Oekraine – de blinde vlek

De blinde vlek van de media over Oekraïne
De meeste mensen denken dat de oorlog tussen Rusland en Oekraïne in 2022 begon omdat Oekraïne lid van de NAVO en EU wilde worden tegen de wil van Rusland. Sommige anderen vinden dat de oorlog in 2014 is begonnen met de bezetting van de Krim door Rusland, na de Maidan-revolutie. De aanleiding tot deze oorlog gaat echter veel langer terug en had dertig jaar geleden voorkomen kunnen worden. Maar…dat was niet de bedoeling van de VS en zijn vazallen: de EU en NAVO.

auteur: redactie Indep
datum: 10 december 2024
website: https://indepen.eu/de-blinde-vlek-van-de-media-over-oekraine/

Oorlog in Oekraïne het gevolg van NAVO-uitbreidingen?
Na enkele maanden stug vol te houden dat er zeker geen inval in Oekraïne plaats zou vinden, gebeurde dat toch in de vroege ochtend van 24 februari 2022. De avond ervoor was Poetin op tv te zien en horen met een lange verklaring over het waarom. Samengevat komt het erop neer dat Rusland tot en met december 2021 had geprobeerd om van NAVO-baas de VS, verzekerd te krijgen dat Oekraïne nooit tot de NAVO toe zal treden. Hij had op dit verzoek een afwijzing ontvangen en daarop besloten tot specifieke militaire acties om de macht in Oekraïne af te nemen van de huidige regering aldaar. Wat daarna volgde, heeft de wereld verbaasd en heeft onvoorstelbaar verdriet, ontreddering en een nieuwe stroom vluchtelingen richting de EU veroorzaakt.

Niet nagekomen beloftes van de VS en EU aan Rusland
Op 7 maart 1992 lekte er een belangrijk document naar The New York Times, afkomstig van de VS-staatssecretaris van Defensie, Paul Wolfowitz. Het document – later genoemd ‘the Wolfowitz doctrine’ – bepaalt dat de VS de heersende macht in de wereld moet blijven. In het document wordt Rusland als een potentiële dreiging voor die Amerikaanse hegemonie bestempeld, vooral omdat dit het enige land in de wereld is met een kernwapenarsenaal dat de VS volledig kan vernietigen.

Zbigniew Brzeziński, Amerikaans veiligheidsadviseur van meerdere VS-presidenten, schreef vervolgens in 1997 ‘The Grand Chessboard’. Dit boek beschrijft onder andere de potentiële – voor de VS bedreigende – relatie tussen Rusland en Europa. Rusland met zijn enorme natuurlijke voorraden aan gas, olie, edelmetalen en hout én hoge opleidingsniveau, zou met de EU samen een existentiële bedreiging voor de hegemonie van de VS kunnen vormen. Dat zou – koste wat het kost – voorkomen moeten worden.

In 2017 werden door het Amerikaanse National Security Archive deze documenten vrijgegeven over de onderhandelingen tussen de VS en USSR inzake de hereniging van Duitsland eind 1990. Daarbij zijn aan Gorbatsjov heldere toezeggingen gedaan om de NAVO niet verder naar het Oosten uit te breiden. Bij die toezeggingen aan Gorbatsjov was niet alleen de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken – James Baker – betrokken, maar ook de toenmalige presidenten van het VK, Duitsland en Frankrijk.

De ultieme poging van de VS om Rusland tot bondgenoot te maken
Vanaf het uiteenvallen van de Sovjet-Unie in 1992, en in lijn met de Wolfowitz-doctrine, probeerde de VS in eerste instantie een direct verbond met het nieuwe Rusland van president Jeltsin te sluiten. Dat bondgenootschap, geïnitieerd door president Clinton, zou ervoor zorgen dat de VS zowel naar de EU als naar Rusland de leidende factor werd. Hoe dat allemaal in zijn werk is gegaan, is terug te vinden in deze documenten van het Amerikaanse National Security Archive (NSA).

Het NSA meldt tot hoever de relatie tussen de VS en Rusland werd uitgebreid:

Het terugtrekken van Russische kermwapens uit Wit-Rusland, Oekraïne en Kazachstan.
Toetreding van Rusland tot de G-7, waardoor (tijdelijk) de G-8 heeft bestaan.
Gezamenlijke vredesmissie van de VS en Rusland in Bosnië.
Russisch lidmaatschap van de Raad van Europa.
Uitgebreide financiële steun vanuit de VS aan Rusland tijdens de economische crisis aldaar, begin jaren negentig.

Belangen van de VS bliezen de relatie met Rusland ook weer op
In dezelfde periode dat Clinton een hechte band met Rusland probeerde te smeden, was het ook de dezelfde VS onder Clinton die deze pogingen weer tenietdeed, aldus de documenten van het NSA. De VS had een dubbele agenda.

De geopolitiek onder Clinton leidde tot vele controversiële kwesties met Rusland. Tijdens het presidentschap van Clinton en Jeltsin, werd ook de NAVO uitgebreid en gaf de VS de instructie aan de NAVO tot de militaire campagne in Kosovo.

Achter alle retoriek van gelijkheid en vriendschap lag de realiteit van een enorme machts- en statusongelijkheid. Rusland was niet langer de supermacht van vroeger, de VS (nog) wel.

Moskou voelde zich vaak niet gerespecteerd en beweerde dat zijn belangen en prioriteiten niet naar behoren in overweging werden genomen. Van zijn kant was de VS alleen bereid om samen te werken – in de woorden van VS-minister Strobe Talbott – op “wat wij legitieme veiligheidszorgen achten, niet op alles wat de Russen beweerden belangrijk te vinden”, aldus documenten van het NSA.

