De derde weg

DE DERDE MANIER, OF HOE JE GEEN KANT KIEZEN IN EEN OORLOG

Als ik ’s ochtends wakker word en hoor over de aanval op Israël vanuit Gaza, kom ik terecht in een wervelwind van emoties. Gevoelens van woede, woede, verdriet, oordeel, mislukking, wanhoop komen allemaal naar de oppervlakte en verstrikken zich in een knoop in mijn maag. Het beste – en het gemakkelijkste, denk ik – is om je los te maken, zoals de meeste westerlingen doen. ‘O, nog een gevecht tussen Israël en Hamas.’ Maar dat kan ik niet. Ik ben te veel betrokken. En ik begrijp niet eens waarom. ‘Wat heb ik met deze hele puinhoop?’ vraag ik mezelf af in een mislukte poging om aan de ellende te ontsnappen.
Maar het lot kijkt me aan met een grimmige glimlach op zijn gezicht. Er is geen ontsnapping, geen uitweg. Net zoals er geen uitweg is voor het volk Israël en het volk van Palestina. De giftige beker moet tot op de bodem worden geleegd.

auteur: Ton van der Kroon
datum: 7 oktober 2023
website: https://tonvanderkroon.com/

Ik denk aan de ‘Meditatie voor Vrede’ die we vorige week deden, tijdens een bijeenkomst van Israeli Women Wage Peace en de Palestijnse Women of the Sun. Als groep internationals visualiseerden we dat we in een cirkel om hen heen stonden, geen partij kozen, maar alleen ruimte hielden. Hoe moeten zij zich nu voelen, na wat er is gebeurd? Wie wil er tegenwoordig nog met de vijand gezien worden? In het beste geval zullen mensen hen als naïef beschouwen, in het slechtste geval als verraders van hun eigen volk.
Ik denk ook aan de vrienden die ik aan beide kanten ken: in Jeruzalem, Tel Aviv, Gaza en kibboets Be’eri, dicht bij de grens met Gaza. Ze moeten zich op een vreselijke plek bevinden, met zoveel angst, verdriet en haat. Waarschijnlijk gaan zij door dezelfde achtbaan als ik, of nog erger. Ik vraag me zelfs af of ze nog leven.

Pas als ik naar mooie muziek luister, begin ik te huilen en laat ik mijn verdriet de vrije loop. Ik kom in contact met alle pijn en lijden, inclusief die van mijzelf. Daarna voel ik mij meer opgelucht. Onder het verdriet schuilt een dieper besef: ja, ik ben erbij betrokken en ik moet mijn plaats innemen, ook al ben ik een buitenstaander, ook al ben ik bang, ook al maak ik fouten.
Want als ik de verschillende nieuwssites lees, lees ik alleen meningen en citaten van leiders die alles nog erger maken dan het al is. Iedereen lijkt de behoefte te hebben partij te kiezen, te oordelen – net zoals ik deed – de schuld te geven, boos te worden, woedend te worden en de verdeeldheid die er al is nog verder te vergroten.
De aanval op Israël wekt in de meeste westerse landen wereldwijde verontwaardiging op. ‘Israël heeft het recht zichzelf te verdedigen tegen terroristen’, zingen alle politieke leiders in koor. Maar tijdens de vele aanvallen op de Westelijke Jordaanoever en Gaza de afgelopen maanden was er dezelfde verontwaardiging in de moslimlanden: waarom roept niemand gerechtigheid op voor de mensen die worden gedood of achtervolgd door kolonisten of de Israëlische invallen?’ zeggen ze. We worden allemaal meegesleurd in een tsunami van ‘wij tegen zij’, van goed tegen kwaad, van de goeden tegen de slechteriken.

Hoe kunnen we midden in de orkaan van emoties blijven en niet verstrikt raken in de draaimolen van actie en reactie, van slachtoffers en daders, van woede en schuld, van moord en wraak? Hoe kies je geen partij in een oorlog? En toch, hoe spreek je de waarheid en breng je duidelijkheid in een conflict dat het conflict van alle conflicten lijkt te zijn, de oorlog van alle oorlogen?
‘Als er vrede is in Jeruzalem, zal er vrede zijn in de wereld.’ Maar tot nu toe is het slechts een bloedige puinhoop die alleen maar erger wordt.

