezien deze vaak spiritueel getint zijn. Voorwaarde hierbij is dat de alternatieve hulpverlener zelf voldoende trauma heeft geheeld. Indien dat niet zo is, zal de uitzonderlijk begaafde dat aanvoelen met zijn/haar extreem gevoelige voelsprieten en sterke intuïtie en kan het vertrouwen in de hulpverlener wegzakken en/of blijft er een knagend gevoel van: ‘hier klopt iets niet’.

6. Existentiële intensiteit
Mogelijke kenmerken van existentiële intensiteit:
* sterke focus op zingeving
* zich vragen stellen over de zin van het (eigen) bestaan
* uitdagende relatie met het vrouw-zijn, met het vrouwelijke lichaam
* uitdagende relatie met het man-zijn, met het omarmen van eigen gevoeligheid
* de wereld willen verbeteren
* sterke verbondenheid met Moeder Natuur
* sterke verbondenheid met de mensheid
* sterke gevoeligheid voor de huidige klimaatswijziging
* het gevoel hebben niet thuis te horen in deze maatschappij, op deze planeet

7. Spirituele intensiteit
Vaak merk ik bij mijn cliënten dat ze zich geen blijf weten met hun spiritualiteit. Het kan té overweldigend zijn, ze durven er met niemand over te spreken, ze vrezen om nog meer als outcast gezien te worden. Bij mezelf heeft het miskennen van mijn spirituele intensiteit mij ook lange tijd het versterkte gevoel gegeven dat er ‘iets mis was met mij’.

Mogelijke kenmerken van spirituele intensiteit:
* een sterk ontwikkelde intuïtie (des te sterker als er voldoende trauma geheeld is)
* energieën kunnen aanvoelen
* diepe verbinding voelen met de wereld, met Moeder Natuur, met het ontastbare (zoals God, het Universum, de Bron)
* zien en kunnen veranderen van electromagnetische velden van mensen
* aura’s kunnen zien
* kunnen communiceren met dieren, planten, kristallen, sterren, lichtwezens, engelen, gidsen, spirits
* paranormale begaafdheid zoals heldervoelendheid, helderwetendheid, helderhorendheid, helderziendheid, helderruikendheid
* telepathische gaven
* intens dromen en deze dromen van betekenis weten te voorzien
* kunnen reizen tussen verschillende werelden en/of verschillende levens
* de ziel van iemand kunnen lezen, kunnen aanvoelen
* aangetrokken voelen tot oude wijsheden zoals bijvoorbeeld sjamanisme
* gevoelig zijn voor ‘gifted bonding’ cq je té prompt en té intens verbinden in een relatie met een gelijkgestemde gifted soul
* sterke synchroniciteit ervaren
* gevoeligheid voor ‘spiritual bypassing’ (spiritualiteit inzetten om intens opgelopen trauma te ontwijken)
* gevoel hebben een ‘old soul’ te zijn, een ‘lichtwerker’, een ‘schaduwwerker’, een ‘sjamaan’, een ‘earth keeper’, een ‘wisdom keeper’, een ‘free spirit’, een ’empath’ ~ specifiek over ’empaths’ kan je hier meer lezen: https://socialbalance.be/nl/blog/artikel/er-niks-mis-met-jou-over-empaths


Link tussen deze intensiteit en opgelopen trauma
Hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde volwassenen hebben vaak een erg uitdagende kindertijd en/of jeugd achter de rug. Velen van ons hebben zich miskend en onbegrepen gevoeld. Dit kan uitgemond zijn in ‘gifted trauma’, hetgeen ik eerder in deze blog al even kort aanhaalde. Trauma is niet wat er gebeurd is, maar hoe het bij iemand is ‘binnengekomen’. Door de intensiteit van begaafde mensen kunnen traumatische ervaringen veel sterker binnenkomen. Wanneer er noch aandacht was voor hetgeen er destijds gebeurde noch voor het omarmen van de intensiteit ~ aard van het individu, kan dat erg diepe wonden hebben geslagen.

Steun en hulp bij hoogbegaafdheid en uitzonderlijke begaafdheid
Hulp vinden als hoogbegaafde is niet evident in de klassieke hulpverlening. Zoveel te meer je je aan de rechterzijde van het begaafdheidsspectrum bevindt (gaande van hoogbegaafd tot uitzonderlijk ~ onmetelijk hoogbegaafd), zoveel te uitdagender de zoektocht naar passende begeleiding.
Vele hulpverleners weten geen blijf met de intensiteit, de complexiteit en het wereldbeeld van hun hoogbegaafde ~ uitzonderlijk begaafde cliënt. Ze hebben meestal weinig tot geen kennis omtrent het omgaan met hoogbegaafde cliënten, laat staan met uitzonderlijk begaafde cliënten. Door gebrek aan kennis en inlevingsvermogen komen hertraumatisering en misdiagnosticering frequent voor bij hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde kinderen en volwassenen.

Het goede nieuws is dat ik merk dat hoogbegaafde en uitzonderlijk begaafde volwassenen hun intensiteit ook kunnen transformeren naar versnelde helingsprocessen. Voorwaarde hierin is wel dat ze zich durven openstellen, durven verbinden, durven hulp te aanvaarden. Dat kan erg uitdagend zijn. Vaak zijn ze wantrouwig geworden en/of hebben ze geconcludeerd – uit eerder opgelopen miskenning – dat ze best alles alleen oplossen. Ik spreek hier overigens uit eigen ervaring. Meer dan eens ben ik gehertraumatiseerd in de hulpverlening. Niet dat die hulpverleners van slechte wil waren. Vaak voelde het voor mij dat ik hen niet kon vertrouwen omdat ik voelde dat we niet op dezelfde golflengte zaten. Door hun gebrek aan kennis van trauma in combinatie met hoogbegaafdheid~uitzonderlijke begaafdheid wisten zij niet hoe hiermee om te gaan.

 Je hoeft hier niet alleen doorheen ~ we doen dit samen
Indien je je herkent in bovenstaande heb je een erg belangrijke eerste stap gezet in het omarmen van je uitzonderlijk begaafde natuur: en dat is bewustwording.
Bewustwording kan ons helpen om onszelf beter te begrijpen. Zoals op het Orakel van Delphi geschreven stond :
‘γνῶθι σεαυτόν’ ~ ‘ken jezelf’.

Die Griekse mythologie & filosofie blijft mij mateloos intrigeren.
Als je tot aan het einde van deze blog bent geraakt, is de kans groot dat je je – net als ik – op het spectrum van uitzonderlijke begaafdheid bevindt. En ja, ik weet het. Je hoort deze term allicht niet graag. Dat kenmerkt ons. We zijn vaak nederig, maken onszelf kleiner en huiveren om onszelf onder de categorie van ‘uitzonderlijk begaafd’ te scharen.

Het etiket dient mijns insziens enkel ter herkenning. De vervolgstap is om vervolgens dit etiket weer los te laten, zodat we niet ‘attached’ raken aan dit etiketje. Een mens is immers zooooo multi-dimensionaal. 

Mocht je graag willen sparren met een gelijkgestemde, indien je voelt dat je een steuntje in de rug kan gebruiken, indien je nood hebt aan een gesprek met iemand die zich op dezelfde golflengte bevindt dan jezelf, ben je altijd welkom voor een gesprek met mij.