Uitbreidingen EU en NAVO ten voordele van de VS en ten nadele van Rusland
Na het uiteenvallen van de USSR in 1992, begon ook de EU meteen met uitbreiden. Eerst met landen als Oostenrijk, Finland en Zweden (1995). Vervolgens met Polen, Slovenië, Tsjechië, Slowakije en voormalige USSR-landen Estland, Letland, Litouwen (2004). Daarna volgden Bulgarije en Roemenië (2007). Alle voormalige USSR-lidstaten die tot de EU toetraden, werden vrijwel gelijktijdig ook lid van de NAVO, in strijd met de aan Gorbatsjov gedane beloftes begin jaren negentig.

In lijn met de aanpak zoals verwoord door de Amerikaanse geopolitieke strategen Wolfowitz (1992) en Brzeziński (1997), wordt de EU door de VS vooral gezien als een verlengstuk van de VS. Dat is onder andere in deze analyse te lezen en beluisteren. De EU fungeert als een vazallenstaat van de VS in het gezamenlijk domineren van Eurazië.

Maidan-revolutie in 2014 veroorzaakt door VS en EU?
Op 18 februari 2014 braken gewelddadige protesten uit op het Maidanplein in Kiev waarbij talloze Oekraïners werden gedood door de eigen oproerpolitie. Voorafgaand aan die Maidan-revolutie, op 7 februari 2014, bracht de BBC een artikel uit waarin een onthullend telefoongesprek wordt weergegeven van de VS-staatssecretaris van Buitenlandse Zaken Victoria Nuland met de VS-ambassadeur in Oekraïne, Geoffrey Pyatt. In dat gesprek geeft Nuland aan hoe zij denkt dat de nieuwe Oekraïense regering eruit moet zien nadat de zittende president Janoekovitsj is verdreven.

Op 19 februari 2014, de tweede dag van de Maidan-revolutie, verschijnen opeens twee Europarlementariërs op het grote podium van het Maidanplein: VVD-er Hans van Baalen en Guy Verhofstadt, voormalig premier van België. Verhofstadt zegt tegen de menigte: “Er komt iedere week een nieuwe EU-delegatie hierheen tot jullie de strijd hebben gewonnen.” Van Baalen vult hem aan: “We blijven bij jullie.” Met deze uitspraken heeft de EU olie op het vuur van de Oekraïense revolutie gegooid, aldus dit NOS artikel.

Alleen als je het volledige geschiedkundige plaatje tot je wilt nemen, is een goed begrip van de vernietigende oorlog in Oekraïne mogelijk.
De redactie van Indepen verwerpt deze oorlog ten diepste, maar tracht met dit artikel een bijdrage aan begrip te leveren voor de oorzaken van deze oorlog, welke veel verder en dieper gaan dan de gewone media ons melden.

Zie de oorlog tussen de VS en Rusland over Oekraïne als een vechtscheiding na een mislukt huwelijk waarin de ene partner de andere te vaak heeft bedrogen en misbruikt. Zonder dat begrip en inzicht, wordt de escalatie tot een mogelijke wereldoorlog alleen maar groter. Dat wensen wij niet voor 2025.

De Oorlog in Oekraïne: De Lange Oorsprong van een Diepgeworteld Conflict

De oorlog in Oekraïne die in 2022 door Rusland werd ontketend, wordt vaak gezien als het gevolg van een botsing van belangen tussen Rusland en het Westen, met name de NAVO en de Europese Unie. Veel mensen beschouwen de directe aanleiding tot het conflict als de wens van Oekraïne om zich aan te sluiten bij deze westerse instellingen, een stap die door Rusland als een bedreiging werd gezien. Anderen wijzen naar de gebeurtenissen van 2014, wanneer Rusland de Krim annexeerde na de Maidan-revolutie in Oekraïne. Toch ligt de oorsprong van deze oorlog verder terug in de tijd, en het is essentieel om de historische context volledig te begrijpen om te zien hoe het conflict zich heeft ontwikkeld en waarom het zo diepgeworteld is.

De Geopolitieke Dynamiek van de Koude Oorlog en de Periode na de Val van de Sovjet-Unie

De oorlog in Oekraïne kan niet los worden gezien van de geopolitieke dynamiek die zich na de Koude Oorlog heeft ontwikkeld. Het besluit van de Verenigde Staten en hun bondgenoten in de Europese Unie om Rusland steeds verder te isoleren en in te sluiten, speelt een cruciale rol in het ontstaan van de huidige crisis.

Na de val van de Sovjet-Unie in 1991 stonden de voormalige satellietstaten van de USSR voor een belangrijke keuze: zij moesten zich ofwel aansluiten bij het Westen of vasthouden aan hun banden met Rusland. De Europese Unie en de NAVO begonnen zich snel uit te breiden, waarbij voormalige leden van het Warschaupact, en zelfs landen die eerder deel uitmaakten van de Sovjetunie, lid werden van deze instituties. Dit proces kwam in de ogen van Rusland steeds dichter bij zijn grenzen, wat werd gezien als een directe bedreiging voor de Russische veiligheid en invloed.

Volgens een aantal geopolitieke denkers, zoals Paul Wolfowitz en Zbigniew Brzeziński, was het de bedoeling van de VS om een langdurige hegemonie in Eurazië te handhaven, waarbij Rusland als potentiële macht moest worden ingedamd. Brzeziński, in zijn werk The Grand Chessboard uit 1997, waarschuwde dat een nauwe samenwerking tussen Rusland en de EU de wereldwijde dominantie van de VS zou kunnen ondermijnen. Het was dus van strategisch belang voor de VS om te voorkomen dat Rusland zich opnieuw zou kunnen versterken, vooral als het in alliantie zou treden met de EU. Dit zorgde ervoor dat de uitbreiding van de NAVO niet alleen een militaire kwestie werd, maar ook een diepgewortelde geopolitieke strategie.