Dus hoe kom je uit de kwakzalverij? Wat helpt ons in een conflict dat eindeloos en hopeloos lijkt? Zijn er richtlijnen die ons aanwijzingen kunnen geven? In de afgelopen twintig jaar dat ik bij dit verhaal betrokken raakte en veel workshops over traumahealing gaf aan zowel Israëliërs als Palestijnen, heb ik een aantal dingen geleerd die ik graag ter tafel zou willen brengen, in een poging om enige duidelijkheid te brengen.

1) Er zijn twee manieren om uit de pijn te komen: de eerste is door anderen de schuld te geven, te vechten, iemand anders pijn te doen, te oordelen, een oorlog te beginnen en degene te doden die de oorzaak van jouw pijn lijkt te zijn. De andere manier is om naar binnen te gaan, de pijn te voelen, te huilen en te verdriet, en te leren daarbij te blijven. De uitweg versus de weg naar binnen. De eerste leidt tot meer pijn, meer haat, meer dualiteit, meer chaos; de tweede leidt tot integratie, wijsheid, genezing en mededogen. De eerste manier is de gemakkelijkste, de tweede manier is de minder bereisde weg en beslist moeilijker om te kiezen.

2) Waar vrouwen eerder de neiging zullen hebben om voor de tweede weg te kiezen, kiezen mannen meestal voor de eerste uitweg: helaas maar waar, het zijn vooral mannen die oorlog voeren, muren bouwen, de vijand bevechten en klaar staan om de ‘ander’ te doden. Wij, als mensen, hebben het innerlijke pad niet geleerd; het pad van rouwen, huilen, ruimte vasthouden, omarmen, verbinden en genezen. Het wordt als onmannelijk, zacht, vrouwelijk en zwak beschouwd. We moeten sterk en krachtig zijn, de winnaar, de beschermer. Het is waarschijnlijk dit valse beeld van mannelijkheid dat ons gevangen houdt in de eindeloze cyclus van geweld. Het is geen toeval dat de groep vrouwen die de oorlog wil stoppen ‘Women Wage Peace’ wordt genoemd. Omdat mannen oorlog voeren.

3) Als mannelijkheid een deel van het probleem is, dan is het ook een deel van de oplossing. Voor mannen is het moeilijk om het onbekende terrein van ‘innerlijk werk’ te betreden: het verkennen van de innerlijke demonen, trauma en pijn die van generatie op generatie worden doorgegeven. Sterker nog: niemand heeft ons dit geleerd. We zijn als blinde mannen die door het leven lopen, zich niet bewust van de verborgen pijn of instinctieve impulsen die ons drijven. We moeten elkaar een andere manier van mannelijkheid leren; een die niet agressief, giftig of destructief is, maar een mannelijkheid die koestert, geneest en herstelt. Vrouwen wachten hier al tijden op.

4) Als er één reden is voor religie – christelijk, moslim of joods – dan is het om compassie, liefde en wijsheid te leren. In alle drie de broederlijke religies wordt ons geleerd elkaar lief te hebben en te respecteren en niet te schaden of te doden. Toch worden de meeste religies (misbruikt) om verdeeldheid te zaaien, om te scheiden, om de eigen God beter te achten dan de ander, en om oorlog te voeren tegen anderen. De wereldwijde kloof tussen moslims, christenen en joden is een door de mens veroorzaakte oorlog die de essentie volledig mist. Het toont onze kleinheid, niet onze grootsheid. Aan beide kanten verwerven mensen en politici – ook tijdens dit conflict – macht door ‘heersen en verdelen’, door haat en angst te verspreiden, omdat ze zelf niet in staat zijn om te gaan met hun innerlijke oorlog, hun innerlijke pijn en innerlijke demonen. Ze creëren oorlogen om verlichting te vinden voor hun innerlijke conflicten.

