Vergrijzing of verzilvering

We lezen in de krant en we horen op de radio dat de groep ouderen steeds gro­­ter wordt. Allerlei cijfers maken duidelijk dat de ver­grij­­zing een probleem wordt. De zorg is de groei van de groep ou­de­ren. De AOW-kos­ten zullen daardoor toenemen, evenals de ziek­te­kos­ten en de kos­ten voor de bejaardenzorg zullen stij­gen. Steeds min­der men­sen moeten de kost verdienen voor een groter wordende groep ‘niet’-wer­­ken­den.

Publicagtie in ‘Gereformeerd Weekblad’
datum: februari 1997 (11)
auteur: Dineke van Kooten

Deze zorg wordt door de feiten onderbouwd, maar mijns inziens ook door onze kijk op ouder-worden. Immers hoe kijken wij – afgezien van de stij­ging van de kos­ten en de zorg hoe dat gefinan­cierd moet worden – tegen het ou­der worden aan?

Uit een onderzoek naar de opvatting van jongeren over be­jaar­den komt dui­de­lijk naar voren dat bejaarden vaak worden ge­zien als niet-creatieve, slome denkers en als personen die zich niet meer ontwikkelen, die niets meer bij­leren en die ook niets meer bij te dragen hebben. Verder is ‘oud’ voor veel jon­ge­ren het­zelfde als on­gezond, gebrekkig en lelijk.

Maar hoe komen jongeren aan zo’n beeld?

Daarvoor zijn diverse oor­­zaken aan te wijzen:

* Door de ontwikkelingen van de (natuur)wetenschappen en de tech­niek slaagde de mens erin zich grotendeels te bevrijden van het on­derworpen zijn aan de natuurkrachten. Datgene wat hij vroeger aan God of aan de grillen van de natuur moest overlaten, kon hij ge­leidelijk meer en meer beheersen en naar zijn hand zetten. Maar het proces van ouder worden kunnen we niet tegengaan. Dat ver­oorzaakt machteloosheid waarvoor we ons het liefst afsluiten. En als het even kan er ons van afkeren en de last van deze ‘a­f­ta­­ke­ling’ bij ouderen neerleggen.
* De reclame laat zien hoe belangrijk: jong, gezond, slank en snel is. Ze laten zien hoe dat bereikt kan worden met allerlei pro­ducten van de eerste levensbehoeften tot aan luxe goederen toe. Dat we eens ouder wor­den, wordt buiten beeld gehouden. Laat staan, dat men gebruik maakt van de eigenschappen van ouderen zoals: wij­s­heid, ervaring, etc.
* Veel mensen vinden dat de zin van het leven bestaat uit werken. Als zij dan ook door hun leeftijd gedwongen worden te stoppen met werken, wordt voor hen het leven zinloos. Met name jongeren kijken op deze manier tegen het ouder wor­den aan.
* Als wij, volwassenen, betaald werk als het hoogste goed zien en de senioren jaren als een pe­ri­o­de van verveling, ver­een­za­ming, nut­­teloosheid, slechte ge­zond­heid en onaantrekkelijkheid, dan is het waarschijnlijk dat we ons bewust en onbewust naar deze ne­ga­tie­­ve beelden richten.
* De middengeneratie draagt niet alleen zijn per­­­­soonlijke verwach­tingen van oud wor­den aan jon­ge­ren over, maar ook hun voor­beeld doet jongeren volgen in het om­gaan met oude­ren. Vinden wij dat we bejaarden niet meer voor ‘vol’ kunnen aan­zien, dat wij bij­voorbeeld af en toe gewoon be­slis­singen voor ‘hun eigen bestwil’ moeten nemen? Als wij zo over senioren pra­ten, wat verwachten wij dan van onze kin­deren tegen de tijd dat wij zo oud zijn?

Maar hoe willen wij dan oud zijn of oud worden?

Veelal zijn wij bang dat we als we oud zijn afgewezen of verlaten wor­den. We zijn bang dat we als een last zullen worden gezien. Dat men zich aan ons zal ergeren, ons zal uitlachen of dat men ons als waar­de­loos zal beschouwen. We zijn bang dat we er alleen voor te komen staan.

Het vraagt dus wel een ommekeer in ons denken. Wij zouden in onze ou­­derdom en in het uur van onze dood gees­te­lij­ke vrijheid uit­stra­len als wij zouden zeggen dat wij:
* dank­baar zijn voor ons leven.
* verlangen te ver­geven en vergeving te ontvangen.
* vol hoop zijn dat zij die van ons hielden, hun leven in vreugde en vrede zouden voortzetten, en vol ver­trouwen zijn dat de Heere Je­zus die ons roept, ieder­een zal leiden die op de een of andere ma­nier deel van ons leven is geweest.
* be­seffen dat we gebor­gen zijn in Gods hand – wat er verder ook ge­­­beurt – dan hebben we niets of niemand meer te vrezen, dan kun­­nen we met een onwankelbaar vertrouwen door ouder worden.
* van daaruit anderen voor ons kunnen laten zorgen. We worden steeds meer kind. We leven dan steeds meer van de genade. En ge­ven anderen de gelégenheid om voor ons te zorgen.

Als we zo verlangen oud te worden, zijn we niet alleen onder­deel van de vergrijzing, maar kennen we ook een verzilvering. Dan is het een gezegende ouderdom, ook al zijn we misschien één van die ouderen wiens bestaan wèl gekenmerkt wordt door zwakte, ge­bro­ken­heid en totale afhankelijkheid.

Deze keuze vraagt van de middengeneratie en van jongeren dat ze voor oudere en stervende mensen zorgen met alle tederheid en lief­de, zoals God dat van ons vraagt. Als we deze keuze doen, dan zullen we in staat zijn het gelaat van Jezus te zien in de oude­ren, maar ook in de armen, de ver­slaafden en in hen die leven met aids en kanker. Het is de keuze van het menselijk hart dat diep ge­­raakt is door de Geest van Jezus en daardoor in staat is die Geest over-al te herken­nen waar er mensen hun krachten verliezen en ster­ven.

Dan kunnen we aanwezig zijn op talloze manieren: met woorden, met een gebed of een zege­ning, met een tedere aanraking, met luiste­ren, met er gewoon te zijn. Maar op al deze wijzen kunnen we uit­druk­­king geven aan ons geloof dat zij voor wie we zorgen kostbaar zijn in Gods ogen. Door er te zijn voor anderen, naast hen te staan en voor hen te zorgen, willen we deze heilige waarheid blij­ven verkon­digen. Dan is er geen angst meer voor de vergrijzing, dan zullen de toekomstige werkenden met liefde ouderen een kans ge­ven hun leven te verzil­veren en zal het vergrijzingsbeeld van de jon­ge­ren veranderen.