De Beloftes van de VS aan Gorbatsjov

Een ander belangrijk element in de oorsprong van het conflict is de kwestie van de toezeggingen die aan Mikhail Gorbatsjov, de laatste leider van de Sovjetunie, werden gedaan in verband met de hereniging van Duitsland in 1990. In ruil voor de Russische instemming met de eenwording van Duitsland zou de NAVO zich niet verder naar het oosten uitbreiden. Dit werd echter later betwist door de Verenigde Staten en hun bondgenoten, die de uitbreiding van de NAVO naar voormalige Sovjetstaten als Polen, de Baltische Staten en andere landen van Midden- en Oost-Europa doorzetten, hetgeen Moskou als een ernstige schending van deze belofte beschouwde.

Het is deze herhaalde breuk van beloften en het steeds verder uitbreiden van het invloedsspectrum van het Westen die bijdroeg aan de groeiende vijandigheid tussen Rusland en de VS/NAVO. Rusland voelde zich niet alleen bedrogen, maar ook bedreigd door de militaire infrastructuur die zich steeds dichter bij zijn grenzen bevond.

De Pogingen van de VS om Rusland te Integreren en de Tegenslagen

In de vroege jaren ’90, tijdens het presidentschap van Bill Clinton, werd geprobeerd een strategisch partnerschap tussen de VS en Rusland op te bouwen. Dit werd gezien als een manier om Rusland te integreren in de westerse orde en als een buffer tegen de opkomst van een nieuwe vijandige macht. Toch bleek deze samenwerking vaak tegenstrijdig met de bredere geopolitieke belangen van de VS. Terwijl de VS Rusland financieel steunde en samenwerkte op gebieden als de strijd tegen terrorisme en wapenbeheersing, bleef de uitbreiding van de NAVO en de inzet van militaire middelen door het Westen in landen zoals Kosovo een bron van frictie. De beloften van een partnerschap werden vaak in de praktijk niet waargemaakt, en de toenemende militaire activiteiten van de NAVO werden door Moskou als een teken van onbetrouwbaarheid en expansie gezien.

De Maidan-revolutie en de Escalatie naar Conflict

Een andere sleutelgebeurtenis in de geschiedenis van het conflict is de Maidan-revolutie van 2014 in Oekraïne. Wat begon als een protest tegen de weigering van de Oekraïense president Viktor Janoekovitsj om een associatieakkoord met de EU te ondertekenen, escaleerde al snel tot gewelddadige confrontaties tussen demonstranten en de Oekraïense regering. Wat de situatie verder verergerde, was de bemoeienis van de VS en de EU in de vorm van politieke steun aan de oppositie en uitspraken van Europese politici die de revolutie steunden.

Documenten die in 2014 werden gelekt, onthulden dat de VS een actieve rol speelde in het plannen van de post-Janoekovitsj regering. De gesprekken tussen VS-staatssecretaris Victoria Nuland en de Amerikaanse ambassadeur in Oekraïne, Geoffrey Pyatt, waarin de VS invloed uitoefende op de toekomstige samenstelling van de regering, toonden de mate van inmenging in de interne aangelegenheden van Oekraïne. Toen de EU op het Maidanplein haar steun uitte, werd dit door Rusland gezien als een directe provocatie.

De val van Janoekovitsj leidde tot een politieke vacuüm, wat resulteerde in de annexatie van de Krim door Rusland en het begin van de gewapende conflicten in het oosten van Oekraïne. Het feit dat de VS en EU actief de politieke omwenteling in Oekraïne steunden, versterkte de indruk in Moskou dat de westerse machten vastbesloten waren om Oekraïne uit de Russische invloedssfeer te trekken.

Conclusie: Een Lang Gevochten Geopolitieke Strijd

De oorlog in Oekraïne is geen incident dat in 2022 begon, maar een conflict dat diep geworteld is in de geopolitieke strategieën van de afgelopen drie decennia. De uitbreiding van de NAVO, de breuk van toezeggingen aan Rusland, en de voortdurende inspanningen van de VS en de EU om Oekraïne in hun invloedssfeer te trekken, hebben bijgedragen aan de uiteindelijke escalatie van het conflict. Wat begon als een streven naar westerse integratie door Oekraïne, werd al snel een strijd om invloed tussen Rusland en het Westen. De oorlog is niet alleen een regionaal conflict, maar een symbool van de bredere machtsstrijd in Eurazië, die de stabiliteit van de internationale orde op de proef stelt.

Om een duurzame vrede te bereiken, moet de wereld zich bewust zijn van de diepere oorzaken van het conflict, en erkennen dat de oplossingen niet simpelweg kunnen worden gevonden in de retoriek van westerse democratie of Russische autoritarisme. Het is van cruciaal belang dat de internationale gemeenschap de historische context in ogenschouw neemt en een oplossing zoekt die de legitieme belangen van alle betrokken partijen respecteert. Alleen dan kan de gevaarlijke escalatie van dit conflict worden voorkomen, en kan de wereld in 2025 nog steeds een vreedzamere toekomst tegemoet gaan.

