Het Christus mysterie – Richard Rohr
In ‘Het Christus mysterie, Hoe Gods tegenwoordigheid alles wat je ziet, hoopt en gelooft kan veranderen’ komt de franciscaan Richard Rohr met een bevrijdende, bewustzijnsverruimende boodschap. Christus is overal om ons heen aanwezig.
Richard Rohr komt in het radicaal theologische boek ‘Het Christus mysterie’ met een voor westerse christenen prikkelende stelling over de naam Jezus Christus. De betekenis van het woord Christus is niet (zoals velen denken) de achternaam of eretitel van Jezus, maar een aanduiding die veel universeler en verstrekkender is dan slechts horend bij de man uit Nazaret. Voor wie deze fundamentele waarheid ontdekt, wordt het christelijk geloof veel meer dan de belijdenis dat Jezus God is. Je leert zien dat God zijn hele schepping doordringt en overal om ons heen aanwezig is. Hij is te ontmoeten in iedereen die je tegenkomt. De franciscaan Richard Rohr verbindt de kloosterspiritualiteit en mystiek met grote thema’s. Eerder schreef hij ‘De goddelijke dans’. ‘Rohr ziet Christus overal, en niet alleen in mensen.’
Zijn boek is geen hersenkraker, maar breekt op intelligente wijze het hart open. Hij heeft naar eigen zeggen geen expliciet theologisch boek geschreven, al is er veel theologie in te vinden. Rohr is geworteld in het christendom, citeert uit de Bijbel, de kerkvaders, de oosters-orthodoxe traditie, het werk van Etty Hillesum, Simone Weil, Julian van Norwich, monastieke en literaire bronnen. Hij heeft opvallend veel aandacht voor de vrouwelijke stem.
Zijn boodschap herhaalt hij steeds opnieuw in andere woorden, maar de diepte en reikwijdte ervan sijpelen langzaam door (‘grote ideeën hebben tijd nodig om te landen’, zegt hijzelf).
Hij herdefinieert de christelijke traditie, doorbreekt vastgeroeste gods- en wereldbeelden, ingesleten gedachtenpatronen en hiëarchieën. ‘Als ik besef dat de wereld om mij heen zowel de plek is waar God zich verbergt als openbaart, kan ik niet langer een betekenisvol onderscheid maken tussen het natuurlijke en het bovennatuurlijke, het heilige en het profane.’
Het allesomvattende project van Rohr in zijn nieuwe boek is om ‘Jezus’ te onderscheiden van ‘Christus’. Aan het begin stelt hij de vraag: ‘Op welke manier is Christus’ functie of rol anders dan die van Jezus?’ Zijn antwoord is dat ‘Jezus’ beperkt, specifiek en aan de aarde gebonden is, terwijl ‘Christus’ onbeperkt, universeel en kosmisch is. Rohr schrijft: ‘Christus … was duidelijk niet zomaar Jezus van Nazareth, maar iets veel groters.’
Het boek begint enigszins prikkelend met een opdracht aan zijn overleden labrador, in wie de schrijver ook Christus zag. Het goddelijk DNA is in elk schepsel, in heel de schepping aanwezig – of we ons daarvan bewust zijn of niet. Jezus is het ‘licht van de wereld’, het Licht maakt dat je alle andere dingen ziet. ‘In Jezus Christus wordt Gods eigen, brede, diep en alles omarmende wereldbeeld voor ons toegankelijk gemaakt.’ Christus is een andere naam voor alle dingen, Hij heeft de dingen lief door de dingen te worden, zegt Rohr. Maar al is God overal, Rohr is geen pantheïst. ‘God is binnen in alle dingen, maar overstijgt de dingen ook.’
Christus was er al voordat Jezus werd geboren, zegt Rohr. Hij maakt onderscheid tussen de Jezus uit de Bijbel en de Christus die was en is van alle tijden. (‘Denken we echt dat God 13,7 miljard jaar lang niets te zeggen had en pas begon te spreken tijdens de laatste nanoseconden van de geologische tijd?’) De schepping is de ‘eerste Bijbel’. De eerste incarnatie – God die zich verbindt met het universum – vindt plaats in Genesis 1. Het begint met licht. ‘Christus is God’ en ‘Jezus is de manifestatie van God in de tijd is.
Rohr schrijft vanuit zijn ervaring en compassie met de lijdenden in de wereld. Hij doet zich niet vromer voor dan hij is. ‘In de afgelopen tien jaar heb ik weinig spiritueel ‘gevoel’ gekend, noch van vertroosting, noch van troosteloosheid’, zegt hij. ‘De meeste dagen heb ik er gewoon simpelweg voor moeten kiezen om te geloven, lief te hebben en te vertrouwen.’
Het boek bestaat uit twee delen. In het eerste beschrijft Rohr de ‘universele en diepere werkelijkheid in het hart van alle dingen’, het Christus-mysterie. In het tweede deel vraagt hij zich af wat het einddoel is, voor ieder van ons – en voor de kosmos. Hij ziet een doelgerichte beweging in de geschiedenis, een evolutie die wordt voortgestuwd door Gods liefde, waarbij niets en niemand wordt uitgesloten. In dit deel behandelt hij uiteenlopende thema’s. Heel boeiend, maar het kent niet de dwingende concentratie van het eerste deel en waaiert uit.
Het Christusmysterie is een boek om te herlezen. Rohr schudt je wakker, voert je naar een ervaring van ontzag voor de ‘Volle Werkelijkheid’. ‘Dat ontzag kan door van alles in gang gezet worden: door een toegewijde onderzoeker, een oude man die het strand opruimt, een vrouw die een tweede mijl gaat voor haar naaste, een brave uitgelaten hond die je gezicht likt, of de opstijgende duiven op het plein.’ Christus doordringt alles wat is. Hier is een franciscaan aan het woord die evenals zijn heilige voorganger de wolf zijn broeder noemt en heel de schepping bezingt – in een nieuw lied.