5) In dit conflict tussen twee naties, twee mensen, twee religies hebben we een derde weg nodig: de weg van vrede en genezing, een weg van waarheid en gerechtigheid, een weg van mededogen en zachtaardigheid. Een die verbindt, in plaats van een die verdeelt. We hebben ‘Strijders van het hart’ nodig in plaats van ‘soldaten van vernietiging’. Toch is dit pad niet voor zwakhartigen. Het is een spirituele strijd tussen het eigen ego en een hoger pad van innerlijke ontwikkeling. De ziel vraagt ons om onze comfortzone los te laten, om los te laten hoe de dingen altijd zijn geweest, om het eindeloze gebabbel van de geest los te laten dat ons gevangen houdt in de dualiteit.

6) Vrede, liefde en mededogen impliceren geen gemakkelijke oplossingen. Er moet recht gesproken worden. Er is geen ruimte voor normalisatie of een snelle oplossing. Degenen die mishandeld zijn, moeten erkend worden. Net zoals er erkenning nodig is van de verschrikkingen van de Holocaust en de eindeloze vervolging van het Joodse volk door de eeuwen heen, moet er ook erkenning zijn van de Nakba, het feit dat Palestijnse mensen uit hun huizen en dorpen zijn verdreven van hun land verjaagd en gedood tijdens de laatste zeventig jaar van oorlogen en bezetting.

7) Toen ze een wijze Israëlische vrouw eens vroeg naar het Israëlisch-Palestijnse conflict, zei ze: ‘Het antwoord is één.’ Het woord heilig in ‘Het Heilige Land’ betekent heelheid, voltooiing, één. Je kunt het land en de mensen niet scheiden, ook al voelt dat tijdelijk als de beste oplossing. De stad Jeruzalem kan niet door de een of de ander worden gecontroleerd of ingenomen. Het zou een eindeloze oorlog veroorzaken. Het is een stad die bedoeld is om iedereen samen te brengen. Het tweede deel van de naam Jeruzalem, het woord ‘shalem’, betekent volledigheid, heelheid, eenheid. Het woord ‘shalom’ of ‘Salam’ heeft een iets andere betekenis: het is actiever. Het betekent de inspanning naar heelheid, een gebed of pad van gebrokenheid naar Eenheid.

Hoewel we allemaal in de verleiding lijken te komen – inclusief mijzelf – door de krachten en emoties van verdeeldheid, woede, scheiding, boosheid en haat, laten we samenkomen en het innerlijke pad van vrede en verzoening leren. Het is nu meer dan ooit nodig, in een wereld die uit de hand loopt. Niet alleen in Israël of Palestina, maar overal lijken de krachten van verdeeldheid sterker en dominanter te worden. De politiek wordt steeds meer een arena voor degene die haat en verdeeldheid zaait, voor degenen die chaos en ontwrichting creëren en die ons tegen elkaar opzetten. Laten we niet in de verleiding komen om hun verdeeldheid zaaiende retoriek te geloven. Laten we in plaats daarvan een ‘leger van genezers’ of ‘strijders voor de vrede’ vormen, zoals een organisatie van Israëlische en Palestijnse ex-soldaten wordt genoemd. Laten we de derde weg volgen, de weg van het hart.

Morgen, op zondag 8 oktober, komt de VN-veiligheidsraad bijeen. Laten we alsjeblieft geen partij kiezen, noch de een of de ander veroordelen, maar ons hart openstellen voor alle betrokkenen: zowel de soldaten, de slachtoffers, de Hamas, de politici, de moeders, de kinderen… Net als tijdens de ‘meditatie voor de vrede’ waar we ons visualiseerden terwijl we met een grote groep mensen rond de Palestijnse en Israëlische vrouwen stonden, laten we ruimte houden voor het hele land in dit uur van angst en chaos. Het is misschien niet gemakkelijk, maar het is het beste wat we kunnen doen.

Ton van der Kroon