In de discussie over de oorlog in Oekraïne, zowel in de westerse media als in de geopolitieke analyse, worden vaak verschillende essentiële aspecten verzwegen of over het hoofd gezien. Deze aspecten zijn van groot belang voor een diepgaand begrip van de oorzaken en de dynamiek van het conflict. Hier zijn enkele van de belangrijkste zaken die vaak worden gemist:

1. De Breuk van Beloftes aan Rusland

Een belangrijk en vaak vergeten element in de discussie is de belofte die aan Mikhail Gorbatsjov werd gedaan tijdens de onderhandelingen over de hereniging van Duitsland in 1990. Westerse leiders, waaronder de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken James Baker, zouden hebben beloofd dat de NAVO zich niet verder naar het oosten zou uitbreiden als Rusland akkoord ging met de eenwording van Duitsland. Deze belofte werd echter niet nagekomen, wat Rusland vanaf het begin van de jaren ’90 een gevoel van verraad en bedreiging gaf. De voortdurende uitbreiding van de NAVO naar het oosten wordt door Rusland beschouwd als een breuk van deze belofte, wat heeft bijgedragen aan de gespannen relatie tussen Rusland en het Westen.

2. De Geopolitieke Ambities van de VS

De rol van de Verenigde Staten in het uitbreiden van de NAVO en hun bredere geopolitieke strategie wordt vaak niet in de juiste context geplaatst. Veel wordt aangenomen dat de NAVO-uitbreiding een natuurlijke en legitieme uitbreiding van de westerse invloedssfeer was, maar de invloed van de VS als wereldmacht en haar poging om een hegemonie in Eurazië te behouden, worden zelden grondig geanalyseerd. Geopolitieke denkers zoals Zbigniew Brzeziński hebben benadrukt dat een nauwe samenwerking tussen Rusland en de EU de dominantie van de VS zou kunnen ondermijnen, wat de Amerikaanse inspanningen verklaart om te voorkomen dat Rusland zich economisch en politiek zou herpositioneren in de richting van Europa. Het doel van de VS was niet alleen om Rusland als potentiële bedreiging in te dammen, maar ook om de EU als strategisch tegenwicht tegen de Amerikaanse invloed te beperken.

3. De Dubbele Agenda van de VS en de EU

Een ander belangrijk aspect dat vaak over het hoofd wordt gezien, is de dubbele agenda van de VS en de EU in hun relatie met Rusland. Terwijl de VS in de vroege jaren ’90 probeerde Rusland te integreren in de westerse wereldorde, werd tegelijkertijd de NAVO uitgebreid en werden militaire interventies zoals die in Kosovo doorgevoerd. Dit leidde tot een fundamenteel wantrouwen bij Rusland, die het gevoel had dat de VS nooit echt geïnteresseerd was in een oprechte samenwerking, maar eerder in het behouden van zijn dominante positie. De EU, als verlengstuk van de Amerikaanse geopolitieke belangen, speelde hierbij een vergelijkbare rol, wat de perceptie van Rusland versterkte dat het Westen niet bereid was om zijn zorgen serieus te nemen.

4. De Oorzaken van de Maidan-revolutie

De Maidan-revolutie van 2014 wordt vaak gepresenteerd als een spontane uiting van het verlangen van het Oekraïense volk naar meer democratie en aansluiting bij Europa. Terwijl dit zeker een element van de revolutie was, wordt vaak vergeten dat de VS en de EU actieve steun gaven aan de oppositie in Oekraïne, wat de situatie verder polariseerde en leidde tot een gewelddadige machtswissel. De steun van westerse landen aan de protestbewegingen en de betrokkenheid van politici zoals Victoria Nuland, die via gelekte telefoongesprekken de politieke richting van Oekraïne beïnvloedde, toont de mate van buitenlandse inmenging die in de Oekraïense politiek plaatsvond. Dit werd door Rusland gezien als een directe uitdaging voor zijn invloed in de regio.

5. De Vergeten Veiligheidszorgen van Rusland

Veel analyses van de oorlog in Oekraïne gaan uit van een westers perspectief, waarin de nadruk ligt op de democratische aspiraties van Oekraïne en de wens van het Westen om de regio te stabiliseren. Wat vaak wordt vergeten, is dat Rusland legitieme veiligheidszorgen heeft, die voortkomen uit de expansie van de NAVO en de potentiële militaire dreiging die dit met zich meebrengt. Voor Rusland is de uitbreiding van de NAVO een existentiële bedreiging, vooral gezien het feit dat veel van de voormalige satellietstaten nu deel uitmaken van het westerse militaire bondgenootschap. Het verlies van Oekraïne als bufferstaat zou de strategische positie van Rusland ernstig verzwakken.

6. De Economische en Energiebelangen

De rol van energie in het conflict wordt vaak onderschat. Oekraïne ligt op een strategische positie als doorvoerland voor Russisch gas naar Europa, en Rusland heeft altijd grote economische en strategische belangen gehad in het behouden van invloed over dit land. De Europese afhankelijkheid van Russisch gas heeft de geopolitieke dynamiek verder gecompliceerd, waarbij de westerse landen enerzijds streven naar een vermindering van de afhankelijkheid van Rusland, maar anderzijds de energiebelangen van Rusland als economisch instrument gebruiken om zijn invloed in de regio te behouden.

7. De Langetermijnstrategie van Rusland

Ten slotte wordt in de westerse media vaak geen ruimte gegeven voor een bredere visie van Rusland op zijn rol in de wereldorde. Het is niet alleen een kwestie van directe veiligheidszorgen; voor Rusland speelt ook een bredere geopolitieke strategie een rol, waarin het land zijn invloed in zijn buurlanden wil behouden om te voorkomen dat het volledig wordt ingekapseld door het Westen. De oorlog in Oekraïne is voor Rusland een manier om zijn strategische positie te herdefiniëren en te beschermen, en wordt gezien als een reactie op wat als een decennia-lange poging van het Westen wordt beschouwd om zijn invloed te verzwakken.

