Generatiekloven
‘Het is niet eenvoudige om een beoogd opvolger van een familiebedrijf te zijn’, verzuchtte onlangs boer Arie aan zijn keukentafel. Hij had net met veel trots het bedrijf laten zien en nu zaten we samen in de nieuwe energieneutrale woning op het erf.
‘Je wordt gevierendeeld.’, gaat hij verder. ‘De maatschappij kijkt je met de nek aan omdat je veroorzaker schijnt te zijn van het CO2-probleem. De politiek lijkt alle boeren uit Nederland weg te willen hebben naar megaboerderijen in de woestijn in Qatar. De subsidies en de bankleningen waren vroeger niet aan te slepen en zijn nu de strop om onze nek geworden. En mijn eigen vader denkt dat het nog de goede oude tijd is en dat we ons van niets moeten aantrekken en doen wat we altijd deden. Ik lig er nachten wakker van.’ Hij schenkt de koffie in en zegt met twinkeling in zijn ogen: ‘En toch kruipt het boerenbloed door mijn aderen waardoor ik niet anders kan en ik heb de ambitie om er een pracht bedrijf van te maken, zodat duurzaamheid, dierenwelzijn en biodiversiteit voorop staan.’
Ik vraag hem: ‘Waarom?’ Hij kijkt mij verbaasd aan, alsof ik echt iets doms zeg. ‘Weet je hoe geweldig het is met de natuur bezig te zijn? De dieren te zien groeien en te zien hoe alles met elkaar verbonden is?’ Ja, dat zag ik aan hem toen hij mij een rondleiding gaf op het bedrijf!
Ik was door boer Arie uitgenodigd om met hem te praten over de generatiekloof. Hoe doe je dat als je vader Gerrit het bij het oude wil houden en jij vol nieuwe plannen zit? Plannen: van een gangbaar melkveebedrijf naar een biologisch melkveebedrijf, dat samenwerkt met (o.a. agrarische) buurboeren, om zo een mooie kringloop te creëren en goede producten af te leveren. Plannen die je nu niet kunt uitvoeren, omdat je vader het tegenhoudt. Je handen jeuken. Je staat te popelen. Het enige wat je hoort van de belangrijkste man in je leven is: ‘nee! Je wacht maar tot ik dood ben! Ik doe aan die flauwe kul niet mee! Ze verzinnen elke keer wat nieuws!’
Dit is typisch een generatiekloofprobleem: de oudere generatie, die het bedrijf heeft opgebouwd en groot heeft gemaakt, en de jongere generatie die het bedrijf nu leidt of gaat leiden. De oudere generatie hecht vaak veel waarde aan traditie, ervaring en langetermijndenken, terwijl de jongere generatie meer gericht is op vernieuwing, innovatie en flexibiliteit. De één kijkt achteruit: ‘kijk eens dít heeft altijd gewerkt en daarom doen we het zo.’ De ander kijkt vooruit: ‘we kunnen vernieuwen! Er zijn zoveel mogelijkheden binnen de opgelegd overheidsbeperkingen.’
Zal ik eens 10 problemen op een rijtje zetten waar generatiekloven over gaan? Daar gaan we:
1) Verschillen in waarden en normen kunnen leiden tot conflicten over zakelijke beslissingen.
2) Oudere generaties kunnen moeite hebben met het accepteren van veranderingen en innovaties die door jongere generaties worden voorgesteld.
3) Jongere generaties kunnen moeite hebben met het respecteren van ervaring en autoriteit van oudere generaties binnen het bedrijf.
4) Communicatiestijlen kunnen leiden tot misverstanden en frictie binnen het bedrijf.
5) Verschillen in technologische kennis en vaardigheden kunnen leiden tot conflicten over de beste manier om het bedrijf te runnen.
6) Oudere generaties kunnen moeite hebben met het loslaten van controle en het overdragen van leidinggevende taken aan jongere generaties.
7) Jongere generaties kunnen moeite hebben met het respecteren van tradities en het behouden van de bedrijfscultuur die door oudere generaties is opgebouwd.
8) Conflicten over opvolging en leiderschap kunnen ontstaan als verschillend wordt gedacht over wie het bedrijf moet leiden.
9) Verschillen in arbeidsethos, leiderschapsstijlen en werkstijlen kunnen leiden tot spanningen binnen het bedrijf.
10) Gebrek aan open communicatie en begrip kan leiden tot misverstanden en conflict binnen het familiebedrijf.
En als toegift: 11) : De oudere generatie gunt de jongere generatie niet de gelegenheid om fouten te maken om zo van hun fouten te kunnen leren!
Veelal trekken de jongeren aan het kortste eind en als de oudere overstag gaan, dan voelen ze zich afgeserveerd. Logisch dat deze spanningen vaak een negatieve invloed hebben op zowel de persoonlijke relaties binnen de familie als op het bedrijf zelf.
Het klinkt eenvoudig, voor al deze punten is er één oplossing: het is belangrijk dat alle betrokken partijen openstaan voor dialoog. Het is nodig om elkaars verhaal, elkaars verlangen en drive open aan te horen. Het is essentieel dat de oudere generatie bereid is om de ideeën en perspectieven van de jongere generatie serieus te nemen en te luisteren naar hun voorstellen voor verandering. Maar dat is ook het probleem, want je kent elkaar door en door. Je weet hoe de ander er over denkt! Je blijft toch zeggen wat je wilt, waardoor je krijgt te horen wat je altijd hoort. Dat patroon doorbreek je door een externe coach of adviseur, iemand die meerzijdig partijdig is en dus aan beide meningen en ervaringen ruimte kan bieden, zodat de ander het even op een andere manier kan horen en daardoor op een andere manier kan reageren.
Door zo regelmatig met elkaar in gesprek te gaan en de problemen of onenigheden bespreekbaar te maken, kunnen de conflicten verstommen en met begrip voor elkaar, gezocht worden naar een oplossing en mogelijkheden die beide passen, maar ook voorsorteren op de toekomst, zodat de harmonie in het bedrijf, maar ook in de familie kan herstellen.
Dat was ook de uiteindelijke ervaring van Arie en Gerrit. Het was een lange reis met veel hobbels, maar uiteindelijk kwam er begrip en ontstonden de mogelijkheden voor een nieuwe toekomst in harmonie voor het familiebedrijf.
Voel je zelf in een vergelijkbare situatie zitten, neem dan een familiebedrijvencoach in de armen, die is het gewend om het onbespreekbare, bespreekbaar te maken.
