De Hoge Raad ontving duizenden brieven van burgers die zich ‘soeverein’ verklaren

Desinformatie vormt een steeds grotere bedreiging voor de democratische rechtsorde, zegt de president van de Hoge Raad. Ze ontving duizenden brieven van afgehaakte burgers, vol met nepnieuws.

auteur: Bart Zuidervaart
datum: 1 december 2023
website: https://www.trouw.nl/binnenland/de-hoge-raad-ontving-duizenden-brieven-van-burgers-die-zich-soeverein-verklaren~bcad0938/

Dineke de Groot maakte persoonlijk mee hoe ellendig het verspreiden van nepnieuws kan zijn. De president van de Hoge Raad hield in 2021 in de Letse hoofdstad Riga een toespraak over constitutioneel recht. Na afloop verscheen de tekst online. “Iemand pikte het op, voegde enkele zelfverzonnen zinnen toe en plaatste er een bericht op Twitter over”, vertelt ze. Daarna ging het mis.
Er verschenen vervelende reacties onder, zag De Groot. “Iemand schreef: ‘Die kerel moet dood’. Toen ben ik gestopt met lezen.”

Nee, ze schrok er niet van. “Ik betrek het niet op mezelf. Ik ben immers geen kerel, haha.” Maar ze zegt ook, in alle ernst, dat het verspreiden van desinformatie een steeds grotere bedreiging vormt voor de democratische rechtsorde. “Dat is helaas de wereld waarin we nu leven.” Het baart haar grote zorgen.

In het gebouw van de Hoge Raad in Den Haag, staan liefst negentien verhuisdozen gevuld met opmerkelijke brieven. Ze zijn afkomstig van burgers die zich ‘autonoom’ of ‘soeverein’ verklaren. Deze mensen willen niets meer met de overheid te maken hebben, weigeren nog boetes en belasting te betalen en denken dat ze een vrij en onbezorgd leven kunnen leiden, niet gehinderd door instanties.

Opeenstapeling van nepnieuws

De president van de Hoge Raad heeft ze niet geteld, maar het gaat om duizenden stuks. Het zijn standaard formulieren die burgers van internet hebben geplukt. In die brieven wordt verwezen naar instanties die niet bestaan, zoals de Hoge Raad van de Kinderen of de Hoge Raad van de Mensenkinderen en naar rechterlijke uitspraken die nooit zijn gedaan, vertelt De Groot. “Het is een opeenstapeling van nepnieuws. Die brieven bleven maar binnenkomen. We keken elkaar aan en dachten: wat gebeurt hier? En wat moeten we er mee?”

De Hoge Raad is terughoudend met openbare uitlatingen. De instantie is de hoogste rechter in straf-, belasting- en civiele zaken en treedt in de regel alleen naar buiten over specifieke gevallen. Begin oktober sprak De Groot er wel over op een bijeenkomst met medewerkers. Ze vertelde hen dat de mensen die deze formulieren opsturen ‘denken dat de overheid ze na hun geboorte hun vrijheid heeft afgepakt toen er aangifte van hun geboorte werd gedaan, of toen ze automatisch een burgerservicenummer kregen. Ze zeggen dat ze zelf willen bepalen in hoeverre ze verplichtingen jegens de overheid aanvaarden(…) De mensen die deze formulieren opsturen, hebben er onvoldoende oog voor dat iedereen in dit land is gebonden aan de wetten en regels die in dit land gelden’. En: ‘De Hoge Raad kan met die post niets en doet er niets mee’.

De Groot praat er nu alsnog in het openbaar over, omdat, vindt ze, ‘we moeten proberen het verhaal te begrijpen waarom mensen dit doen’. Zelf heeft ze het antwoord niet. “Dit is een maatschappelijk probleem. Deze burgers hebben de overheid volledig de rug toegekeerd, met verstrekkende gevolgen. Ze denken zelf te kunnen kiezen welke belasting ze wel en niet hoeven te betalen. Of ze claimen schadevergoeding bij de staat omdat ze jarenlang ten onrechte betaald zouden hebben voor diensten van de overheid. Het gaat veelal om kwetsbare burgers, die op deze manier nog verder wegzakken in de ellende.”

Mensen die nergens meer in geloven

De president probeert zich te verplaatsen in deze mensen. Je verdrinkt in schulden en denkt door een brief te schrijven aan de Hoge Raad in één keer verlost te zijn van de problemen. Totdat de deurwaarders op de stoep staan. “Misschien helpt het als we hardop aan de bel trekken, zoals nu. Dat deze mensen begrijpen dat geen belasting betalen echt niet de oplossing is voor hun probleem. Integendeel zelfs.”

Ze kent de ‘autonome’ mensen niet persoonlijk, vertelt De Groot. “Ze komen nooit op onze open dagen.” Wel las ze hun brieven, doorspekt met desinformatie. Het gevaar is dat deze burgers uiteindelijk nergens meer in geloven, zegt ze. “En dan schop je echt tegen de pijlers van de democratische rechtsstaat aan.”

Op dit moment zijn meerdere zelfverklaarde autonome mensen verwikkeld in procedures bij lagere rechtbanken. Het is wachten op het moment dat zo’n zaak bij de Hoge Raad belandt. De Groot vertelt dat ze als jonge rechter heeft geleerd om iedereen die in een rechtszaal moet verschijnen heel serieus te nemen. “Mensen zijn sceptisch in het begin, maar de ervaring leert dat ze komen opdagen. Het gaat wel over míjn belang, weten ze. Wat de rechtspraak op andere instanties voor heeft, is dat wij hier van mens tot mens contact hebben. We kunnen met ze in gesprek en uitleggen waarom rechtspraak nodig is.”

Er is een groep die mogelijk definitief verloren is, maar er is een grotere groep, zegt De Groot, die op het punt staat af te haken. “Het is minstens zo belangrijk om de aandacht te richten op de mensen die zo gevoelig zijn voor beïnvloeding door desinformatie. We moeten beter weten wat hen bezighoudt, wat de problemen precies zijn en hoe ze weer grip kunnen krijgen op hun leven.”