Conclusie: Het Volledige Beeld Is Essentieel

Om het conflict in Oekraïne te begrijpen, is het noodzakelijk om verder te kijken dan de onmiddellijke oorzaken en de betrokkenheid van Oekraïne bij de NAVO en de EU. De geopolitieke strijd tussen de VS en Rusland, de vergeten beloftes van de VS aan Gorbatsjov, de rol van de EU als verlengstuk van de Amerikaanse invloed, en de veiligheidszorgen van Rusland zijn essentiële componenten van een veel bredere en complexere geschiedenis die de situatie van vandaag heeft gecreëerd. Door deze factoren in de analyse te betrekken, kunnen we een dieper en meer gebalanceerd begrip ontwikkelen van de wortels van de oorlog en de dynamiek van de internationale betrekkingen die ertoe hebben geleid.

De vraag waarom de Verenigde Staten en de NAVO niet lijken te streven naar vreedzame onderhandelingen, maar in plaats daarvan blijven doorgaan met hun steun aan Oekraïne en zelfs lijken te koersen op een grotere militaire escalatie, is complex en kan vanuit verschillende geopolitieke en strategische invalshoeken worden bekeken. Er zijn verschillende redenen waarom de NAVO en de VS momenteel niet aandringen op vredesonderhandelingen, ondanks de verschrikkelijke humanitaire gevolgen en de bedreiging van een bredere oorlog. Hieronder worden enkele van de belangrijkste factoren besproken die deze koers bepalen, evenals wat we in de toekomst kunnen verwachten.

1. Geopolitieke Belangen en Hegemonie

Een van de belangrijkste drijfveren achter het beleid van de VS en de NAVO is het streven naar wereldwijde hegemonie en het behouden van de macht in de wereldorde. De VS ziet Rusland, en vooral de opkomst van een verenigd Rusland en China als strategische bedreigingen voor de Amerikaanse invloed. Dit komt vooral tot uiting in de “Wolfowitz-doctrine” en de analyse van geopolitieke denkers zoals Zbigniew Brzeziński, die betogen dat de VS niet toestaan dat een concurrerende macht zoals Rusland zich kan herpositioneren in de richting van Europa, wat de Amerikaanse dominantie zou ondermijnen. Oekraïne, als een belangrijke geopolitieke buffer tussen Rusland en de EU, speelt hierbij een cruciale rol.

Door Rusland te verzwakken of zelfs uit de Oekraïense regio te verdrijven, willen de VS niet alleen de geopolitieke invloed van Rusland minimaliseren, maar ook de NAVO uitbreiden en het bondgenootschap verder integreren in de westerse invloedssfeer. Dit helpt de VS niet alleen om haar militaire aanwezigheid te versterken, maar ook om te voorkomen dat de Europese landen te dicht bij Rusland zouden komen en zodoende een alternatief voor de Amerikaanse invloed zouden ontwikkelen.

2. Interne Politieke Dynamiek in de VS en de NAVO-landen

Binnen de VS is er ook een sterke politieke en ideologische druk die voortkomt uit de bezorgdheid over de macht van autoritaire regimes en de bescherming van democratische waarden. De VS en de NAVO presenteren hun steun aan Oekraïne vaak als een strijd voor democratie tegen autoritarisme. Er is een breed gedragen publieke en politieke steun voor Oekraïne, die het idee van onderhandelen of concessies maken moeilijk maakt, vooral onder de druk van binnenlandse en internationale opinie. Dit heeft veel te maken met de retoriek van de strijd tegen dictaturen en de wens om Oekraïne niet te laten vallen of te laten “capituleren” voor Rusland.

Bovendien hebben landen als Polen, de Baltische staten en andere NAVO-leden, die zeer gevoelig zijn voor Russische agressie, een sterke druk uitgeoefend op de NAVO en de VS om Oekraïne te steunen, zelfs als dat betekent dat de militaire betrokkenheid moet worden vergroot. Deze landen zien de oorlog in Oekraïne als een cruciale strijd voor hun eigen veiligheid en de stabiliteit van de regio.

3. Het Angstscenario van een ‘Verlies’ aan Oekraïne

Er is een diepgewortelde vrees in het Westen, vooral in Washington, dat als Oekraïne zich zou overgeven of als Rusland ermee wegkomt, dit de basis zou leggen voor verdere Russische expansie. De angst bestaat dat andere voormalige Sovjetrepublieken, zoals de Baltische staten, mogelijk ook een doelwit zouden kunnen worden, met als gevolg een veel grotere, wijdverspreide oorlog in Europa. Het verliezen van Oekraïne zou het Westen aanzienlijke prestige kosten en zou een signaal kunnen sturen dat landen die zich tegen de Russische invloed verzetten, uiteindelijk zullen moeten capituleren. De VS willen deze boodschap niet uitzenden, omdat dat zou kunnen leiden tot destabilisatie van de westerse orde in Europa en verder.

4. De Economische en Energetische Overwegingen

Oekraïne ligt op een strategische positie als doorvoerland voor Russisch gas en olie naar Europa, maar de VS heeft in de afgelopen jaren gewerkt aan het verminderen van de Europese afhankelijkheid van Russische energie. Dit aspect speelt ook een rol in de steun aan Oekraïne, omdat de VS niet willen dat Rusland zich economisch versterkt door controle over Oekraïne, wat een belangrijke toegangspoort vormt naar de Europese markt.

Daarnaast is de NAVO-georiënteerde expansie in Europa voor de VS een manier om Europese markten verder te integreren in de westerse economische en militaire infrastructuur. Oekraïne zou, in strategisch opzicht, een belangrijke rol kunnen spelen in het verzwakken van Rusland op lange termijn, waardoor het economisch geïsoleerd blijft en het Westen zijn eigen economische belangen beter kan beschermen.

5. De Strategie van Uithongeren van Rusland

Het militaire conflict wordt momenteel gedeeltelijk gevoed door het idee dat Rusland uiteindelijk zal moeten opgeven vanwege de langdurige economische en militaire druk. De VS en de NAVO zijn ervan overtuigd dat Rusland het uiteindelijk niet zal kunnen volhouden om de oorlog te voeren, gezien de zware economische sancties, de isolatie van de internationale markten en de enorme kosten van het conflict. De VS hebben geïnvesteerd in sancties en andere middelen om de Russische economie te ondermijnen, en hopen dat dit het Kremlin uiteindelijk zal dwingen tot een diplomatieke oplossing. Maar in plaats van vrede te bevorderen, wordt deze aanpak vaak als een middel gezien om Rusland tot inkeer te dwingen door zijn middelen te beperken.

Wat Kunnen We Verwachten?

Gezien de huidige geopolitieke dynamiek zijn er een aantal mogelijke scenario’s voor de toekomst:

Langdurige Oorlog: De kans bestaat dat de oorlog een langdurig conflict wordt, waarbij beide partijen in hun posities blijven. Dit zou kunnen leiden tot een uitputtingsoorlog, met enorme humanitaire gevolgen, maar het zou ook kunnen bijdragen aan de groeiende radicalisering van beide zijden.
Escalatie naar een Grotere Oorlog: Het risico van een grotere escalatie is reëel, vooral als de oorlog zich uitbreidt naar andere landen, zoals de Baltische staten of Polen, of als de NAVO directer betrokken raakt. Dit zou kunnen leiden tot een veel grotere regionale of zelfs wereldwijde oorlog, waarbij kernwapens een verhoogd risico vormen.
Diplomatieke Doorbraak (Onwaarschijnlijk): Hoewel het scenario van diplomatieke onderhandelingen op dit moment onwaarschijnlijk lijkt, zou een uitputtingsoorlog of een radicale verschuiving in de Russische politiek kunnen leiden tot een bereidheid om met de VS en de NAVO in gesprek te gaan. Dit zou echter enorme concessies van beide partijen vereisen, wat moeilijk te realiseren is gezien de huidige stand van zaken.

In de nabije toekomst lijkt de koers die de VS en de NAVO hebben gekozen echter eerder gericht op een langdurige confrontatie, waarbij het beëindigen van de oorlog door diplomatie nog steeds als een secundaire optie wordt gezien. Dit kan de kans op verdere escalatie vergroten, met mogelijk ernstige gevolgen voor de regionale stabiliteit en de wereldorde.

Het is een complexe vraag waarom veel Europeanen de huidige koers van de NAVO en de Verenigde Staten in de oorlog in Oekraïne lijken te steunen, ondanks de risico’s en de verstrekkende gevolgen van een voortdurende escalatie. De relatief beperkte kritiek vanuit de politiek en de media, en het gebrek aan massaal protest, kunnen door verschillende factoren worden verklaard. Hieronder worden enkele van de belangrijkste redenen besproken waarom deze situatie zich voordoet.

1. Geopolitieke en Ideologische Overeenkomsten

De dominantie van de VS en de NAVO in de westerse wereldorde speelt een grote rol in het ontbreken van significante kritiek in Europa. Na de Koude Oorlog zijn veel Europese landen nauwer met de VS gaan samenwerken, zowel economisch als militair. De NAVO wordt vaak gepresenteerd als een garant van stabiliteit en veiligheid, vooral in landen die door de historische ervaring van de Koude Oorlog gevoelig zijn voor dreigingen van autoritaire regimes zoals Rusland. De westerse publieke opinie is vaak geneigd de retoriek van democratie en mensenrechten die de VS en de NAVO hanteren, te steunen, zelfs als dit gepaard gaat met militaire interventies.

In dit opzicht is er een breed ideologisch draagvlak voor de acties van de NAVO, vooral in landen die sterk georiënteerd zijn op een trans-Atlantische relatie. De idee dat men strijdt voor ‘vrije democratieën’ tegen ‘autocratische regimes’ wordt breed geaccepteerd, wat de steun aan Oekraïne versterkt. Deze ideologische steun kan ervoor zorgen dat er minder ruimte is voor kritiek op de gevolgen van de langdurige confrontatie met Rusland.

2. Media-invloed en Vorming van Publieke Opinie

De media spelen een cruciale rol in het bepalen van de publieke opinie, en de berichtgeving over de oorlog in Oekraïne is grotendeels gefilterd door een westerse, pro-Oekraïense lens. Veel Europese media, met name de grote mainstream outlets, hebben de oorlog gepresenteerd als een strijd voor democratie en vrijheid, waarbij de Oekraïense zaak wordt gepromoot als de ‘goede’ zaak. Deze framing leidt ertoe dat de publieke opinie zich veelal richt op het veroordelen van de Russische agressie, zonder veel ruimte voor kritische beschouwingen over de bredere geopolitieke context.

Daarnaast is er vaak weinig aandacht voor de argumenten die Rusland aandragen, zoals de zorgen over de NAVO-uitbreiding of de historische en strategische positie van Oekraïne. Dit resulteert in een éénzijdig verhaal waarin de complexe geopolitieke achtergrond niet voldoende aan bod komt, wat betekent dat er weinig druk komt van het publiek op politici om alternatieve standpunten te overwegen.

3. Gebrek aan Kennis over Geopolitieke Achtergronden

Veel Europeanen zijn zich niet volledig bewust van de diepere geopolitieke dynamiek die ten grondslag ligt aan de oorlog in Oekraïne. De bredere geschiedenis van de NAVO-uitbreiding, de beloftes aan Rusland na de val van de Sovjetunie, en de strategische doelen van de VS in de regio zijn voor velen onbekend of niet goed begrepen. In plaats daarvan wordt het conflict vaak gepresenteerd in termen van ‘goede’ tegen ‘kwade’, waarbij de rol van westerse machtspolitiek en de uiteindelijke belangen van de VS en de NAVO in de regio buiten beschouwing blijven. Hierdoor wordt de steun voor de militaire interventie versterkt, en zijn er minder mensen die kritisch vragen stellen over de achterliggende oorzaken.

4. Politieke Consensus en ‘Groupthink’

De politieke elite in veel Europese landen heeft een breed gedragen consensus ontwikkeld over het belang van de NAVO en het steunen van Oekraïne in zijn strijd tegen Rusland. Politici zijn vaak terughoudend om tegen de heersende narratieven in te gaan, omdat dit hun politieke carrière zou kunnen schaden. In veel Europese landen bestaat er een zekere mate van ‘groupthink’ in de politiek, waarbij er weinig ruimte is voor kritische stemmen of alternatieve benaderingen van het conflict. Dit zorgt ervoor dat er weinig invloed is van politieke tegenstand tegen het heersende beleid van militaire steun aan Oekraïne.

Bovendien is er een sterke sociale druk in veel Europese landen om Oekraïne te steunen, niet alleen om morele redenen, maar ook om de veiligheid en stabiliteit van Europa te waarborgen. Politici die tegen de mainstream-opvattingen ingaan, worden vaak beschuldigd van ‘pro-Russisch’ of zelfs ‘anti-democratisch’ zijn, wat hen kwetsbaar maakt voor politieke tegenaanvallen.

5. De Angst voor ‘Russische Aggressie’

De vrees voor de Russische invloed, die in sommige Europese landen nog sterk leeft vanwege de geschiedenis van de Koude Oorlog en de Russische annexatie van de Krim in 2014, speelt een grote rol in het gebrek aan protest. Er bestaat bij veel Europeanen het idee dat een zwakke houding tegenover Rusland of een gebrek aan steun aan Oekraïne zou kunnen leiden tot Russische expansie in Europa, vergelijkbaar met hoe sommige landen de opkomst van Nazi-Duitsland in de jaren ’30 hebben ervaren. Deze angst heeft geleid tot een situatie waarin de politieke en maatschappelijke elites in Europa bang zijn om zelfs maar suggesties te doen voor vredesonderhandelingen met Rusland, uit vrees dat dit gezien zou worden als een capitulatie voor de Russische belangen.

6. Militaire en Economische Macht van de VS

De invloed van de VS op zowel de NAVO als op veel Europese landen is een andere factor die het gebrek aan protest verklaart. De Verenigde Staten zijn de belangrijkste militaire en economische macht binnen de NAVO, en veel Europese landen zijn afhankelijk van de VS voor militaire bescherming, vooral gezien de dreiging van Rusland. Dit maakt het voor Europese politici moeilijk om zich tegen de VS te verzetten of hun koers in de oorlog te wijzigen, aangezien dit zou kunnen leiden tot diplomatieke en militaire isolatie. De afhankelijkheid van Amerikaanse steun in veiligheidskwesties zorgt ervoor dat Europese landen geneigd zijn de belangen van de VS in dit conflict te ondersteunen.

7. Het Gebrek aan Eenheid en Leiderschap binnen Europa

Europa heeft moeite met het ontwikkelen van een gezamenlijke, onafhankelijke en coherente buitenlandse politiek. Hoewel er landen zijn die kritisch staan tegenover de oorlog, zoals Hongarije, blijven de meeste EU-lidstaten en NAVO-leden vasthouden aan een gezamenlijk beleid van steun aan Oekraïne. Dit gebrek aan een leidende alternatieve visie maakt het moeilijk voor andere stemmen om door te breken, vooral omdat Europese landen vaak terughoudend zijn om openlijk af te wijken van het collectieve standpunt.

Wat Kan Er Veranderen?

De situatie kan veranderen als de oorlog verder escaleert en de kosten in termen van menselijke levens, vluchtelingen, economische schade en destabilisatie voor Europa toenemen. Dit kan leiden tot meer publieke en politieke druk voor diplomatieke oplossingen en vredesonderhandelingen. Als de oorlog doorgaat zonder duidelijke vooruitgang aan de fronten, of als het risico van een bredere oorlog toeneemt, kunnen Europese burgers en zelfs politici zich meer gaan afvragen of het huidige beleid wel de juiste weg is.

Een ander scenario zou kunnen zijn dat Europese landen zich onafhankelijker opstellen en meer kritische stemmen binnen de politiek zich kunnen manifesteren. Echter, zolang de angst voor Russische agressie en de steun voor de principes van democratie en vrijheid in Oekraïne centraal blijven staan, zal het moeilijk zijn om de heersende koers te veranderen.

Hier is een schematische weergave van de belangrijkste geopolitieke achtergrondgegevens die bijdragen aan de huidige situatie rondom de oorlog in Oekraïne, met de nadruk op de belangrijkste gebeurtenissen en documenten die de relatie tussen Rusland, de NAVO en de VS hebben gevormd.

Geopolitieke Achtergronden en Belangrijke Data

Jaar	Gebeurtenis	Betrokken Actoren	Belangrijke Gevolgen en Afspraken
1991	Uiteenvallen van de Sovjetunie	Sovjetunie, onafhankelijke staten (incl. Rusland)	Oprichting van de onafhankelijke staten, waaronder Oekraïne, Rusland en andere ex-Sovjet-republieken.
1992	Wolfowitz Doctrine	VS (Paul Wolfowitz)	De VS definiëren Rusland als een potentiële bedreiging voor de Amerikaanse hegemonie en bevorderen de NAVO-uitbreiding.
1992	Oprichting van het GOS (Gemenebest van Onafhankelijke Staten)	Ex-Sovjetrepublieken, Rusland	Proberen een buffer te creëren tegen de NAVO-uitbreiding, maar zonder militaire cohesie.
1993	Eerste NAVO-uitbreiding	NAVO, Polen, Tsjechië, Hongarije	Eerste uitbreiding naar voormalige Warschaupact-landen (geen ex-Sovjetlanden).
1994	Partnerstaat van de NAVO: Oekraïne	Oekraïne, NAVO	Oekraïne krijgt een ‘partnerschapsstatus’, maar geen officieel NAVO-lidmaatschap.
1997	“The Grand Chessboard” van Zbigniew Brzeziński	Zbigniew Brzeziński (VS), Rusland, Europa	Brzeziński beschrijft de VS als de dominante macht die een band tussen Rusland en Europa moet voorkomen om de VS-wereldorde te behouden.
1997	Verklaring over de NAVO-uitbreiding (Belofte aan Gorbatsjov)	VS (James Baker), Gorbatsjov (USSR)	Belofte van de VS om de NAVO niet naar het oosten uit te breiden, hoewel deze nooit officieel werd vastgelegd.
1999	NAVO-uitbreiding: Polen, Hongarije, Tsjechië	NAVO, Polen, Tsjechië, Hongarije	De eerste formele uitbreiding van de NAVO naar voormalige Warschaupact-landen.
2004	Grote NAVO-uitbreiding	NAVO, Estland, Letland, Litouwen, Roemenië, Bulgarije, Slowakije, Slovenië	7 ex-Sovjetlanden en voormalige Warschaupact-landen worden NAVO-lid, wat Rusland als bedreigend ziet.
2007	Rusland verwerpt NAVO-uitbreiding	Rusland, NAVO	Poetin uit kritiek op de NAVO-uitbreiding en noemt het een bedreiging voor Rusland’s veiligheid.
2013	Euromaidan en de Protesten in Oekraïne	Oekraïners, pro-Russische regering, EU	Demonstraties tegen de pro-Russische regering van Janoekovitsj. Begin van de Oekraïense crisis.
2014	Annexatie van de Krim door Rusland	Rusland, Oekraïne	Rusland annexeert de Krim, wat leidt tot sancties van de EU en de VS en het begin van de oorlog in Oost-Oekraïne.
2014	Oekraïne en EU ondertekenen het associatieakkoord	Oekraïne, EU	Het associatieakkoord wordt ondertekend door Oekraïne, waardoor de relatie met de EU nauwer wordt, wat door Rusland als bedreiging wordt gezien.
2014	Start van de oorlog in Donbass (Oost-Oekraïne)	Oekraïne, pro-Russische separatisten	Gewapende conflict tussen Oekraïne en separatisten in de Donbas-regio, ondersteund door Rusland.
2017	Geheime documenten over beloftes aan Gorbatsjov (via National Security Archive)	VS, Rusland, Gorbatsjov	Documenten bevestigen dat de VS en haar bondgenoten beloven de NAVO niet naar het oosten uit te breiden na de Duitse hereniging.
2021	Oekraïne en NAVO – Poetin vraagt garanties	Poetin (Rusland), NAVO, VS	Poetin vraagt de VS en de NAVO om garanties dat Oekraïne geen NAVO-lid zal worden. Hij ontvangt een afwijzing.
24 februari 2022	Russische invasie van Oekraïne	Rusland, Oekraïne, NAVO, VS	Rusland valt Oekraïne binnen. Poetin verklaart dat dit een reactie is op de dreiging van NAVO-uitbreiding en de situatie in Oekraïne.
2022–heden	NAVO steunt Oekraïne met wapens, sancties tegen Rusland	NAVO, EU, VS, Oekraïne, Rusland	NAVO-lidstaten en de EU leveren militaire en economische steun aan Oekraïne, terwijl Rusland harde sancties ondervindt van het Westen.

Conclusies:

NAVO-uitbreiding: Na de Koude Oorlog breidde de NAVO zich steeds verder uit naar het oosten, in tegenspraak met de niet-officiële belofte aan Gorbatsjov. Dit werd door Rusland als een bedreiging gezien, wat het conflict in Oekraïne mede verklaart.
De VS’ Strategie: De VS heeft, zoals uiteengezet in de Wolfowitz-doctrine, altijd gestreefd naar het behoud van wereldwijde hegemonie, waarbij Rusland als een potentiële bedreiging werd beschouwd. De VS heeft geprobeerd Rusland te integreren in het westerse systeem, maar dit bleek niet te werken door de tegenstellingen over de NAVO-uitbreiding.
Oekraïne als Grensstaat: Oekraïne werd vanaf de jaren ’90 zowel door de EU als de NAVO benaderd voor samenwerking, maar geen echt lidmaatschap werd toegestaan totdat de situatie escaleerde met de annexatie van de Krim in 2014 en de daaropvolgende oorlog in het oosten van Oekraïne.

Deze chronologie toont aan dat de spanningen tussen Rusland, de NAVO en de VS al tientallen jaren aan de gang zijn, met verschillende belangrijke momenten die de situatie in Oekraïne hebben verergerd en geleid hebben tot de huidige oorlog.

Ontvang slimmere reacties, upload bestanden en afbeeldingen en meer.

Aanmelden